كەيىنگى  ۋاقىتتا الەۋمەتتىك  جەلىلەردە دە، قاراپايىم جۇرتتىڭ  اراسىندا دا حان كەنەنىڭ باسىن رەسەيدەن الىپ كەلسەك، قازاقتىڭ رۋحى كوتەرىلىپ، ابىرويى  اسقاقتاپ، مەرەيى ۇستەم بولادى دەگەن لەپىرمە ءجيى ايتىلاتىن بولدى. العان، الماعانىمىزدى قايدام، ايتەۋىر رەسەيدەن تاۋەلسىزدىك الدىق دەپ ۇلارداي شۋلاعان ء(الى دە ءسويتىپ ءجۇرمىز) 1991 جىلدان كەيىن تايقازان تۋرالى دا وسىنداي جەلدىرمە، كوپتىرمە سوزدەر ءباسپاسوز بەتىن جايلاپ الدى. ەلىمىزگە تايقازاننىڭ قايتىپ كەلگەنىنە تابانى كۇرەكتەي 27 جىل تولدى. ەڭسەسى  كوتەرىلگەن، ءوز ەلىندە ەڭ بولماسا ءتىلىن تورگە شىعارعان قازاقستاندى، نە ءمينيستردى، نە وبلىس اكىمىن كورسەم شىققىر كوزىم شىعىپ-اق كەتسىن!

وسىدان بىرنەشە  جىل بۇرىن رەسەيدىڭ  پرەمەر-ءمينيسترى دميتري مەدۆەدەۆتەن  كەنەسارى قاسىموۆتىڭ باس سۇيەگىن قايتارۋ ماسەلەسىن قوزعاپ ەدىك. مەدۆەدەۆ وعان جۇرە جاۋاپ بەردى. ورىندالعان ەشنارسە جوق. شىنىمدى ايتايىن سول كەنەكەمنىڭ باسى ەرميتاجدا جاتىر دەگەنگە دە ءوز باسىمدا كۇمان كوپ.

انەبىر كەزدە ابىلايدىڭ ءمايىتى دەپ تاپقانىمىز الدە جاس بالانىڭ، الدە بويى شارعالاۋ ءبىر قاتىننىڭ قاڭقاسى بولىپ شىقتى. ەرتەڭ رەسەي  «قويمادىڭدار عوي، مىنە، كەنەسارىنىڭ باس سۇيەگى» دەپ الدەبىرەۋدىڭ باسىن بەرىپ جىبەرۋى ابدەن مۇمكىن. وتكەن جىلى كەيكى باتىردىڭ باس  سۇيەگى دەپ ءبىر باس سۇيەكتى اكەلدىك. سودان بەرى دە بۇل ەلدە ينەنىڭ جاسۋىنداي وزگەرىس بولعان جوق. ونىڭ ەسەسىنە بۇتىن، ەمشەگىن اشىپ، تەمەكىسىن بۇرقىراتىپ جۇرەتىن قىزدارمەن ەمەس ورامال تارتقان قىزدارمەن كۇرەسىپ، مەكتەپكە كىرگىزبەي جاتىرمىز.

كەيدە الگىندەي جالعان ۇرانشىلدىققا، پايداسى جوق داۋدى داۋلاپ ۇلتشىل، كوسەم بوپ كورىنۋگە تىرىساتىن، سويتە تۇرا نەمەرەلەرىنە سونىڭ ءبارىن ورىسشالاپ ايتىپ وتىراتىنىنا قاراپ قازاقتىڭ ۇلتتىق ساناسى، ۇلتتىق ار-نامىسى ويانۋدىڭ ورنىنا بۇل حالىق الدەبىر بەيمالىم تىرشىلىك يەسىنە اينالىپ بارا ما دەپ تە ۇرەيلەنەمىز. سوزىمىزدەن  داۋا، ىسىمىزدەن  باتۋا كەتىپ بارا  جاتقان، قارنى توقتىعىنا ءماز، توي-تويلاپ، ءانشى ەمەستەردى ءانشى دەپ، تەلەديدارداعى سايقىمازاقتاردىڭ بەت-اۋزىن قيساڭداتىپ، كوزىن جىپىلىقتاتقانىنا ىشەگىمىز قاتقانشا كۇلەتىن، ويسىز، مۇڭسىز توبىر ەكەنىمىزگە كوزىمىز جەتكەندەي. ءبىز قازىر ەشقانداي قازاق ماسەلەسىنىڭ، اسىرەسە ءتىل ماسەلەسىن بۇراتولا شەشۋدى قويىپ، داڭعازا  داڭعىرتپەن كەمشىلىگىمىزدىڭ ءبارىن جاسىرىپ ءبىر-ءبىرىمىزدى، اياعىن جەرگە تيگىزبەي ماقتاۋدى عانا كۇن تارتىبىنە قويعان ەل سياقتىمىز. ءوزىن-ءوزى جوياتىن ۇلت اۋەلى تاپ وسىلاي ماقتانشاق ۇلتقا اينالادى. سوسىن قۇرىپ بىتەدى.

جەرىن جاتتىڭ تابانىنا تاپتاتپاۋ، ۇكىسى بۇلعاڭداعان بۇراۋ بەل، قيعاش كوز بويجەتكەنىنىڭ باسقاعا بىلەگىن ۇستاتپاۋ، جەر بايلىعىن توگىپ شاشپاۋ، ۇلتتىق تاعلىم-تاربيەنى ساقتاۋ ارقىلى ۇرپاق تاربيەلەۋ بابالارىمىزدىڭ  مارتتىك مىنەزى، بەرىك ۇستانعان جولى ەدى. وتىرىك نامىسقوي، وتىرىك ۇلتشىلدار باج ەتسە باج ەتسىن بىراق بۇگىنگى قازاق سونىڭ بارىنەن جۇرداي بوپ ايرىلعانى راس. جانە وسىنىڭ ءبارىن زار ەڭىرەپ وتىرىپ ايتساڭ دا تۇسىنەتىن، ويانايىق، سىلكىنەيىك دەيتىن قازاق قالماي بارادى.

قازاقتا مەملەكەت، اسكەر، استانا دەگەن بولعان جوق، ءبارىن بۇگىن عانا ءبىر ادام ىستەدى، توبەمىز كوككە جەتۋگە جاقىن قالدى دەپ ەسى دۇرىس، دەنى ساۋ ادام ايتپايدى. ءبىز ياعني، قازاق ەل باسىنا نەندەي زوبالاڭ تۋسا دا بىرەۋگە جالعا جەر بەرىپ، قىتاي مەن رەسەيدەن ميللياردتاپ قارىز الىپ كورگەن ەمەس ەدىك. ويتكەنى، سونىڭ ءبارى ەرتەڭگى ۇرپاعىمىزدى قىتاي مەن رەسەيدىڭ قۇلدىعىنا تۇسىرەتىنىن بىلگەنبىز. ءبىز كۇنى كەشەگە شەيىن حان، سۇلتاندارىنىڭ ءوزى اقىرىپ سويلەيتىن اقىندى، اتالى ءسوزىن ايتاتىن اقساقالدى تىڭداعان، ءسابيى اتا-انا سيلاعان، ەل باسقاراتىن ادامدى تەكتىلىگىنە قاراپ تاڭداعان حالىق ەدىك. بۇگىن سونىڭ  بارىنەن جۇرداي بولعان، ءۇش تىلدە سويلەگەنىنە ماقتانىپ، قازاقشا بىلمەيتىنىنە ارلانبايتىن، ءار رۋى مەن تايپاسى پالەنباي عاسىر بۇرىن سۇيەگى قۋراپ قالعان ءبىر-ءبىر باتىردى ايتىپ ماقتاناتىن داراقى، داڭعوي، لەپىرمە، جەلبۋاز ماقتانشاق ۇلتقا اينالدىق. ويتكەنى، 27 جىل بويىنا قازاقتىڭ ۇلتتىق ساناسىن، ۇلتتىق نامىسىن، جەر-سۋى، بايلىعى قايدا كەتىپ جاتقانىن ويلامايتىن ول از بولسا ينتەرناتسيونالمىز، كوپۇلتتىمىز دەپ ەلىرەتىن، ۇل-قىزدارىن ءدال بۇگىنگىدەي ءدۇبارا ۇلتقا اينالدىرۋ ساياساتى ءباسپاسوز ارقىلى دا، ورىسشا سامبىرلاعان ءتۇرلى تەلەارنالار ارقىلى دا وتە قىزۋ، وتە پارمەندى جۇرگىزىلدى...

ءبىز بۇل جەردە ەگەر كەنەسارىنىڭ باسى ەرميتاجدا جاتقانى راس بولسا، ونى اكەلمەيىك دەپ وتىرعان جوقپىز. اكەل. جەرلە. تاعى دا ۇلان-اسىر توي جاساپ، ات شاپتىر، ۇرانشىل، بايگە العىش ولەڭشىلەرگە بايگە جاريالا! سوسىن بۇل دا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جانە الدەبىر ۇلكەن كىسىنىڭ كورەگەندىگىنىڭ ارقاسى دەپ ءباسپاسوزدى شۋلات. اسىرەسە، ارۋاعىڭنان اينالايىن كەنەكەمنىڭ كىمگە قارسى، قاي ەلدىڭ قورلىق-زورلىعىنا قارسى كۇرەسكەنىن اشىعىراق ايت. پۋتينمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەندە سونى ايت. تەك 27 جىلدان بەرى قىسى-جازى، كۇندىز-ءتۇنى تولاسسىز، سان جەتپەس قاراجات شاشىپ وتكىزىپ جاتقان قيساپسىز توي-تومالاقتىڭ، ءىس-شارا اتاۋلىنىڭ ءبارى ەڭ باستى ەڭ ءبىر كۇيىپ تۇرعان ماسەلەلەردەن قازاق ۇلتىنىڭ نازارىن باسقا جاققا اۋدارىپ وتىرۋدىڭ تاعى ءبىر ۇلكەن  تاسىلى سياقتى. اش بورىدەي جابىلساڭدار دا ايتار ءسوز وسى.

مىرزان كەنجەباي، اقىن

قر مادەنيەت قايراتكەرى

Abai.kz