اڭگىمە

اياداي دۇڭگىرشىكتىڭ تەمىر ەدەنىن تاعالى وكشەلەرىمەن سارتىلداتا سوعىپ ىشكە سامبىرلاپ سويلەي كىرگەن ءۇش قاتىن بۇنىڭ ءتىل ۇشىنا كەپ قالعان ءسوزىن ايتۋعا دا ۇلگىرتپەي، كيىپ الا جونەلگەنى. ءىشى كۇيىپ، تىسقا اتىپ شىققانى سودان.

تىستا اياعىن اياعىنا سوققىلاعان كەمپىرى لىقا تولى سومكەسىنەن الىسقا ۇزاپ كەتە الماي، اينالشىقتاپ ءجۇر ەكەن. ەكى قولىن ەكى جەڭىنە ايقاستىرا سۇعىپ جىبەرىپتى، توڭعان، ءسىرا.

– نە بولدى؟ ءتۇرىڭ بۇزىلىپ كەتىپتى عوي، – دەدى ايالداما ىرگەسىندەگى دۇڭگىرشىكتەن دەدەكتەپ، جۇگىرە شىققان وعان كۇدىكتەنە قاراپ. – ءىلىنىسىپ قالعاننان ساۋسىڭ با تاعى؟

جاسى جەتپىسكە شامالاسقان قىرما ساقال كىسى كۇيگەلەكتەنىپ، كەمپىرىنىڭ جانىنا جەتىپ كەلدى.

– ءو-ءوش... شە... شە...

– ءتايت، ايتپا جامان ءسوزدى. – كەمپىرى بەتىن قايتارىپ، كەيىپ تاستادى. – جاۋراپ كەتتىم. ءجۇرىڭ، تاكسي ۇستايىق.

باسىنا توقىما بەرەت، ۇستىنە قوڭىر پالتە كيىپ دومالانا قالعان كەمپىرى ايالدامادان شىعا سالا، قولىن سەرمەپ، تاكسي توقتاتتى. كەڭ كوشەدە ءيىن تىرەسىپ جىلجىپ بارا جاتقان كوپ كولىكتىڭ شەتكى بىرەۋى جىرىلىپ، بەرى بۇرىلدى.

– اۋەزوۆ-ساتباەۆ، – دەدى كەمپىرىنەن بۇرىن جەتكەن قىرما ساقال سىرما شاپانىنىڭ ەتەگىن قايىرىپ، اقشا ىزدەگەندەي ىشكى قالتاسىنا قولىپ سۇعىپ جاتىپ.

– مىڭ تەڭگە!

– نە دەيت!؟ – قالتاسىنا سۇققان قولىن تەز سۋىرىپ الدى. – سىدىك شاپتىرىم جەرگە دە مە؟

– مىڭ تەڭگە، – دەدى تاكسيشى جىگىت ايتقانىنان قايتپاي.

– قانشا دەيدى؟ – دەپ كەمپىرى كيلىكتى.

– مىڭ دەپ تۇر.   

– مەيلىڭ! مىڭ بولسا، مىڭ بولسىن. تەزىرەك كەتەيىك بۇل ارادان.

– ءو-ءوش... شە... شە... قۇرىپ قاپ پا تاكسي، باسقاسىن توقتاتىڭ.

كەلىسە الماسىن سەزگەن تاكسيشى اينەگىن كوتەرىپ، جىلجۋعا اينالدى.

ايالدامادان اۋلاعىراققا كولىگىن قاڭتارىپ قويعان باسقا ءبىر تاكسيشى بۇلارعا القىنىپ جەتتى.

– تاكسي، تاكسي الامىز!

– اۋەزوۆ-ساتباەۆ.

– اۋەزوۆا-ساتباەۆا ما؟

– جوق! اۋەزوپ-ءساتبايوپ دەپ تۇرمىن مەن ساعان.

– مىڭ تەڭگە.

– مىڭدا باسىڭ قالسىن! بەز ءجۇز دەپ ايت.

– مەيلى، بولسا، بولسىن. وتىرىڭىزدار.

– استاپىراللا، – دەدى قىرما ساقال كولىك ءجۇرىپ كەتكەن سوڭ. – نە كورىندى سەندەرگە، مىڭنان باسقا ساندى ۇمىتىپ قالعانسىڭدار ما؟ ا-ا!

– بەنزين قىمباتتاپ كەتتى، اعا، – دەدى تاكسيشى اقتالىپ. – ونىڭ ۇستىنە كوپ جەردە اقشاعا بەنزين بەرمەي  جاتىر، تالون سۇرايدى.

– ادەيى قات قىپ وتىر وڭباعاندار. كۇمپىپ شىعىپ جاتقان جوق پا مۇناي دەگەن. كەشە بار بەنزيندى بۇگىن جەر جۇتىپ پا ەكەن؟ قىمباتتاتا تۇسپەك قوي، كاززاپتار، جەبىرلەر، جالەپتەر! ءو-ءو، شە... شە...

– قوي ءارى! جاڭاعى دۇكەننىن اشىعان ايرانداي شاپشىپ شىقتىڭ عوي تۇگە. بازاردا دا تىنىش جۇرە المايسىڭ. «بادىناق دەپ نەگە جازبايسىڭ؟ نەگە پوپكورىم دەپ جازاسىڭ؟» دەپ جۇگەرى ساتقان قىزعا ءتيىسىپ... بازار ءىشىن ۋ-شۋ قىلدىڭ. ۇيات ەمەس پە؟ ساباڭا ءتۇس. – ارتتا وتىرعان كەمپىرى باسۋ ايتتى.

– قالاي تۇسەسىڭ ساباڭا؟ قالاي؟ – دەپ ەكى قولىن بىردەي سەرمەپ، ەكىلەنىپ شاپشاڭداتا سويلەدى قىرما ساقال. اۋزىنان تۇكىرىگى شاشىراپ كەتتى. – قازاقتىڭ باياعىدان بار ادەمى ءسوزى تۇرعاندا، قايداعى ءبىر پوپكورىم دەگەن شەتەلدىڭ سوزىنە جابىسىپ... جارايدى ونى قويالىق، اناۋ كوزى تۇزداي ماگازىنشى قاتىندى ايتساي، بەرىپ تۇرعان اقشانى الماي. «ۆوزمي سەبە سۆوي مەدياكي» دەپ ءبىر تەڭگەلىكتەرىمدى كەرى لاقتىرىپ. ءاھ، زانتالاق! مەدياك بولسا دا اقشا ەمەس پە ول؟ تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ اقشاسى. ۇلتتى مەنسىنبەۋ عوي بارىپ تۇرعان. كەرەك دەسەڭ، ارنايى باپ بار بۇعان. اكىمشىلىك كودەكىستە. كوزى كوكشىرەيگەن پالەكەت! كۇن جىلىنسىن، سوسىن كورەيىن اۋسەلەسىن. ءبىر ۋىس ءبىر تەڭگەلىك اكەپ... سونى الماسا پوليساعا ارىز جازىپ، كوزىنە كوك شىبىن ۇيمەلەتەيىن. نۋ، پاگادي، بالەم!

قىرما ساقال سۇق ساۋساعىن بەزەپ، قالشىلداپ كەتتى.

– «نۋ، پوگودي» دەگەن مۋلفيلم بار عوي، – دەپ تاكسيشى مىرس-مىرس ەتىپ سوزگە ارالاستى. – قويان مەن قاسقىر تۋرالى. قاشقان قوياندى قۋالايتىن اقىماق قاسقىر تۋرالى شە...

قىرما ساقال استىنان شاپشىپ سۋ شىققانداي قوپاڭ ەتىپ، ورنىنان تۇرەگەپ كەتە جازداپ، تاكسيشىگە ءتونىپ بارىپ قايتتى.

– ءاي، نە دەپ تۇرسىڭ ءوزىڭ!؟ قاسقىر – ءبىزدىڭ توتەمىمىز! مىنا مەن تاريحشى اداممىن، بىلمەسەڭ ايتايىن، ءبىزدىڭ توتەمىمىز كوك ءبورى. وڭباعاندار... ون شوشقاعا تويماعاندار... سوندا ويلاعاندارى ءبىزدىڭ قاسيەتتى توتەمىمىزدى قاساقانا سايقىمازاق قىپ، قاساقانا مازاق قىپ، كەلەكە عىپ... ءاي، ءاي، ۇلتتى بورىلىك مىنەزدەن ايىرۋ عوي ول! اقىرى جەتتى ماقساتتارىنا. بالداردىڭ ساناسىنا قاسقىردى اقىماق، داڭعوي ەتىپ ءسىڭىرىپ تىندى. ءبىزدىڭ باستىقسىماقتار... ءاي، قۇل عوي ولار، قۇل... سول «نۋ، پاگاديدەن» ۇيالىپ، قىمسىنىپ، ەكى مىڭ وتىزدا كوك ءبورى بولامىز دەۋدىڭ ورنىنا، ەكى مىڭ وتىزدا بارىس بولامىز دەگەندى شىعارىپتى اۋزى قيساڭداپ. ءما، ساعان بارىس! قالاي بۇعان اشۋلانبايسىڭ! قالاي بۇعان جىندانبايسىڭ! ءو-ءوش... شە... شە...

اشۋعا جايداق مىنگەن ونىڭ جەلكەسىنەن كەمپىرى سۇق ساۋساعىن باتىرا نۇقىپ قالىپ، تىنىشتاندىرا قويدى.

– قاراعىم-اي، ءمان بەرمە شالدىڭ سوزىنە. وزىنشە ءپاتىروت بۇل. ءومىر بويى الىسىپ كەلەم. ورىس دەسە قۇتىرعان بۋراداي جىنى ۇستاپ كەتەت. اناۋ ون جەتىنشى جىلدان بەرى قاراي قاقساپ باستاعاندا.... ءىشىپ وتقان ءشايىڭدى تاستاپ قاشاسىڭ... تاريح پاكۇلتەتىندە بەكەر وقىعان عوي. اشۋلانسا كىل وسىلاي، شىمكەنتشىلەي جونەلەدى. اۋرۋ  عوي.

كەمپىرىنىڭ سوزىنە ىرزا بولعانى ما، ءبىر ەزۋلەپ كەڭكىلدەپ كۇلىپ قويدى دا:

– ءيا، ايىپ ەتپە قاراعىم، – دەدى جاڭاعى ورەكپىگەن ەكپىنىنەن ىلەزدە ايىرىلىپ. – كەمپىرىم قايتا بەرىدەن قايىرىپ وتىر. ون جەتىنشى جىلىڭ نە، پاتشا وكىمەتى ءبىر مىڭ دا سەگىز ءجۇز الپىس التىنشى جىلدان باستاپ جالاڭاياق، جالاڭبۇت باتراقتارىن ءبىزدىڭ جەرگە قاپتاتقان عوي. «قارسى كەلسە، سوزگە كەلمەي ات تا تاستا، سوت جوق» دەپ قوت-قوتتاپ قويعان. ونىسىن كەيىن ستولىپين دەگەنى ءورشىتىپ جىبەرىپتى. سودان قالعان سىلىمتىكتەر... تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا پالەن جىل بولسا دا ءبىزدى مەنسىنبەي، ادام قاتارىنا ساناماي، شەتقاقپاي قىلا بەرەدى. ال، قازاق بەيشارا قايتتى؟ باسىن قورعالاپ، ەل اسىپ كەتتى. ميسالى، ءبىزدىڭ اتالارىمىز قاراقالپاق كەتكەن. جولدا ولگەنى ولگەن، قىرىلعانى قىرىلعان. ات توبەلىندەي ازعانتاي توپ جەتكەن، ءىلىنىپ-سالىنىپ، ارىپ-اشىپ. سودان تاراعان ۇرپاقپىز ءبىز. كۇيەم عوي، كۇيگەن سوڭ ايتام عوي. ءاي، بۇلار ما، بۇلار...

ول جۋىق ارادا ساباسىنا تۇسە الماي، شەكە تامىرى سولقىلداپ، اۋدارىلىپ-توڭكەرىلىپ ماشينا ىشىنە سىيماي كەتتى.

كەڭ كوشەدە سىعىلىسقان كولىكتەر ءبىر-بىرىنە تاقالا باياۋ جىلجىپ بارا جاتتى. سىرتتا اياز. كەشە جاۋعان قاردىڭ ايازى. انادايدان سۇق ساۋساعىن شوشايتىپ، تاكسي توقتاتقان جالاڭباس كەلىنشەك كورىندى. جانىندا ون-ون ءبىر جاسار شاماسىنداعى كىشكەنتاي قىز بالا ءبۇرىسىپ تۇر. كولىكتەر جانىنا جاناپ بارىپ، توقتاماي ءوتىپ كەتكەن سايىن، كولگوتكي كيگەن سيراعىن توڭعان تاۋىقتاي سيديتىپ ءبىر كوتەرىپ قويادى.

– مىنالاردى الا كەتەيىك، اعا، – دەدى تاكسيشى ەلەڭدەپ.

– الساڭ ال. بايعۇستار دىردەكتەپ تۇر ەكەن، – دەپ بويى جىلىنعان قىرما ساقال كەڭشىلىك جاسادى. – كەمپىر ەكەۋمىزدەن الا الماعان بەس ءجۇز تەڭگەنى وسىلاردان ال.

جالاڭباس كەلىنشەكتىڭ باراتىن جەرى بۇلارمەن ءبىر بوپ شىقتى. ولار قاڭتاردىڭ ءبىر قۇشاق ايازىن وزدەرىمەن بىرگە ىلەستىرىپ ىشكە ەندى. ىسىرىلىپ وتىرعان كەمپىردىڭ جانىنا جايعاسىپ جاتىر. ايتسا ايتقانداي، جاۋراپ قالعان. كەلىنشەكتىڭ باۋىرىنا تىعىلا تۇسكەن تىرناقتاي قىزدىڭ ەكى بەتى بوپ-بوز. قىرما ساقال ولارعا ءجۇزىن بۇرىپ، الدەنە دەگىسى كەلدى مە، وقتالا بەرە، رايىنان تەز قايتىپ، تۇزەلىپ وتىردى. «توڭاتىن دا دانەمەسى قالماعان، ءسىرا» دەپ كۇبىر ەتتى.

تاكسي سالدەن سوڭ وڭعا بۇرىلىپ، قوسالقى تار جولعا ءتۇستى. كولىكتەن ادا كوشەمەن جۇلقىنا زىمىراپ ءبىراز جەر ۇتتى.

– اناشىم، جاۋراپ كەتتىم، قولىمدى ۇستاڭىزشى، – دەگەن كىشكەنتاي قىزدىڭ نازىك داۋىسى ەستىلدى ارت جاقتان.

قىرما ساقالدىڭ قۇلاعى ەلەڭ ەتىپ، كۇلىپ جىبەردى.

– اناشىم دەي مە، مىنا بالاپان؟ ا-ا؟ قايدان ۇيرەنىپ ءجۇر، اناشىم دەگەندى؟ – كىشكەنتاي قىزعا جۇزىنەن مەيرىم توگە، سۇيسىنە قارادى. – اجەسى، كامپيت بەرشى. ءتىلىنىڭ ءتاتتىسىن قارا. ءتىپا-ءتىپا، ءتىل-اۋزىم تاسقا. اناشىم دەيدى-ءا! اناشىم!

– اكەسى عوي ۇيرەتىپ جۇرگەن. اكەسى مۇعالىم مەكتەپتە. – كەلىنشەكتىڭ مىنەزى اشىق سياقتى، جاتىرقاماي ىلە جاۋاپ قاتتى. – دۇرىس قوي ونىسى، – دەپ كۇيەۋىن سىرتىنان قوشتاپ قويۋدى دا ۇمىتپادى. – ماما، پاپا دەگەن ورىستىڭ ءسوزىن تاستاۋىمىز كەرەك قوي.

كۇلىمسىرەپ وتىرعان قىرما ساقال مىنا ءسوزدى ەستىگەندە ەزۋىندەگى جىميىستى جىلدام جيا سالىپ:

– قاراعىم، اينالىپ كەتەيىن، كىم ايتتى ساعان مامانى ورىس ءسوزى دەپ. ماما دەگەن ورىس ءسوزى ەمەس. ماما دەگەن تۇركىنىڭ ءسوزى. تۇركىدەن تاراعان جەر جۇزىنە – دەدى.

– تۇرىكتى قويىڭىزشى، – دەپ كىرجيدى كەلىنشەك، – ءبىر تيۋرچانكا كورشىم بار. سۇعاناق. ۇرى. كۇيەۋى دە تۇرىك. ايەلىنەن وتكەن. تۇرىكتەردى جاقتىرمايمىن ءوز باسىم.

– نە دەيدى، مىنا قاراعىم! – قىرما ساقال جەكپە-جەك توبەلەسكە دايىندالعان ادامشا بار دەنەسىمەن ەڭسەرىلە بۇرىلىپ، شۇيلىگە قالدى. – بىلە بىلسەڭ، اينالايىن قاراعىم، تۇرىك دەگەن قازاقتىڭ باۋىرى. ويباي-اۋ، قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاندا ءبىرىنشى بوپ سولار ەمەس پە الاقايلاپ قۋانعان. سولار ءبىرىنشى مويىنداعان ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىكتى. ولاي دەي كورمە تۇرىكتى. بار شىعار ءبىرلى-جارىم جامانى. ايتپەسە... مەن ساعان تاريحشى رەتىندە ايتايىن، ءبىر مىڭ دا جەتى ءجۇز...

قىرما ساقال ۇزاق ءبىر تاريحي حيكايانى تولعاپ جىبەرمەك بوپ، اڭگىمەسىن باستاي بەرگەندە، جالاڭباس كەلىنشەك تاكسيدى توقتاتىپ، اقشاسىن تولەپ، ءتۇسىپ قالدى. حيكايا باستالماي جاتىپ ءۇزىلدى.

– قاپ، – دەپ كۇيىندى قىرما ساقال جۇدىرىعىمەن تىزەسىن تۇيگىشتەپ.

– باستالدى. مىڭ رەت ايتقان اڭگىمەسى. – كەمپىرى كەكەتە كۇلىپ جىبەردى.

– مىڭ رەت، ميلليون رەت ايتام بۇنى. قاشان سانالارىنا جەتكەنشە ايتا بەرەم، ايتا بەرەم. – شالا بۇلىنگەن قىرما ساقال قويان قۇلاقشىنىن باسىنان جۇلىپ الىپ، جۇمىرلاپ-جۇمىرلاپ قايتادان باسىپ كيىپ الدى. – ميى اشىعان قازاق ماما دەگەن ءايبات ءسوزدى ورىستىكى دەپ لاعىپ، اداسىپ ءجۇر. ورىستىڭ ءسوزىن ايتپاي، ءوز ءسوزىمىزدى ايتقانىمىز، ءجۇدا، دۇرىس. اۋ، اينالىپ كەتەيىن ماما دەگەن ءسوزدى اتام قازاق ەجەلدەن ايتىپ كەلە جاتىر عوي. ءاي، ىنىشەك، توقتاشى وسى اراعا. توقتاشى دەيمىن. بەس ءجۇزدىڭ ۇستىنە تاعى ءبىر بەس ءجۇز قوسايىن. مىڭ قىلايىن. توقتاي گورشى.

كولىگىن جول جيەگىنە ىرىككەن تاكسيشى اڭ-تاڭ.

– ال ەندى تىڭدا. – قىرما ساقالدىڭ ءجۇزى كۇپ-كۇرەڭ بوپ قىزىنىپ العان. – سەن، ىنىشەك، بالام، ومىرىڭدە ماما بيە، ماما قاز دەگەندى ەستىپ پە ەڭ؟

– ەستىگەم. ماما اعاش دەگەن دە بار.

– انەكەي، اينالايىن-اۋ، سەن ءوزى ايتقان ءسوزدى تۇسىنەيىن دەپ تۇرعان ادامسىڭ عوي. ەستىپ وتسىڭ با، كەمپىرىم-اۋ، ماما اعاشتى ءبىلىپ تۇر مىنا بالا.

قىرما ساقال ماساتتانىپ، ساق-ساق كۇلدى.

– ال، ەندى بىلاي...

– اعا، جۇرە بەرسەك قايتەدى. تۇرۋعا بولمايدى بۇ جەرگە.

– جۇرسەڭ، ءجۇرىڭ. ال، ەندى بىلاي. ەسىڭە مىقتاپ ساقتاپ الىڭ. ماما ورىس ءسوزى ەمەس. تۇركىنىڭ ءسوزى. ايتايىن. جولعا ءتۇسىپ الىڭ اۋەلى. جايلاپ، اسىقپاي جۇرە بەرىڭ. پالەن عاسىر بۇرىن، ناقتى قاي عاسىر ەكەنى بلاكنوتىمدا جازۋلى، شۋمەر دەگەن ەل بولعان. قوسوزەن دەگەن جەردە. وزىق مادەنيەتى بولعان ونىڭ. ءوزىنىڭ جازۋى، ءوزىنىڭ وزىق عىلىمى بولعان. سول شۋمەردەن كوك تۇرىك كەلىپ شىعادى. سول شۋمەردىڭ اما دەگەن ءسوزى بولعان. ماعىناسى – انا، شەشە. شۋمەردىڭ بالاسى ءوزىن تۋعان ايەلدى اما دەگەن. قازىرگى قازاق تا شەشەسىن انا دەيدى عوي. ءاي، ءاي، وعان تالاس جوق. عىلىمدا دالەلدەنگەن.

– ءيا، ءيا، – دەپ وسى ارادا تاكسيشى قوشتاي كەتتى. – مەنىڭ نەگىزى وقىعانىم – قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى. مۇعالىمدىك. قازاق تىلىندە مى دەگەن دىبىس نى-عا اينالىپ كەتە بەرەدى. سوندا اما دەگەن سوزدەگى مى نىعا وزگەرىپ، انا بوپ كەتكەن دەيسىز عوي.

– مىنە، مىنە... قازىر ۇيگە بارعان سوڭ كەتپەشى اينالايىن، شاي ءىشىپ وتىرىپ اڭگىمەلەسەيىك ەكەۋمىز. ماسەلەنى ءبىلىپ تۇرسىڭ. جەتىك ەكەنسىڭ. – قىرما ساقال قۋانعانى ما، قىلعىنا سويلەدى. ەكى بەتى قىپ-قىزىل بوپ كەتتى. – سول اما جەر جۇزىنە شۋمەردەن تاراعان. بىرەۋگە ماما بوپ بارعان، ەندى بىرەۋىنە داما بوپ ەنگەن. مادام دەپ جۇرگەندەر دە بار. كوپ. ميسال كوپ. تاريحتا امازونكا دەگەن جاۋىنگەر ايەل تايپاسى بولعان دەپ ءجۇر عوي. سول اناۋ اما سوزىمەن تىكەلەي بايلانىستى. امازونكا دەگەن وزەندى بىلەتىن شىعارسىڭ، وڭتۇستىك امەريكاداعى. ونى وزدەرى امازوناس دەيدى. كا-نى قوسىپ جۇرگەن ورىستار. امازوناس دەپ ۇندىستەر اتاپ كەتكەن. ءۇندىس دەگەنىمىز دە وسى ءوزىمىزدىڭ جەردەن، التايدان اۋىپ بارعاندار. ادام زامانىندا. ولار دا ءوزىنىڭ قۇداسىن قۇدا دەيدى، سۆات دەمەيدى. اما ءسوزىن امەريكاعا سولار الىپ بارعان. ال ەندى الگى امازوناس امالاردىڭ، ياعني انالاردىڭ وزەنى دەگەن ءسوز. اما وزەن! اما ءسوزىنىڭ سوڭعى ا-سى وزەننىڭ ءو-ءسىن جەپ قويعان. كوردىڭ بە، قيسىنى كەلىپ تۇر عوي. سولاي ما؟ سوندىقتان دا اما باسقالارعا قاراعاندا بىزگە، قازاققا ەڭ جاقىن ءسوز. دالەلىم بار وعان. ايتسام، تىرپ ەتە المايسىڭ.

– قوي دەيمىن ەندى، بالانىڭ ميىن اتالا قىلما. – مانادان تىپ-تىنىش مونتيىپ وتىرعان كەمپىر ورتا جولدا اسىعىس كيلىگە كەتتى. – ءماشىن ايداپ كەلە جاتقان ادامعا مەشاي ەتپە. ءبىر جاعىنا تايىپ كەتەر.

– ايتا بەرىڭىز، اعا. اڭگىمە ەندى قىزدى، – دەپ تاكسيشى ونى جەلپىندىرىپ تاستادى. قىرما ساقالدىڭ سەرمەپ قالعان قولى قويان قۇلاقشىنىن تەرىس اينالدىرىپ جىبەردى، ىرزا بولعانى شىعار. سىرما شاپانىنىڭ ءوڭىر تۇيمەسىن ءبىر اعىتىپ، ءبىر سالدى. ىرس-ىرس كۇلە بەرەدى.

– وسى اراسىنا كەلگەندە شايان شاعىپ العانداي شورشيدى بۇ كەمپىر. – حا-حا-حالاپ، ماشينە ءىشىن ءبىر ءوزى باسىنا كوتەردى. – شورشىما. تاريح سولاي. اقىماق كەمپىر، قايتا قۋان وعان.

ءبىر شەكەسىنە قيسايىپ كەتكەن كەپكىسىن تۇزەي بەرگەن تاكسيشى جىگىت تە ارسالاڭ-ارسالاڭ.

– ەندى سەن مىنا قىزىقتى قارا. جاڭاعى اما-نىڭ سوڭعى ا-سىن الىپ تاستاساڭ نە بولادى، ا؟ ۋاقىت دەگەن سوڭعى ا-نى جەلگە ۇشىرىپ جىبەرگەن عوي. ۇقتىڭ با؟ اما-نىڭ، ۇقتىڭ با، سوندا نە بولعانىن؟ مىناۋ مەنىڭ كەمپىرىمدىكى... حا-حا-حا! مامانىڭ باسقا جۇرتقا ەمەس، قازاققا وتە جاقىن ءسوز ەكەنىن وسىدان-اق بايقاي بەر.

– ءومىرى ەستىمەگەن اڭگىمەم، – دەگەن تاكسيشى جىگىت باسىن شايقاپ، تاڭعالىپ قالدى. – قىزىق! تاماشا!

– قايدان ەستيسىڭ؟ مەن اشقان جاڭالىق بۇل، ەش وقۋلىقتا جوق. كارى تاريحشىنىڭ، قاراقالپاقستاننان كوشىپ كەلگەن ورالمان تاريحشىنىڭ اشقان جاڭالىعى. دوكتورلىق قورعاپ جىبەرسە دە جاراپ تۇر.

– شىنىندا قورعاپ نەگە المايسىز؟

– جاسىم جەتپىسكە كەلگەندە مە؟ مەن ەمەس، مىنا سەن قورعا، تاكسيىڭدى تاستا، جاسسىڭ عوي.

– دوكتورلىقتىڭ دا ءدامى كەتتى-اۋ، اعاسى.

–  قۇرتتى عوي، عىلىمدى قۇرتتى! ءو-ءوش... شە...شە...

– مىنە، كەلدىك، ساتباەۆا... ا-ا، ءساتبايوپ، ءوزىڭىز ايتقانداي.

– كەپ قالدىق پا؟ ءساتبايوپ پا؟– كوزىن سىعىرايتىپ توڭىرەگىنە بارلاي قارادى. – ە-ە، كەلىپپىز، وسى ارا. وسى ارا، اينالايىن. توقتاي قال. قاپ، قالاي تەز كەپ قالدىق، ءا! پاپانى ايتۋعا ۇلگىرتپەي...

تاكسي جولدىڭ وڭ جاعىنا ويىسىپ بارىپ كىدىردى.

جەرگە اۋەلى وڭ اياعىن ءتۇسىرىپ، «ءاۋپ» دەپ سوسىن ءوزى سەكىردى. قايتا اينالىپ ماشينە ىشىنە باسىن سۇقتى.

– ءوزىڭ ساڭلاۋى بار بالا ەكەنسىڭ. ۋادە، ۋادە! مىڭ تەڭگەڭدى بەرىپ قويايىن. – قۇنجىڭداپ قوينىنا قول سالدى.

– اعا، وقىپ-تۇيگەنىڭىز كوپ قازىنالى قاريا ەكەنسىز، – دەدى تاكسيشى تولقىپ، – سوڭعى كەزدە جولىم بولماي جۇرگەنى. ماعان اقشا ەمەس... باتا بەرىڭىزشى.

– ا-ا، باتا!؟ – قىرما ساقال قوينىنا سالعان قولىن ءبىر الىپ، ءبىر سۇقتى. – باتا دەيسىڭ بە، اينالايىن، قاراعىم-اۋ، كەل وندا. – ءيىلىپ تۇرعان كۇيى قولىن جايدى. جايۋىن جايسا دا، باتانى قالاي باستاسام ەكەن دەگەندەي، كەمپىرى جاققا قاراعىشتاپ:

– ءو-ءوش... شە... شە... – دەدى. كىدىرىڭكىرەپ بارىپ ءتىلى كەنەت شەشىلىپ كەتتى. – شوبەرە-شوپشەگىڭنىڭ ىراقاتىن كور، قاراعىم، اۋمين! – قىسقا قايىرىپ، جالما جان بەتىن سيپاپ جىبەردى.

تاكسيشى جىگىت باتاعا قانباي قالعانداي الاقانىن جايعان كۇيى بوگەلە بەرىپ:

– تابىستى بول دەڭىزشى، – دەدى جالبارىنا قاراپ.

– تاباستى بول، تابىستى بول، ءوي، اينالىپ كەتەيىن... ءو-ءوش... شە... شە... شەش... شاش ەتەكتەن تابىس تاپ، ءاۋمين!

– ايتقانىڭىز كەلسىن! ءاۋمين! – دەدى تاكسيشى جىگىت سوندا عانا بەتىن سيپاپ.

ەسىك سىرت جابىلدى.

– الجيىن دەگەن شىعارسىڭ سەن شال، – دەدى كەمپىرى بىلاي شىعا بەرە. – اشۋلانعاندا ايتاتىن ءسوزىڭ اۋزىڭنان شىعىپ كەتە جازدادى عوي. ابايلامايسىڭ با؟

– ءاي، كەمپىرىم-اي، – دەدى قىرما ساقال كەڭكىلدەپ كۇلىپ بارا جاتىپ، – بىلمەي ءجۇر ەكەم، اشۋلانعان مەن ىرزا بولعان بىردەي ەكەن عوي.

3.01.2018 جىل، ساعات تۇنگى 4.15.

نۇرلىبەك ساماتۇلى

قىزىلوردا وبلىسى، جالاعاش اۋدانى، قازىرگى تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى اۋىلدا 1966 جىلى تۋعان. قىزىلوردا پەدينستيتۋتىنىڭ «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. وسى وقۋ ورنىندا مۇعالىم، قىزىلوردا وبلىستىق تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋ كومپانياسىندا رەداكتور، رەسپۋبليكالىق «انا ءتىلى» گازەتىندە ءبولىم مەڭگەرۋشى، «حابار» تەلەارناسىندا رەداكتور، رەسپۋبليكالىق «جۇلدىز»، «تاڭ-شولپان» ادەبي جۋرنالدارىندا پروزا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان. قازىر «تاڭ-شولپان»  جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى.

Abai.kz