رەداكتسيامىزعا رەسپۋبليكامىزدىڭ ءتۇرلى جەرلەرىنەن جانازا ماسەلەسىن شاريعاتقا ساي ەتىپ ءبىر ىزگە ءتۇسىرۋ جانە ونى گازەتكە جاريالاۋ جايلى حاتتار تۇسۋدە. وسىعان بايلانىستى ءبىز قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا حابارلاسىپ، قمدب-نىڭ ورتا ازيا مەن قازاقستان مۇسىلماندارى امال ەتەتىن حانافي ءمازھابىنا ساي دايىنداعان ءپاتۋاسىن كوپشىلىك سۇراۋىمەن گازەتكە بەرگەندى ءجون كوردىك.
بيسميللاھي-ر-راحماني-ر-راحيم

رەداكتسيامىزعا رەسپۋبليكامىزدىڭ ءتۇرلى جەرلەرىنەن جانازا ماسەلەسىن شاريعاتقا ساي ەتىپ ءبىر ىزگە ءتۇسىرۋ جانە ونى گازەتكە جاريالاۋ جايلى حاتتار تۇسۋدە. وسىعان بايلانىستى ءبىز قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا حابارلاسىپ، قمدب-نىڭ ورتا ازيا مەن قازاقستان مۇسىلماندارى امال ەتەتىن حانافي ءمازھابىنا ساي دايىنداعان ءپاتۋاسىن كوپشىلىك سۇراۋىمەن گازەتكە بەرگەندى ءجون كوردىك.
بيسميللاھي-ر-راحماني-ر-راحيم
جانازا ۇكىمدەرى قاسيەتتى قۇران كارىم، يمام ءال-ءبۇحاريدىڭ “ساحيح ءال-بۇحاري” - ء“ال-ءبۇحاريدىڭ ساحيحى”، يمام ءال-ءمۋسليمنىڭ “ساحيح ءال-مۋسليم”-ء”مۋسليمنىڭ ساحيحى” سياقتى حازرەتى مۇحاممەد (س.ع.س) پايعامبارىمىزدىڭ حاديس شارىپتەرى، ءابۋ حانيفا (ر.ا) ءمازھابى عالىمدارى ءال-اللاما ءال-حۋمام ماۋلانا اش-شەيح نيزامنىڭ ء“فاتاۋا ءال-الامگيريا”-ء”ال-الامگيريا ءپاتۋالارى”، “شارح ء“ال-ھيدايا” - “اش-شەيح ءال-يسلام بۋرھان اد-دين يبن ءال-حاسان ءالي يبن ءابۋ باكر يبن ابد ءال-ءجاليل ءال-مارعينانيدىڭ ء“ال-ھيداياسىنا تۇسىندىرمە”، “شارح “فاتح ءال-قادير”-”اش-شەيح ءال-يمام كامال اد-دين مۋحاممەد بين ابد ءال-ۋاحيد اس-سايۋاشي ءال-ماعرۋف بي يبن ءال-حۋمام ءال-ءحانافيدىڭ “فاتح ءال-قاديرىنە” تۇسىندىرمە”، ء“ال-باحر ار-رايق” شيھاب اد-دين بين احماد بين مۇستافا”-شيھاب اد-دين احماد بين مۋحامماد بين مۇستافانىڭ ء“ال-باحر ار-رايقى”،  ء“ال-فاتاۋا ات-تاتارحانيا” لي-اش-شەيح اد-داھلاۋي”-اش-شەيح اد-ءداھلاۋيدىڭ ء“ال-فاتاۋا ات-تاتارحانياسى”، ء“ال-جاۋھارات ان-نايارا” لي-ل-يمام ءابۋ باكر ءالي ءال-ماعرۋف بي-ل حاددادي ءال-يبادي”- ءال-يمام ءابۋ باكر ءالي ءال-ماعرۋف بي-ل حاددادي ءال-ءيباديدىڭ ء“ال-جاۋ¬ھارات ان-ناياراسى”، ء“ال-مۋحيت لي-اس-ساراحسي”-اش-شەيح ءال-اليم اش-شاحير ماحمۇد بين ۋمار اش-شاعبي ءال-حانافي “اس-ءساراحسيدىڭ ءال-مۋحيتى”، “تابينۋل حاقايق” لي-ل-فاحر اد-دين وسمان از-زايلاي”-فاحر اد-دين وسمان يبن الي ءاز-ءزايلايدىڭ “تابينۋل حاقايقى” سەكىلدى ت.ب ەڭبەكتەرگە سۇيەنىپ جازىلدى. ويتكەنى، ورتا ازيا جانە قازاقستان مۇسىلماندارى وسى ءمازھاب بويىن¬شا امال ەتەدى. ءپاتۋادا حالىقتىڭ شاريعات ۇكىم¬دە¬¬رى¬نە قايشى كەلمەيتىن سالت-داستۇرلەرى دە ەسكەرىلدى.
ءولىم حاق جانە ول ءاربىر جاراتىلعان جاندىنىڭ اقىرى. اللا تاعالا قۇران كارىمدە ول جايلى: “وزەكتى جاندا ولمەيتىن پەندە جوق. سەندەردىڭ يگىلىكتى ىستەرىڭنىڭ بوداۋى قيامەت كۇنىندە تولىق قايتارىلادى. توزاقتىڭ بەتى ءارى بولىپ، ۇجماققا كىرسەڭدەر - مۇراتتارىڭا جەتكەندەرىڭ. دۇنيە دەگەن - وپاسىز تىرشىلىكتىڭ الدامشى قىزىعى” ء(”ال يمران” سۇرەسى، 185-ايات), - دەيدى.
سوندىقتان ءاربىر پەندە اجال جەتپەي تۇرىپ اللا تاعالاعا قۇلشىلىق ەتىپ، وزىنە جۇكتەلگەن پارىزداردى وتەۋى ءتيىس.
پايعامبارىمىز (س.ع.س.) حاديس شارىپىندە: “دۇنيە ءلاززاتتارىن جەرمەن-جەكسەن ەتەتىن اجالدى ەستەرىڭە الىڭدار”، - دەلىنگەن.
1. ءجانتاسىلىم حالىندەگى ادام جايلى ۇكىم
جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان ادامدى وڭ بۇيىرىنە جاتقىزىپ، ءجۇزىن قىبىلاعا بۇرۋ سۇننەت. سەبەبى، حازرەتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.)  ماديناعا كەلگەن كەزدە بارر يبن مارۋر دەگەن كىسى جايلى سۇرادى. ساحابالار (ر.ا): “ول دۇنيەدەن ءوتتى. مالىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن ساعان بەرۋدى جانە جان- ءتاسىلىم ەتەردە ءجۇزىن قىبىلاعا قاراتۋدى وسيەت ەتتى”، - دەپ جاۋاپ بەردى. پايعامبارىمىز (س.ع.س): “وندا ول يسلامدى تاڭداپتى. مالىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن بالاسىنا قايتاردىم”، - دەگەن.
ماۋلانا نيزام ء“ال-الامگيريا” ءپاتۋالارىندا دا: ء“جانتاسىلىم حالىندەگى كىسى وڭ بۇيىرىنە جاتقىزىلىپ، ءجۇزى قىبىلاعا قاراتىلادى. بۇل ءسۇننات امالى”، - دەلىنگەن.
ء“ال-باحر ار-رايقتا” دا: ء“جانتاسىلىم حالىندەگى كىسى وڭ بۇيىرىنە قيسايتىڭقىراپ جاتقىزىلىپ، ءجۇزى قىبىلاعا قاراتىلادى. سەبەبى، ول عيبرات ەتىلگەن ءسۇننات. ونى ورىنداۋ قيىن بولسا، وندا اياعىن قىبىلاعا باعىتتاپ، شالقالاي جاتقىزىپ، باسىن كوتەرىڭكىرەپ، ءجۇزى قىبىلاعا قاراتىلادى”، - دەلىنگەن.
جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان ادامعا ء“لا ءيلاھا يللاللاھ” كاليماسىن ايتۋ ءۇشىن قاسىندا ءشاھادا كاليماسىن (كۋالىك ءسوزى) قايتالاپ تۇرۋ - مۇستاحاب. سەبەبى، پايعامبارىمىز (س.ع.س) يبن ومار ءابۋ حافس (ر.ا.) ريۋايات ەتكەن حاديس شارىپىندە: “جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان ادامعا ء“لا ءيلاھا يللاللاھ” كاليماسىن ايتىپ تۇرىڭدار. ويتكەنى، ءولىم حالىندەگى مۇسىلمان  ء“لا ءيلاھا يللاللاھ” دەسە توزاقتان بوساتىلاتىنىنا ءشۇبا جوق”، - دەگەن.
بۋرھان اد-دين ءال-مارعينانيدىڭ “ھيداياسىن¬دا”: پايعامبارىمىز (س.ع.س.): “جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان ادامعا ء“لا ءيلاھا يللاللاھ” - دەپ ايتىپ تۇرىڭدار” دەگەن حاديسىنە قوسا، ءشاھادات كاليماسىن ايت دەيدى.
ءولىم حالىندە جاتقان ادامعا قىرىلداپ قالماي تۇرىپ ء“اشھادۋ ءاللا ءيلاھا يللاللاھ ءۋا ءاشھادۋ ءاننا مۋحاممادار راسۋلۋللاھ”، - دەپ كاليمانى جاي داۋىسپەن ايتىپ تۇرۋ كەرەك. بىراق ايتپايمىن دەپ قالماسى ءۇشىن ء“لا ءيلاھا يللاللاھ” ءسوزىن ايت دەپ زورلاماۋ كەرەك.
ء“لا ءيلاھا يللاللاھ” دەگەننەن سوڭ ءدۇنياۋي ءسوز سويلەمەسە، وعان اتالمىش كاليمانى قايتالاتۋدىڭ قاجەتى جوق. ال ەگەر كاليمادان كەيىن ءدۇنياۋي ءسوز سويلەپ قويسا، وندا كاليمانى قايتا ايتۋى ءۇشىن ەسىنە سالعان ءجون.
جان تاپسىرايىن  دەپ جاتقان كىسىنىڭ جانىندا بالا-شاعاسى مەن ەڭ جاقىن ادامدارى جانە دوس-جاراندارىنىڭ بولۋى - مۇستاحاب.
ماۋلانا نيزام (ر.ا.) ء“ال-الامگيريا ءپاتۋالارىندا” دا: “قاسىندا تۇرعان كىسىلەردىڭ سىرقاتقا دۇعا ەتۋى - مۇستاحاب”، - دەلىنگەن.
ء“ال-باحر ار-رايقتا”: “حايز (ەتەككىر) نەمەسە نيفاس (ايەلدەردە بوسانعاننان كەيىنگى) جاعدايداعى ايەلدەر جانە ءجۇنىب، ياعني عۇسىل قۇيىنۋى ءتيىس جاندار جان تاپسىرايىن دەپ جاتقاندا جانىندا بولماعانى ءجون. قايتا ءولىم حالىندە جاتقان كىسىنىڭ قاسىنا حوش ءيىستى ءاتىر قويۋ - مۇستاحاب”، - دەگەن.
ءولىم حالىندە جاتقان كىسىنىڭ قاسىندا قاسيەتتى قۇراننىڭ ء“ياسين” سۇرەسىن وقۋ - مۇستاحاب.
سەبەبى، پايعامبارىمىز (س.ع.س) ءابۋ ءداۋد (ر.ا.) ريۋايات ەتكەن حاديس شارىپىندە:
“اۋىرىپ ءولىم حالىندە جاتقان ادامنىڭ قاسىندا ءياسين سۇرەسى وقىلسا، ول ءشولى قانعان كۇيىندە ءجانتاسىلىم ەتەدى، ءشولى قانعان كۇيىندە قابىرگە كىرەدى جانە  قيامەت كۇنىندە دە ءشولى قانعان كۇيىندە قايتا تىرىلەدى”، - دەگەن.
ء“ال-الامگيريا” جانە “باحر ار-رايقتا”: ء“ياسين سۇرەسىن وقۋ مۇستاحاب جانە ونى ءجانتاسىلىم ەتكەنشە  وقيدى”، - دەلىنگەن.
ءابۋ حانيفا (ر.ا.) ءمازھابى عۇلامالارى ءولىم حالىندە جاتقان كىسى جانىندا ء“ياسين” سۇرەسىن وقۋدى ءجون ساناعان. ال قايتىس بولعان كىسى جۋىلعانعا دەيىن جانىندا قۇران وقۋ ماكرۇھ.
جان تاپسىراتىن ادام اللا تاعالا تۋرالى جاقسى ويدا بولۋى كەرەك. ويتكەنى، پايعامبارىمىز (س.ع.س) ءوزىنىڭ يمام ءال-بۇحاري، يمام ءال-مۋسليم (ر.ا.) ريۋايات ەتكەن حاديستە:
“اللا تاعالا ءوزىن جارىلقايدى جانە راحىمىنا بولەيدى”، - دەپ ء“ولىم حالىندەگى كىسى اللا تاعالا تۋرالى تەك جاقسى ويدا بولۋلارى كەرەك”،- دەگەن جانە قۇدسي حاديستە اللا تاعالا:
“قۇلىم مەن جايلى قانداي ويدا بولسا، مەن دە سونداي بولامىن”، - دەيدى.
جان تاپسىرعالى جاتقان ادامنىڭ قاسىندا وتىرعان كىسى ونى اللا تاعالا تۋرالى جاقسى ويعا باعىتتاپ وتىرۋى - مۇستاحاب.
جان تاپسىرعان سوڭ ءمايىتتىڭ كوزىن جۇمدىرۋ جانە دە ونىڭ كوزىن جۇمدىرىپ جاتقان كىسى: ء“بيسميللاھي ءۋا ءالا ءميللاتي ءراسۋليللاھ (س.ع.س.)” دەۋى  - سۇننەت.
ساحابالارىنىڭ ءبىرى ءابۋ سالاما (ر.ا) قايتىس بولعاندا پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س) وسىلاي ەتكەنى جانە وسىلاي ايتقانى تۋرالى ريۋايات ەتىلگەن.
2. ءمايىتتى وڭ جاققا جاتقىزۋ ۇكىمى
ادام جان تاپسىرعاننان كەيىن، ءىش دارەت الدىرىپ، ەدەنگە جايما توسەپ، سالقىن جەرگە جات¬قىزعان سوڭ، جاعىن يەك استىنان جوعارى قاراي جال¬پاق شۇبەرەكپەن بايلاپ، اياق-قولىن دۇرىستاپ، ءمايىتتىڭ كيىمىن شەشىپ، ۇستىنە جامىلعى جاۋىپ قويۋ كەرەك.
مارقۇم دۇنيە سالعان سوڭ، ونىڭ قايتىس بولعانىن جاريالاپ، جەرلەۋگە اسىعۋ  - مۇستاحاب.
3. ءمايىتتى جۋ راسىمدەرىنىڭ ۇكىمى
ءمايىتتى جۋ تىرىلەرگە پارىز كيفايا (مۇسىلمان¬داردىڭ ءبىر توبى ونى ورىنداسا، قالعان جاماعات موينىنان جاۋاپكەرشىلىگى تۇسەتىن امال). ياعني، سۇيەككە بىرنەشە كىسى كىرسە باسقالاردىڭ موينىنان پارىز تۇسەدى. شامسۋددين ساراحسي (ر.ا.) ءوزىنىڭ ء“ال-مابسۋت” اتتى ەڭبەگىندە: “مۇسىلمان ءمايىتتىڭ جۋىلۋى مۇسىلماندار موينىنداعى مىندەت”، - دەگەن. حازرەتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.): “مۇسىلماننىڭ مۇسىلماندا التى حاقىسى بار”، - دەيدى. وسى التى حاقىنىڭ ءبىرى جان تاپسىرعاننان كەيىن ءمايىتتى جۋ. ءمايىتتى ءبىر رەت جۋ پارىز، بىرنەشە قايتارا تاق ەتىپ  جۋ - مۇستاحاب.
4.ءمايىتتى جۋ شارتتارى
1.ءمايىت مۇسىلمان بولۋى ءلازىم.
2.ءولى تۋعان بولماۋى ءتيىس.
3.ءمايىت دەنەسىنىڭ جارتىسىنان نەمەسە باسىمەن بىرگە جارتىسىنان كوبى، ياكي باسىمەن بىرگە جارتى دەنەسى بولۋى قاجەت.
4.ءمايىت ءشاھيد (اللا جولىندا قازا تاپقان ادام) بولماۋى كەرەك.
ويتكەنى، حازرەتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ۋحۇد ماڭىنداعى  سوعىستا قازا  تاپقان شاھيدتەردى: “ولاردى  دەنەلەرىندەگى قاندارىمەن بىرگە (جۋماي) جەرلەڭدەر”، - دەگەن. ياعني، ۋحۋد سوعىسىندا قازا تاپقاندار جۋىلمادى. سۋ جوق جەردە نەمەسە جۋ ءۇزىرلى جاعدايدا (مىسالى، ءمايىت جانىپ كەتسە، نەمەسە ۇستىنە سۋ قۇيعاندا ىدىراپ تۇرسا) مايىتكە ءتاياممۋم (سۋسىز جەردە تازا جەرگە نە توپىراققا قول سوعىپ الاتىن دارەت) جاساۋ - جۋ دەپ ەسەپتە¬لەدى. مايىتكە سۋ قۇيعاندا تەرىسى ىدىراماسا، ءتاياممۇم جاسالمايدى. ال ءمايىت ءتاياممۇم جاساۋعا دا كەلمەسە، سۋدى سەبەلەپ قۇيۋ ىرىمىن جاساۋعا بولادى.
5. ءمايىتتىڭ اۋرەتىنە قاراماۋ ۇكىمى
ءمايىتتىڭ اۋرەتى (كىندىك پەن تىزەنىڭ اراسى) جابىق بولۋى ءتيىس. ءمايىتتىڭ اۋرەت جەرىنە  جالاڭ قول تيگىزۋ نەمەسە وعان قاراۋ - حارام. سەبەبى، ءمايىت اۋرەتىنە قاراۋ ءتىرى ادام اۋرەتىنە قاراۋمەن بىردەي. سول سياقتى ايەل كىسىنىڭ ايەلدى جۋى كەزىندە اۋرەتىنە قاراۋى (كىندىگى مەن تىزە اراسى) دا - حارام.
6. ەر ادامداردىڭ ايەلدەردى نەمەسە ايەلدەردىڭ ەرلەردى جۋ ۇكىمى
ءمايىتتىڭ اۋرەتىن جۋ ءۇشىن قولدى شۇبەرەكپەن وراۋ ءۋاجىپ (ورىندالۋى مىندەتتى امال).
“باحر ار-رايقتا”: ء“مايىت اۋرەتىن جۋاتىن كىسى قولىن شۇبەرەكپەن وراعاننان كەيىن ءمايىت ۇستىنە جابىلعان ماتا استىنان جۋادى. ياعني، جۋشىنىڭ قولى ءمايىت اۋرەتىنە جالاڭاش تيمەۋى كەرەك. سەبەبى، اۋرەتكە قول تيگىزۋ اۋرەتكە قاراۋ سەكىلدى حارام”، - دەلىنگەن.
دۇنيەدەن وتكەن ايەلدى كۇيەۋىنىڭ جۋىنا بولمايدى. سەبەبى، ءجانتاسىلىم ەتكەننەن باستاپ نەكەسى بۇزىلىپ، بوتەن كىسى سانالادى. ەگەر كۇيەۋى قايتىس بولسا، وندا ايەلى جۋا الادى. سەبەبى، كۇيەۋى قايتىس بولعاننان كەيىن ايەلى 4 اي 10 كۇن يددادا (باسقا كۇيەۋگە شىعۋعا بولمايتىن مەرزىم) وتىرۋى كەرەك بولعاندىقتان، نەكەلەرى جالعاسقان بولىپ سانالادى. ءتىپتى كۇيەۋى قايتىس بولماي تۇرىپ ايەلىنە “راجعي تالاق” (قايتارىپ الۋعا بولاتىن تالاق) بەرسە جانە ولگەن ساتتە ءالى بەرىلگەن تالاق يدداسىنىڭ مەرزىمى بىتپەگەن بولسا، ونداي جاعدايدا دا ايەلى كۇيەۋىن جۋا الادى. ال ەگەر كۇيەۋى ايەلىنە قايتىس بولماي تۇرىپ “تالاق باين” (قايتارىلماي¬تىن تالاق) بەرگەن بولسا، وندا “يددا” ۋاقىتى بىتسە دە، بىتپەسە دە كۇيەۋىن جۋا المايدى.
ەگەر قايتىس بولعان ايەلدى جۋاتىن ايەلدەر تابىلماعان جاعدايدا (مىسالى، ايەل ەر كىسىلەر اراسىندا قايتىس بولىپ نەمەسە جۋاتىن ايەل تابىلماسا، وندا ول ساپاردا قايتىس بولعان سانالىپ), مايىتكە ءتاياممۇمدى ونىڭ ماحرامى (جاقىن تۋىستارى) جاسايدى. ەگەر جانىندا ماحرامى بولماسا، وندا مايىتكە بىرەۋى ءتاياممۇمدى قولىن شۇبەرەكپەن وراپ جاسايدى، بىراق ءمايىت قولدارىنا قارامايدى.
7. عۇسىلدان بۇرىن مايىتكە دارەت الدىرۋ ۇكىمى
ءتىرى ادامنىڭ عۇسىل قۇيىناتىنى سياقتى مايىتكە دە اۋزى مەن مۇرنىنا سۋ قۇيماستان دارەت الدىرۋ - مۇستاحاب. ءمايىتتىڭ اۋزى مەن مۇرنىنا سۋ قۇيۋ مۇمكىن بولماعاندىقتان، باس بارماق پەن سۇق ساۋساقتى شۇبەرەكپەن  وراپ، ونى سۋلاپ، ءمايىتتىڭ اۋزىنا، قىزىل يەگىنە جانە مۇرنىنا ءماسىح (قولدى سۋلاپ ءسۇرتۋ، سيپاۋ)  تارتۋ - مۇستاحاب. بۇل اۋزى مەن مۇرنىن شايۋ ورنىنا جۇرەدى.
8. ءمايىتتى ءۇش قايتارا جۋ ۇكىمى
ءمايىت 3 رەت باسىنان اياعىنا دەيىن جۋىلۋى كەرەك. ءمايىت ءبىر نەمەسە ەكى جۋعاننان كەيىن-اق تازار¬سا دا 3 رەتتەن كەم نەمەسە ارتىق جۋ - ماك¬رۋھ (ۇنامسىز ءىس-ارەكەت). ال ەگەر دە ءمايىت 3 رەتتەن كەيىن دە تازارماسا، ونى سابىنمەن تازارعانشا جۋ كەرەك. سونىمەن قاتار ءمايىتتى بارىنشا تاق جۋ - مۇستاحاب (مىسالى 4 رەتتەن كەيىن ءمايىت تازارسا دا تاق بولۋ ءۇشىن 5-ءشى رەتتى قوسۋ كەرەك).
9. مايىتكە ءيىس ماي قوسىپ جۋ ۇكىمى
ءمايىتتى ءيىس سۋ (الكوگولسىز) نەمەسە سوعان ۇقساس ءيىس ماي ارالاستىرىپ جۋ - مۇستاحاب. اقىرعى رەت ءيىس سابىنمەن جۋ - مۇستاحاب.
10. ءمايىتتى جىلى سۋمەن جۋ ۇكىمى
ءمايىتتى بارلىق ۋاقىتتا جىلى سۋمەن جۋ ابزال. اس-ءساراحسيدىڭ ء“ال-مۋحيت” اتتى كىتابىندا جانە ء“ال-الامگيريا ءپاتۋالارىندا” ءھام “باحر ار-رايقتا” دا: ء“بىزدىڭ ءمازھابىمىزدا بارلىق ۋاقىتتا جىلى سۋ ابزالىراق”، - دەلىنگەن.
11. ءمايىتتى قانداي ادام جۋ كەرەكتىگى ۇكىمى
ءمايىتتى جۋاتىن ادام ادەپتى دە تاقۋا بولۋى - مۇستاحاب. ء“ال-الامگيريا ءپاتۋاسىندا” دا وسىلاي دەلىنگەن. ءمايىتتى جۋ كەزىندە ءمايىتتىڭ كەمشىلىگىن (يىستەنگەنى، نەمەسە بەتتەرى ءتىلىم-ءتىلىم بولىپ كەتكەنىن) ايتپاۋ قاجەت. ءمايىتتى جۋىپ بولعاننان كەيىن كەبىندەمەي تۇرىپ ءمايىت دەنەسىن قۇرعاتىپ ءسۇرتۋ قاجەت.
12. مايىتكە جاسالۋى ماكرۇھ نارسەلەر ۇكىمى
ءمايىتتىڭ ساقالى، شاشى تارالمايدى. سونداي-اق ءمايىتتىڭ شاشى، تىرناعى الىنبايدى، ساقال-مۇرتى قىسقارتىلمايدى، قولتىعى مەن اۋرەتتى جەرلەرىندەگى تۇكتەرىن تازالاۋعا بولمايدى. ءمايىت قايتىس بولعاندا قانداي كۇيدە بولسا، سول كۇيىنشە جۋىپ جەرلەۋ كەرەك.  ەگەر شاشى نەمەسە تىرناعى ءتۇسىپ قالسا، مايىتپەن بىرگە كومۋ ءۇشىن ولاردى كەبىنگە سالىپ قويۋ ءلازىم. بۇل ءابۋ حانيفا (ر.ا.) ءمازھابى عۇلامالارى كەلىسكەن ۇكىم. اس-ءساراحسيدىڭ ء“ال-مۋحيت” اتتى ەڭبەگىندە جانە باسقا دا كىتاپ¬تاردا: ء“مايىتتىڭ شاشى مەن ساقالى تارالمايدى جانە تىرناقتارى مەن شاشتارى الىنبايدى”،  سونداي-اق بۋرھان اد-دين ءال-مارگينانيدىڭ “ھيداياسىندا” دا: “مۇرتى باسىلمايدى، قولتىق جانە دەنە تۇكتەرى قىرىلىپ تازالانبايدى”، -  دەلىنگەن.
13. ءمايىتتى جۋ راسىمدەرى ۇكىمى
ءمايىت بيىكتەۋ ورىنعا جاتقىزىلادى. جۋ  كەزىن¬دە جۋاتىن جانە ولارعا كومەكتەسەتىن كىسىلەر¬دەن باسقا ول جەردە وزگە ادامدار بولماۋى - سۇننەت. جۋاتىن كىسى  قولىن  شۇبەرەكپەن  وراپ نەمەسە مەديتسينالىق قولعاپ كيىپ  سۋمەن  ءمايىت  اۋرەتىنىڭ  الدى-ارتىن  جۋىپ يستينجا (ۇلكەن جانە كىشى دارەت سەكىلدى لاستىقتاردان تازارتۋ) جاسايدى.
ءابۋ حانيفا (ر.ا.) ۇكىمدەرى بويىنشا مايىتكە الدىمەن يستينجا جاساپ، سودان سوڭ دارەت الدى¬رادى. ال ەگەر ءمايىت تۋىلعاندا داۋىس شىعارماعان شارانا بولسا، دارەت الدىرمايدى، جانازا وقىلمايدى.
ءمايىتتى جۋعاندا ەكى قولىنان ەمەس، بەتىنەن باستاپ جۋادى.
ابد ار-راحمان ءال-ءجازيريدىڭ (ر.ا.) ء“ال-جازيري” اتتى كىتابىندا: “ادەتتە ادام دەنەسىن ءوزى جۋاتىن بولعاندىقتان ەكى قولىنىڭ تازا بولۋى قاجەت. سوندىقتان دا دارەت الۋ ءۇشىن ادام الدىمەن ەكى قولىن جۋادى. ال ءمايىتتى باسقا ادام جۋاتىندىقتان اۋەلى ونىڭ بەتىن جۋمەن باستايدى. جۋشى سۋلى شۇبەرەككە ورالعان ساۋساقتارىمەن ءمايىتتىڭ اۋزى مەن مۇرنىن سۇرتەدى. كەيىن ءمايىتتىڭ ساقال نەمەسە شاشى بار بولسا، ونى سابىنمەن جۋادى”، - دەيدى. “ات-تابين” جانە ات-تاحاۋي “شارحىندا”: “ەگەر ءمايىتتىڭ شاشى بولسا ءتىرى ادام سەكىلدى جۋىندىرىلادى. ەگەر ءمايىتتىڭ شاشى جوق بولسا، سابىنسىز تازا سۋمەن جۋ جەتكىلىكتى”، - دەلىنگەن. ءمايىت باسىنا ءماسىح تارتىلادى. وڭ جاعىنان باستاپ جۋ ءۇشىن ءمايىتتى سول جاعىنا جاتقىزىپ، باسىنان اياعىنا دەيىن 3 رەت سۋ قۇيادى. ءمايىتتىڭ ارقاسىن جۋ ءۇشىن ەتپەتىنەن جاتقىزۋعا بولمايدى. سۋ ەكىنشى جاعىنا جەتۋ ءۇشىن ءارى-بەرى قوزعايدى.
ءمايىتتىڭ بۇكىل دەنەسىنە ءبىر رەت سۋ تيسە، پارىز كيفايا بولادى. تاعى ەكى رەت جۋ (ۇشكە تولتىرۋ) - مۇستاحاب. كەيىن ءمايىتتى وڭ بۇيىرىنە جاتقىزىپ، باستان-اياق اۋەلدەگىدەي سول بۇيىرىنە ءۇش رەتتەن سۋ قۇيىپ جۋىپ شىعادى. سودان سوڭ ونى سۇيەپ وتىرعىزىپ، جاي ءىشىن باسىپ سيپاۋ كەرەك. ەگەر ءناجىس شىقسا جۋىپ تاستايدى. سودان كەيىن ءمايىتتىڭ سول جاق بۇيىرىنە جاتقىزىپ، وڭ جاق بۇيىرىنەن سۋ قۇيۋ كەرەك. باستاپقى 2 عۇسىلدا ءمايىتتى جىلى سۋمەن سابىنداپ جۋ قاجەت. ءۇشىنشى رەت جۋعاندا، ءيىس سۋ نەمەسە ءيىس ماي قوسىلادى. كەيىن ءمايىت دەنەسى قۇرعاتىلادى. سوسىن ءيىس ماي جاعۋ - مۇستاحاب.
14. ءمايىتتىڭ باسى مەن ساقالىنا ءيىس ماي جاعۋ ۇكىمى
ءمايىتتى جۋىپ بولعان سوڭ باسى مەن ساقالىنا ءيىس ماي جاعۋ - مۇستاحاب.
15. جۋىلعان مايىتتەن ءناجىس شىقسا نە ىستەۋ كەرەك ۇكىمى

ەگەر ءمايىت دەنەسىنەن قان، ءىرىڭ نە سول سياقتى دارەت بۇزار ءناجىس شىقسا جانە دە ول كەبىنگە تيسە، بىراق ءمايىت كەبىنگە ءالى ورالماعان بولسا، وندا مايىتكە ونىڭ زيانى جوق. تەك كەبىندەلمەي تۇرىپ لاستانعان جەرلەرى جۋىلادى. ءمايىتتى كەبىنگە وراپ قويعاننان كەيىن بولماشى ءناجىس شىققان جاعدايدا، جۋماسا دا بولادى. ال ءناجىس كەبىندى قاتتى لاستايتىن بولسا، كەبىنى جۋىلادى. سەبەبى مۇنداي جاعدايدا مايىتكە جانازا وقۋعا بولمايدى. بىراق ءمايىت قايتا جۋىلمايدى. ال ەگەر ءمايىت دەنەسىندەگى اۋىر جاراقات سالدارىنان قان، ءىرىڭ سەكىلدى ءناجىس نارسەلەر قايتا-قايتا شىعا بەرەتىن بولسا، ءبىر-اق رەت جۋىلادى.
16. كەبىندەۋ ۇكىمى
ءمايىتتى كەبىندەۋ مۇسىلماندارعا پارىز كيفايا. ء“ال-الامگيريا ءپاتۋالارىندا” جانە “فاتح-ءال-قاديردە” دە پارىز كيفايا دەلىنگەن.  كەبىن ءمايىت دەنەسىن تۇگەل جاۋىپ تۇرۋى كەرەك. ءمايىت ەر ياكي ايەل بولسىن، ەگەر كەبىن كەلتە بولسا، مۇسىلماندار موينىنان پارىز تۇسپەيدى. كەبىن اقىسى ءمايىتتىڭ ءوز مال-مۇلكى ەسەبىنەن الىنۋى ءۋاجىپ. مال-مۇلكى بولماسا، كەبىن اقىسىن تۋىستارى مەن ودان جاقسىلىق كورگەن كىسىلەر تولەيدى. ەگەر ايەلى قاراجاتتى بولسا دا ايەل كەبىنىنىڭ شىعىنىن كۇيەۋىنىڭ وتەۋى مىندەت. تۋىستارىنىڭ كەبىندەۋگە جاعدايى بولماسا، مۇسىلمان جاماعاتىنا، ياعني جاعدايى بار كىسىگە جۇكتەلەدى. كەبىن ۇكىمى سياقتى ءمايىتتى جەرلەۋ ءراسىمى دە قاۋىمعا مىندەت.
17. كەبىننىڭ تۇرلەرى مەن سيپاتتارى ۇكىمى
كەبىننىڭ جاقسىسى - اق ءتۇستىسى، بىراق ول داكە سياقتى جۇقا بولماۋى ءتيىس. ونىڭ جاڭا نەمەسە ەسكى بولۋى شارت ەمەس.
كەبىننىڭ ءۇش ءتۇرى بار:
سۇننەت كەبىن;
كيفايا كەبىن;
ءزارۋ كەبىن.
ءى. سۇننەت كەبىن: ەرلەرگە دە، ايەلدەرگە دە قا¬جەت 3 قابات كەبىن، ياعني قاميس (كويلەك), يزار (شالبار) جانە ليفافا (سىرت وراۋ). قاميس  ءمايىت موينىنان بالتىرعا دەيىن، ال يزار مەن ليفافا باسىنان اياعى¬نا دەيىن جەتەتىن بولۋى كەرەك. ايەلدەرگە قوسىمشا باستارىنا حيمار (ورامال) جانە كوكىرەكتەرىنە بايلاناتىن كەۋدەشە ءلازىم. ايەلدەر كەبىنى 5 قابات بولادى. كويلەكتەرىندە جەڭ بولمايدى جانە ونىڭ ەشبىر جەرى اشىق قالماۋى ءتيىس. ال ليفافا ءمايىتتىڭ باس جانە اياق جاعىنان دا بايلاناتىنداي ارتىعىمەن الىنادى. كەبىندەگەندە ءمايىتتىڭ ەشبىر جەرى اشىق قالماۋى قاجەت. كەبىندەگەننەن كەيىن ءمايىتتىڭ باس-اياعى بايلانادى جانە كەبىننىڭ ورتاسى اشىلىپ كەتپەس ءۇشىن كەبىننەن الىنعان ماتامەن بەلىن بايلاۋعا بولادى.
ءىى.كيفايا كەبىن: ەرلەردى تەك يزار نەمەسە ليفا¬فاعا وراۋ، ال ايەلدەردى باسىنا حيمار (ورامال) مەن كوكىرەگىنە كەۋدەشە بايلاپ، كويلەكسىز ليفافاعا وراۋ كەرەك.
ءىىى.ءزارۋ كەبىن: وتە ءزارۋ كەزدە ءمايىت تابىلعان ماتامەن، ءتىپتى بولماسا ءمايىتتىڭ شاريعاتتا اۋرەت سانالاتىن جەرلەرىن جاباتىنداي ماتامەن كەبىندەلەدى. كەبىندەيتىن ەشنارسە تابىلماسا، ءمايىت ءوز كيىمىمەن كەبىندەلەدى. ەگەر قايتىس بولعان كىسى وتە كەدەي نەمەسە بىرەۋگە قارىزى بولسا، سونداي-اق بالا-شاعاسى كوپ جانە ولار جاس بولسا، ءمايىت كيفايا كەبىنمەن كەبىندەلەدى.
18. ءمايىتتى كەبىندەۋ ۇكىمى
ەر ادامدى كەبىندەۋ ءۇشىن الدىمەن ليفافا، كەيىن يزار توسەلەدى. ونىڭ ۇستىنە كويلەكتىڭ ءبىر جاعى توسەلەدى دە ۇستىنە ءمايىت جاتقىزىلىپ كويلەكتىڭ ەكىنشى جاعى كيگىزىلەدى.
ال ايەلدەرگە ليفافا جايىپ، ۇستىنە يزار توسەيدى، ونىڭ ۇستىنە ءمايىتتى جاتقىزىپ، قاميس (كويلەك) كيگىزەدى. ايەلدىڭ شاشىن ەكىگە ءبولىپ، ونى كويلەگىنىڭ سىرتىنان كەۋدەسىنە قويىپ، باسىن جانە ەكى بولەك شاشىن حيمارمەن (ورامال) قىمتاپ، كوكىرەگىن كەۋدەشەمەن بايلايدى. وسىلار ورىندال¬عان سوڭ الدىمەن يزار، ودان كەيىن ليفافاعا وراپ، ءمايىت باس پەن اياق جاعىنان جانە ورتاسىنان بۋىلادى.
19. جانازا نامازىنىڭ ۇكىمى
جانازا نامازى - پارىز كيفايا. ء“ال-الامگيريا” ءپاتۋالارى جانە “تاتارحانيادا” دا “پارىز كيفايا” دەلىنگەن. جانازا نامازىنا ەشكىم بارماسا كۇناھار بولادى. ەگەر جانازا نامازىنا قاۋىمنىڭ ءبىر توبى، نەمەسە ءبىر ادام قاتىسسا دا باسقالاردىڭ موينىنان  پارىز مىندەتى تۇسەدى. جانازاعا قاتىسۋعا ەشكىم ماجبۇرلەنبەيدى. بىراق تا قاتىسقان كىسى مول ساۋاپ الادى.
20. جانازا نامازىنىڭ سيپاتى
جانازا نامازىندا - يمام ءمايىتتىڭ كەۋدە تۇسىندا تۇرادى. جانازا نامازىنىڭ پارىزىن وتەۋگە نيەت ەتەدى. يمام “اللوھۋ اكبار” دەپ قۇلاق قاعىپ، قولىن بايلاپ ء“سانا” دۇعاسىن وقيدى. ودان كەيىن دە قول كوتەرمەي 2-ءشى رەت “اللوھۋ اكبار” دەپ پايعامبارىمىزعا (س.ع.س.) سالاۋات وقيدى. وسىدان كەيىن 3-ءشى رەت قول كوتەرمەي “اللوھۋ اكبار” دەپ جانازا دۇعاسىن وقيدى. 4-ءشى رەت قولدارىن كوتەرمەي “اللوھۋ اكبار” دەپ تاكبىر ايتقاننان كەيىن 2 جاعىنا سالەم بەرەدى. قول سالەم بەرگەننەن كەيىن عانا تۇسىرىلەدى. يمام تاكبىرلەردەن باسقاسىن ىشتەي وقيدى.
21. جانازا نامازىنىڭ پارىزدارى
يمام اعزام (ر.ا.) ءمازھابىندا جانازا نامازى¬نا نيەت ەتۋ - شارت. جانازا نامازىنىڭ تاكبىرلەرى (”اللوھۋ اكبار” دەپ اللا تاعالانى ۇلىقتاۋ) تورتەۋ.
جانازا نامازى سوڭىنا دەيىن تۇرەگەپ تۇرىپ وقىلادى. جانازا نامازىن ءۇزىرسىز (سەبەپسىز) وتىرىپ وقۋعا بولمايدى.
3-ءشى تاكبىردەن كەيىن مارقۇمعا دۇعا وقىلادى. دۇعانى بەلگىلى ءبىر تۇردە جاساۋ ءۋاجىپ ەمەس.
جانازا دۇعاسى:
وقىلۋى: “اللاھۋم¬ماع¬فير لي ءحايناا ءۋا ءمايتي¬ناا ءۋا شا¬ھي¬دي¬ناا ءۋا عايبي¬ناا ءۋا ءزا¬كا¬ري¬ناا ءۋا ۋن¬سا¬ناا ءۋا سا¬عي¬ري¬ناا ءۋا كا¬بي¬ري¬ناا.
اللاھۋم¬ما ءمان ءاحيايتا¬ھۋ مين¬ناا ءفا احي¬ھي ‘الال-يس¬لام ءۋا ءمان ءتاۋاف¬فايتا¬ھۋ مين¬ناا فا ءتاۋاف¬فا¬ھۋ ‘الال-يمان”
(”اللام! ءتى¬رى¬لە¬رى¬مىز¬گە، ءولى¬لە¬رى¬مىز¬گە، وسى جەر¬دە¬گى¬لەر¬دە ءجا¬نە مۇن¬دا بول¬ما¬عان¬دار¬عا، ەر¬لە¬رى¬مىز¬گە، ايەل¬دە¬رى¬مىز¬گە، كى¬شى¬مىز بەن ءۇل¬كە¬نى¬مىز¬گە كە¬شى¬رىم ەت! اللام! بىزدەن كىمگە ءومىر بەرسەڭ، سوعان يسلامي ءومىر ءناسىپ ەت! ال اجا¬لى جەت¬كەن قۇل¬دا¬رىڭ¬نىڭ جا¬نىن يمان¬مەن الا گور!”).
وسى دۇ¬عا¬دان كەيىن ءتو¬مەن¬دە¬گى دۇ¬عا¬لار¬دىڭ ءبى¬رى وقى¬لا¬دى:
ەگەر جا¬نا¬زا ەر كى¬سى بول¬سا مى¬نا دۇ¬عا وقى¬لا¬دى:
وقىلۋى: ء“ۋا حۋس¬سا ءھا¬زال-ءمايتا بير-راۋحي ءۋار-را¬حا¬تي ءۋال-ماع¬في¬را¬تي ءۋار-ري¬دۋان.
اللاھۋم¬ما ين كا¬نا مۋح¬سي¬نان ءفا¬زيد في يح¬سا¬ني¬ھي ءۋا ين كا¬نا ءمۋسيان ءفا ءتاجاۋاز ‘انھۋ ءۋا لاق¬قي¬ھيل-ءام¬نا ءۋال-بۋش¬راا ءۋال-كا¬را¬ما¬تا ءۋاز-زۋل¬فاا بي¬راح¬ما¬تي¬كا ءيا ار¬حا¬مار-را¬حي¬مي¬ين”.
“راب¬بىم! ءاسى¬رە¬سە مى¬نا ءمايىتتى را¬قىم¬عا، را¬قات¬¬تىق¬قا، كە¬شى¬رىم¬دى¬لىك¬كە ءجا¬نە با¬قىت¬تى¬لىق¬قا جەت¬كىز.
اللام! بۇل كىسى ءىز¬گى¬لىك ءىس¬تە¬گەن ادام بول¬سا، سەن ونىڭ جاق¬سى¬لى¬عىن ارت¬تىر. ەگەر بۇل ءولى جا¬مان¬دىق جا¬سا¬عان بول¬سا، جا¬زا¬سىن بەر¬مەي را¬قىم ەت. كۇ¬نا¬لا¬رىن كە¬شىر. بۇل كىسىنى قو¬رقىنىشتان ساق¬تا. را¬قىم-شا¬را¬پا¬تىڭ¬مەن ءسۇيىن¬شى¬لە. ونى اقى¬رەت¬تە با¬قىت¬تى¬لىق¬قا ءبو¬لەپ، جو¬عا¬رى ءمار¬تە¬بە¬گە شى¬عار. ەي، را¬قىم¬دى¬لار¬دىڭ را¬قىم¬دى¬سى اللا تاعالام!”
ەگەر جا¬نا¬زا ايەل بول¬سا مى¬نا دۇ¬عا وقى¬لا¬دى:
ء“ۋا حۋس¬سا ءھا¬زي¬ھيل-ءمايتا¬تا بير-راۋحي ءۋار-رااحا¬تي ءۋال-ماع¬في¬را¬تي ءۋار-ري¬دۋان.
اللاھۋم¬ما ين كا¬نات مۋح¬سي¬نا¬تان ءفا¬زيد في يح¬سا¬ني¬ھا ءۋا ين كا¬نات مۋ¬سياتان ءفا ءتاجاۋاز ء‘انھاا ءۋا لاق¬قي¬ھال ءام¬نا ءۋال-بۋش¬را ءۋال-كا¬را¬ما¬تا ءۋاز-زۋل¬فا بي¬راح¬ما¬تي¬كا ءۋا ار¬حا¬مار-را¬حي¬مي¬ين”.
“راب¬بىم! ءاسى¬رە¬سە مى¬نا ايەل ءمايىتتى را¬قىم¬عا، را¬قات¬تىق¬قا، كە¬شى¬رىم¬دى¬لىك¬كە ءجا¬نە با¬قىت¬تى¬لىق¬قا جەت¬كىز.
اللام! بۇل كىسى ءىز¬گى¬لىك ءىس¬تە¬گەن ادام بول¬سا، سەن ونىڭ جاق¬سى¬لى¬عىن ارت¬تىر. ەگەر بۇل كىسى جا¬مان¬دىق جا¬سا¬عان بول¬سا، جا¬زا¬سىن بەر¬مەي را¬قىم ەت. كۇ¬نا¬لا¬رىن كە¬شىر.
بۇل كىسىنى قو¬رقىنىشتان ساق¬تا. را¬قىم-شا¬را¬پا¬تىڭ¬مەن ءسۇيىن¬شى¬لە. ونى اقى¬رەت¬تە با¬قىت¬تى¬لىق¬قا ءبو¬لەپ، جو¬عا¬رى ءمار¬تە¬بە¬گە شى¬عار. ەي، را¬قىم¬دى¬لار¬دىڭ را¬قىم¬دى¬سى اللا تاعالام!”
جا¬نا¬زا ەر با¬لا بول¬سا مى¬نا دۇ¬عا وقى¬لا¬دى:
وقىلۋى: “اللاھۋم¬ماج’ال¬ھۋ ءلا¬ناا ءفا¬را¬تان ءۋاج’ال¬ھۋ ءلا¬ناا ءاج¬ران ءۋا زۋح¬ران ءۋاج’ال¬ھۋ ءلا¬ناا شاافي’ان ءۋا مۋ¬شاف¬فا’ان.
( “اللام! بۇل ءسابيدى ءجان¬نات¬تا ءبىز¬دى قار¬سى الۋ¬شى ءارى اقى¬رەت سىيى جانە ءبىز¬گە ونى شا¬پا¬عات¬شى ەت! ونىڭ بىزگە جاسايتىن شا¬پا¬عا¬تىن قا¬بىل الا گور!”)
جا¬نا¬زا قىز بول¬سا، مى¬نا دۇ¬عا وقى¬لا¬دى:
“اللاھۋم¬ماج’ال¬ھا ءلا¬ناە ءفا¬را¬تان ءۋاج’ال¬ھا ءلا¬ناا ءاج¬ران ءۋا زۋح¬ران ءۋاج’ال¬ھا ءلا¬ناا شا¬في’اتان ءۋا مۋ¬شاف¬فا’اتان”.
( “اللام! بۇل قىز ءسابيدى ءجان¬نات¬تا ءبىز¬دى قار¬سى الۋ¬شى ءارى اقى¬رەت سىيى جانە ءبىز¬گە ونى شا¬پا¬عات¬شى ەت! ونىڭ بىزگە جاسايتىن شا¬پا¬عا¬تىن قا¬بىل الا گور!”)
جانازا شىعارۋشىنىڭ قاجەت دۇعالاردى ءبىلۋى ءلازىم. 4-ءشى تاكبىردەن كەيىن سالەم بەرىلەدى. ءابۋ حانيفا (ر.ا.) ءمازھابىندا 4-ءشى تاكبىردەن كەيىن سالەم بەرۋ باسقا نامازدارداعى سالەم بەرۋ سياقتى ءۋاجىپ. جانازا نامازىندا “فاتيحا” سۇرەسىن قيراعات نيەتىمەن وقۋعا بولمايدى. ونى دۇعا نيەتىمەن عانا وقۋعا بولادى. جانازا نامازىندا قۇران وقىلمايدى.
22. جانازا نامازىنىڭ شارتتارى
1. ءمايىت مۇسىلمان بولۋ كەرەك. مۇسىلمان ەمەس كىسىگە  جانازا وقىلمايدى. سەبەبى، اللا تاعالا قۇران كارىمدە: “ولاردىڭ بىرەۋى ولسە. سەن وعان مۇلدەم جانازا شىعارما”، - دەگەن. (”تاۋبە” سۇرەسى، 84-ايات).
2.نامازعا ءمايىتتىڭ بار بولۋى شارت، جوق مايىتكە جانازا وقىلمايدى.
3.ءمايىت جۋىلماي نەمەسە سۋ جوق جاعدايدا ءتاياممۇم جاسالماي  جانازا وقىلمايدى.
4.ءمايىت قاۋىمنىڭ الدىندا بولۋى قاجەت. ءمايىت قاۋىمنىڭ ارتىندا بولسا جانازا نامازى دۇرىس بولمايدى.
5.جانازا نامازىن وقيتىن كەزدە ءمايىت كولىك ۇستىندە، ادامداردىڭ قولدارىندا نەمەسە يىقتا¬رىندا بولماۋى كەرەك.
جانازا نامازىن وقۋشىنىڭ ءتيىستى 4 شارتى بار: 1) نيەت ەتۋ; 2) دارەتتى بولۋى; 3) قىبىلاعا قاراۋ; 4) اۋرەتىنىڭ جابىق بولۋى;
23. جانازا نامازىنىڭ سۇننەتتەرى جانە يمام مايىتكە جانازا ناماز وقىعاندا قالاي تۇرۋى كەرەك
1) تاكبىردەن كەيىن ءسانا وقۋ:
“سۋبحاناكا اللوھۋمما ۋا بيحامديكا ۋا تاباراكاسمۋكا ۋا تاالا جاددۋكا ۋا ءجاللا سانااۋكا ۋا ءلا يلاھا عويرۋك”.
2) تاكبىردەن كەيىن پايعامبارىمىزعا (س.ع.س) سالاۋات وقۋ.
ءمايىتتىڭ جاسىنا قاراي ۇلكەن-كىشى، ەر نەمەسە ايەل بولۋىنىڭ ايىرماشىلىعى جوق.
24. جانازا نامازىن وتكىزۋگە قۇزىرلى كىسىلەر
ءابۋ حانيفا (ر.ا.) ءمازھابىندا جانازا نامازىن وتكىزۋگە ەڭ قۇزىرلى كىسى پاتشا، ءمۇفتي جانە ول تاعايىنداعان جەرگىلىكتى يمام، مولدالار.
25. يمامنىڭ جانازادا تاكبىردى 4-تەن از نەمەسە كوپ ايتىپ قويۋ ۇكىمى
ءابۋ حانيفا (ر.ا.) ءمازھابى عۇلامالارى ەگەر يمام جاڭىلىپ، تاكبىردى 4 رەتتەن ارتىق ايتىپ قويسا، (وعان ۇيۋشىلار) وعان ىلەسپەي، سالەم بەرگەن¬شە كۇتەدى. كەيىن بىرگە سالەم بەرەدى، سوندا جانازا نامازى دۇرىس بولادى. ەگەر بىلە تۇرا تاكبىر ءتورت رەتتەن از ايتىلسا، ناماز بۇزىلادى. ال جاڭىلىپ كەم ايتىپ قويسا، نامازدىڭ ءبىر راكاتىن كەمىتىپ قويعان ۇكىمدە بولادى. بىراق تا جانازا نامازىندا ءساھۋ ساجدە جاسالمايدى. سوندىقتان جاماعاتتان ءبىر كىسى تاكبىردىڭ كەم بولعاندىعىن يمامعا ەسكەرتۋى كەرەك، سوندا يمام تاكبىردىڭ كەم بولعانىن تولىق¬تىرىپ، قايتا سالەم بەرەدى. جانازانى قايتا وقۋ شارت ەمەس.
26. جانازانى قايتا وقۋ ۇكىمى
ءبىر رەت وقىلىپ قويعان جانازانى قايتا وقۋ ماكرۇھ. ويتكەنى، جاماعاتپەن جانازا ءبىر-اق رەت وقىلادى. ەگەر جانازا جاماعاتسىز وقىلعان جانە ءمايىت ءالى جەرلەنبەگەن بولسا يمام اعزام (ر.ا.) ءمازھابىندا جاماعاتپەن قايتا وقىلادى.
27. مەشىت ىشىندە جانازا نامازىن وقۋ ۇكىمى
يمام اعزام (ر.ا.) ءمازھابى بويىنشا جانازا نامازىن مەشىت ىشىندە وقۋ - ماكرۇھ. بىراق مەشىت اۋلاسىندا وقۋعا بولادى.
28. ءشاھيد ۇكىمى
شارياتتا ءشاھيد دەپ اللا جولىنداعى سوعىستا قازا تاپقان ادامدى ايتادى.
ءشاھيد ەكىگە بولىنەدى:
ءى. كامىل ءشاھيد (تولىق ءشاھيد) - بۇل دۇنيەدە دە، اقىرەتتە دە ءشاھيد بولىپ سانالاتىن كىسى. كامىل ءشاھيد بولۋى ءۇشىن بەس شارت بار:
1.سانالى، اقىل-ەسى ءبۇتىن بولۋ;
2.كامەلەتكە تولعان بولۋ;
3.مۇسىلمان بولۋ;
4.سول جەردە كوز جۇمۋ;
ول وزىنە تيگەن سوققىدان ەمدەلمەي، تاماق جەمەي، سۋ ىشپەي، ۇيىقتاماي جانە قۇلاعان جەرىنەن باسقا جەرگە اپارىلماي (مىسالى، شاتىرعا، ءۇيدىڭ نەمەسە بولمەنىڭ ىشىنە تاسىلماي جانە ءبىر ناماز ۋاقىتى وتپەي) مەرت بولسا عانا كامىل ءشاھيد بولىپ ەسەپتەلەدى.
كامىل ءشاھيد ۇكىمى: شاھيدكە عۇسىل ءراسىمى جاسالمايدى، تەك ۇستىندەگى قاننان وزگە ءناجىس تازارتىلادى. ونى مەرت بولعان كۇيىندە، قالىڭ كيىمدەرى مەن قارۋلارى شەشىپ الىنىپ، جەڭىل كيىمىمەن جەرلەيدى. ءشاھيد ءوز كيىمى جانە ۇستىندەگى قانىمەن جانازا وقىلىپ جەرلەنەدى.
ءىى.         اقىرەتتەگى شاھيدتەر:
بۇعان زۇلىمدىقپەن ولتىرىلسە دە ءجۇنىب بولعان ادام، ايتپەسە حايىزدى نەمەسە نيفاستى ايەل، نە بولماسا العان جاراقاتىنان كەيىن كوپ ۋاقىت وتكەن سوڭ ولگەن ادام، نەمەسە ءسابي بالا، ەسى اۋىسقان كىسى نەمەسە ابايسىزدا ولتىرىلگەن كىسى كامىل شاھيدكە جاتپايدى، بىراق اقىرەتتە ءشاھيد دەپ سانالادى. مۇنداي شاھيدتەرگە قيامەت كۇنى اللا تاعالا تاراپىنان ۋادە ەتىلگەن ساۋاپ بەرىلەدى. بۇلاردىڭ كامىل شاھيدتەردەن ايىرماشىلىعى - ولاردى جۋىپ، كەبىندەپ، جانازاسىن شىعارادى. وسى  اقىرەت شاھيدتەرى قاتارىنا سۋعا باتىپ نەمەسە ورتەنىپ ولگەن، ءۇستىن دۋال نەمەسە سول سياقتى ءبىر نارسە باسىپ قالعان ادام، ساپارداعى جولاۋشى، وبا، تىرىسقاق اۋرۋىنان نەمەسە ءدارى-دارمەكتەن ۋلانىپ ولگەن، ءىشى ءوتىپ قايتىس بولعان، ەپيلەپسيا (تالما), ىستىعى كوتەرىلىپ ولگەن، جىلان-شايان شاققان، ت.ب جانە دە وسىلاردىڭ قاتارىنا ءىلىم ىزدەپ ءجۇرىپ قايتقان جانە جۇما قارساڭىنداعى تۇندە قايتىس بولعان كىسىلەر جاتادى. ولار اقىرەت شاھيدتەرى بولسا دا جۋىلىپ، كەبىندەلىپ، جانازا نامازى وقىلادى.
29. جانازا وقىلمايتىن ادامدار ۇكىمى
ۇلكەن-كىشى، ەر نەمەسە ايەل بولسىن ءاربىر مۇسىلمانعا جانازا نامازىن وقۋ پارىز. “ات-تابيندە” جانازا نامازى وقىلمايتىن ادامدار قاتارىنا تومەندەگىلەر جاتقىزىلادى:
1.بۇلىكشى، مۇسىلماندارعا قارسى قارۋ قولدانىپ، سوعىس اشقان كىسىلەر;
2.قاراقشىلىق شابۋىل كەزىندە ولگەن توناۋشىلار جانە سول سياقتىلار;
3.اتا-اناسىن ولتىرگەندەر: ولارعا قورلىق بولۋ ءۇشىن جانازا وقىلمايدى. ابايسىزدا ءوزىن-ءوزى بىلمەي ولتىرگەن ادامدى جۋىپ، جانازا نامازىن وقۋ كەرەك (مىسالى، جاۋدى ولتىرەمىن دەپ ابايسىزدان ءوزىن ءولتىرىپ العان). سول سياقتى وزگە دىنگە، سەكتاعا كىرگەن كىسىنىڭ جانازا نامازى وقىلمايدى جانە ولار مۇسىلماندار زيراتىنا جەرلەنبەيدى.