ماۋسىم ايىنىڭ 28 جۇلدىزى -

«بايلانىس جانە اقپارات

قىزمەتكەرلەرىنىڭ كۇنى»

28 ماۋسىم - شەرحان مۇرتازانىڭ تىلىمەن ايتقاندا "جەگەنى - جانتاق، ارقالاعانى - التىن" جۋرناليستەر كۇنى. حالىقتىڭ تىرشىلىگىنەن، الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنان، رۋحانياتى مەن قوعام تىنىسىنان حابار تاراتاتىن قالام يەلەرىن وسى ايتۋلى مەرەكەلەرىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، بەلگىلى عالىم كاكەن قامزيننىڭ "ۇلتتىق جۋرناليستيكا مەكتەبى: كەشەگىسى، بۇگىنگىسى، كەلەشەگى"  اتتى ماقالاسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. 

"قازاق جۋرناليستيكاسى - ۇلتتىق پارتيانىڭ قىزمەتىن اتقارىپ كەلە جاتىر" دەگەن ۇدەگە ساي بولۋ ءۇشىن، ءبىز، جۋرناليستەر قاۋىمى جۋرناليستيكا عىلىمىنىڭ كەشەگىسىن دە، بۇگىنىن دە بىلۋگە ءتيىستىمىز. بولاشاققتا تسەنزۋراسىز، دەموكراتيالى قوعام قۇرامىز دەسەك، ءاردايىم وسى سالانى زەرتتەۋشىلەردىڭ دە پىكىرىن نازاردان تىس قالدىرماعانىمىز ءجون. 

ولاي بولسا، مەرەكە قۇتتى بولسىن، ارىپتەستەر!

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى!

ۇلتتىق جۋرناليستيكا مەكتەبى: كەشەگىسى، بۇگىنگىسى، كەلەشەگى

قازىرگى جۋرناليستيكا - سانالى جاننىڭ  الەۋەتىن اشۋعا، قوعامدىق قاتىناستاردى جەتىلدىرۋگە، قورشاعان ورتانى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تانۋعا بولىساتىن، شىعارماشىلىق  ءادىس-امالدى دامىتۋعا كومەك قولىن سوزاتىن جاناشىرلىق سيپاتى باسىم بىردەن-ءبىر ءپان. سول سەبەپتەن سالىستىرىمدىلىق قاعيداتى، گەنەتيكا زاڭدارى، تابيعي سۇرىپتاۋ ءادىسى، گراۆيتاتسيا رايلارى، بولجامدىق ماتەماتيكا امالدارى، ءتۇرلى-ءتۇرلى الگوريتمدەر   قيسىندىق ءھام قولدانبالى ماسس-مەدياعا دا جات ەمەس. بۇنى ءبىز كوبىنەسە تالدامالى جانرلار بلوگى، جۋرناليستيكا سوتسيولوگياسى، تاريحي ءداستۇر جالعاستىعى دەپ، اقپارات سالاسى ماماندارى مەن  جالپى پەيىلدەس كوپشىلىككە ۇعىمدى تىلمەن الىپتەپ ءجۇرمىز. قازىرگىشە ايتساق، عىلىمي قىزمەت پەن ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىن قاتار ۇستاپ وتىرمىز. ونىڭ بەر جاعىندا جۋرناليستيكانىڭ قالىپتاسقان كلاسسيكالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ەلىمىزدەگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ كادرلىق قاجەتىن وتەۋگە، ورىن باسۋ ءپرينتسيپىن ۇستانۋعا ازىرشە بىرسىدىرعى جاراپ كەلەدى. راسىنا كوشسەك، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ باستى مىندەتى دە سول ەمەس پە؟ بۇگىنگى كۇنى بارلىق باسىلىمدار تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان جىگىتتەر مەن قىزدار ءبىزدىڭ شاكىرتتەر دەسەك، ەش قاتەلەسپەيمىز. كەشەگى مونويدەولوگيالىق ريتوريكا باسىم زاماندا دا ۇلتتىق ءباسپاسوزىمىز، جۋرناليستيكا ۇياسىنان تۇلەپ ۇشقان قازاقتىڭ تالانتتى قالامگەرلەرى قاساڭ پايىمنىڭ شەڭبەرىنەن شىعىپ كەتىپ وتىردى. ۇلتتىڭ بۋىنىن بەكىتتى، زيالى قاۋىمنىڭ پىكىرىن شىڭدادى.

قازىرگى جۋرناليستيكا - سانالى جاننىڭ الەۋەتىن اشۋعا، قوعامدىق قاتىناستاردى جەتىلدىرۋگە، قورشاعان ورتانى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تانۋعا بولىساتىن، شىعارماشىلىق  ءادىس-امالدى دامىتۋعا كومەك قولىن سوزاتىن جاناشىرلىق سيپاتى باسىم بىردەن-ءبىر ءپان. سول سەبەپتەن سالىستىرىمدىلىق قاعيداتى، گەنەتيكا زاڭدارى، تابيعي سۇرىپتاۋ ءادىسى، گراۆيتاتسيا رايلارى، بولجامدىق ماتەماتيكا امالدارى، ءتۇرلى-ءتۇرلى الگوريتمدەر   قيسىندىق ءھام قولدانبالى ماسس-مەدياعا دا جات ەمەس. بۇنى ءبىز كوبىنەسە تالدامالى جانرلار بلوگى، جۋرناليستيكا سوتسيولوگياسى، تاريحي ءداستۇر جالعاستىعى دەپ، اقپارات سالاسى ماماندارى مەن  جالپى پەيىلدەس كوپشىلىككە ۇعىمدى تىلمەن الىپتەپ ءجۇرمىز. قازىرگىشە ايتساق، عىلىمي قىزمەت پەن ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىن قاتار ۇستاپ وتىرمىز. ونىڭ بەر جاعىندا جۋرناليستيكانىڭ قالىپتاسقان كلاسسيكالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ەلىمىزدەگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ كادرلىق قاجەتىن وتەۋگە، ورىن باسۋ ءپرينتسيپىن ۇستانۋعا ازىرشە بىرسىدىرعى جاراپ كەلەدى. راسىنا كوشسەك، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ باستى مىندەتى دە سول ەمەس پە؟ بۇگىنگى كۇنى بارلىق باسىلىمدار تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان جىگىتتەر مەن قىزدار ءبىزدىڭ شاكىرتتەر دەسەك، ەش قاتەلەسپەيمىز. كەشەگى مونويدەولوگيالىق ريتوريكا باسىم زاماندا دا ۇلتتىق ءباسپاسوزىمىز، جۋرناليستيكا ۇياسىنان تۇلەپ ۇشقان قازاقتىڭ تالانتتى قالامگەرلەرى قاساڭ پايىمنىڭ شەڭبەرىنەن شىعىپ كەتىپ وتىردى. ۇلتتىڭ بۋىنىن بەكىتتى، زيالى قاۋىمنىڭ پىكىرىن شىڭدادى. بەلگىلى ءبىر شەكارا اۋقىمىندا ايتا ءبىلۋ، جازا ءبىلۋ شەبەرلىگىن قالىپتاستىردى. سوندىقتان جۋرناليست توپتىڭ ادامى ەمەس، كوپتىڭ ادامى بولا ءبىلدى. حالىق الدىندا ۇلكەن بەدەل جينادى، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى شىن مانىندە قايراتكەرلىك دارەجەگە كوتەرىلدى. سونىڭ بارىنە ول قاسيەتىڭنەن اينالايىن قازاق ءتىلىن كىبىرتىكسىز سويلەتۋدىڭ ارقاسىندا، ۇلت مۇددەسىن توبەگە تۋ قىلىپ كوتەرۋ جولىمەن جەتتى. قازاق جۋرناليستيكاسى حالىقپەن بىرگە زارداپ شەكتى، ەلمەن بىرگە ۇلى مۇراتتارعا ۇمتىلدى، جازا باستى، جاڭىلدى، بويىن تۇزەدى، قايتا قاناتتاندى. ول قيىن-قىستاۋ كەزەڭنىڭ وزىندە دە   ۇلت، ءتىل، ءدىل سىندى كيەلى ۇعىمداردى ەشقاشان قۇبىلمالى ناۋقاننىڭ سانسپەكترلى وتەمىنە اينالدىرعان ەمەس.

ءار كەزەڭنىڭ ايتار ءوز ءسوزى، كوزدەر ءوز ماقساتى، ءتىپتى ءوز ءسان-سالتاناتى بار. ارينە، كەشەگى مونويدەولوگيا زامانىندا قازاق جۋرناليستيكاسى دا دۇرمەككە ىلەسە شاۋىپ، بيلەۋشى رەجيمنىڭ قىزمەتشىسى كۇنىن كەشتى. بىراق قىزمەت ەتۋ قۇلشىلىق ەتۋ،  بۇدىرسىز باس ۇرۋ، تابانسىز تابىنۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. ول بەلگىلى ءبىر دارەجەدە زيالى قاۋىم مەن ساياسي توپ-مەنەدجەرلەر اراسىنداعى «قوعامدىق كەلىسىم» بولاتىن. كەڭەستىك كەزەڭنىڭ وزىندە كۇن تارتىبىنە وتكىر  مادەني، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، ەكولوگيالىق  پروبلەمالار قويا بىلەتىن وزىق ۇلگىدەگى جۋرناليستيكا مەن  وجەت قالامگەرلەر كۇن كەشكەنى امبەگە ايان. ال قازىرگى دەموكراتيالىق سيپاتتاعى قوعام ورناتۋ داۋىرىندە بالامالى جۋرناليستيكانىڭ، جارىسپالى پىكىردىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىكتە ءومىر ءسۇرۋى سول ءداستۇردىڭ جالعاسى ىسپەتتەس جانە ابدەن زاڭدى ۇدەرىستىك قۇبىلىس.

جۋرناليستيكا اۋەل باستان -  ءارى تەوريا، ءارى پراكتيكا، ءارى پەداگوگيكا، ءارى باسقارۋ تەتىگى،  ءارى پسيحولوگيا. ونىڭ  ۇلاعات مەكتەبى سوناۋ ەرتە زامانداردان جەتىلىپ، شىنىعىپ شىقتى. ءبىز قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تاريحىن «تۇركىستان ۋالاياتىنىڭ گازەتىنەن» تاراتىپ ءجۇرمىز. ول قاتە ۇعىم. كوسەمسوز جانرلارىنىڭ ماتىندەرى كوركەم ادەبيەتتەن، قاعاز نۇسقالى پاراقشالاردان الدەقايدا بۇرىن دۇنيەگە كەلگەن. جۋرناليستيكانىڭ كاسىبي ونەگەسى كۇندەلىكتى ديالوگتان، بابالار دانالىعىنان، ۇلتتىق ناقىل سوزدەردەن،  شەشەندىك پۋبليتسيستيكادان باستاۋ الىپ جاتىر. اۋديتوريالىق شىندىق پەن ومىرلىك شىندىقتىڭ قاينار كوزى دە سولار. تەوريا مەن پراكتيكانىڭ الشاقتىعى دا، مىنە، وسى جەردەن باستالادى. دەي تۇرعانمەن جالپى جۋرناليستيكانى ۋنيۆەرسيتەتتىك وقىتۋدىڭ بۇگىنگى كەڭىستىگىندە تەوريا مەن پراكتيكا، تاربيە ۇردىستەرىنىڭ جاتىرقاماي، جاراسىمدى تابىسىپ جاتقانى سانتۇرلىلىكتىڭ وسىنداي ءوزارا تابيعي جاراسىمى. تالاي ءجۇز جىلدىق تاريحى سايراپ جاتقان وسىنداي عىلىم مەن ءبىلىم جۇيەسى تىزەگە سالىپ ومىرۋعا بەيىل بەرە بەرمەيدى، ونى ءاپ-ساتتىك تەحنوكراتتىق تار قالىپقا دا سىيعىزا المايسىز. تەحنيكالىق عىلىمنىڭ بەت-بەينەسىنە ەجەلدەن جالپىلىق تاڭباسى باسىلسا،  جۋرناليستيكا، فيلولوگيا، تاريح، شىعىستانۋ سياقتى گۋمانيتارلىق پاندەردە ۇلتتىق اجار، تەكتى قازاقى قولتاڭبا مەن مۇندالاپ تۇرادى. مۇنداي ايقىن كاتەگوريامەن كىم دە بولسىن ساناسۋى كەرەك. رەسمي ستاتيستيكا قازاق ءتىلىن قازىر رەسپۋبليكا حالقىنىڭ 70 پايىزى بىلەدى دەگەندى ايتادى. بۇل ۇلەس سالماقتى وسى بيىككە كوتەرۋگە دە قازاق پۋبليتسيستەرى مەن جۋرناليستەرى از ەڭبەك سىڭىرگەن جوق. ەندى سول جاندى تسيفر قوعامدىق تىنىس-تىرشىلىكتە، ءتىلدىڭ ءومىر ءسۇرۋ كەڭىستىگىندە، عىلىمي اينالىستا، ءبىلىم مەن عىلىم مەنەدجمەنتىندە ناقتى كورىنىس تاپقانى ءجون.

تەگى، وي الماسۋى، يدەيالار توعىسى ەكى جاقتى سيپاتتا بولعانى ابزال. بۇل -  ءوزىمىزدىڭ  قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە اتى بەرىلگەن دانىشپان ءال-ءفارابيدىڭ عيبراتى. تەك باتىستان تاسىمالداۋ ۇلتتىق مۇددە سالتىنا عانا حوش ەمەس، سونىمەن قابات عىلىمي ءداستۇر شىرايىنا دا داق تۇسىرەدى. ءبىز، ماسەلەن، برازيليا فۋتبولىن قول سوعا قابىلداي الساق تا، ولاردىڭ كارناۆالىن كوشەمىزدە دۇركىرەتە المايمىز، قىتاي  ەكونوميكالىق رەفورماسىنا بۇيرەگىمىز بۇرسا دا، ونىڭ يدەولوگيالىق استارىن كوشىرە المايمىز، يسپانيا ادەبيەتى مەن دراماسىنا ءىش تارتساق تا، ولاردىڭ كورريداسىن قازاقستانعا سۇيرەپ اكەلە المايمىز، فرانتسيا مادەنيەتى مەن ادەبيەتىن قانشاما قۇرمەتتەسەك تە، ولاردىڭ قازىرگى ماعرۇپ ساياساتىنا ءىشىمىز جىلىمايدى. كەزىندە ۇلى موعولدار دارگەيىندە ءوسىپ-ونگەن ينديا مادەنيەتى مەن ارحيتەكتۋراسى قانشاما جانىمىزعا جاقىن بولسا دا، ولاردىڭ ءمۇيىزدى ءىرى قارا مەن مەشىندى ءپىر تۇتۋ داعدىسىن ەنشىلەي المايمىز. اقيقات جولىمەن   ساتىلاپ دامۋدىڭ گەوگرافيالىق، كليماتتىق، ەكونوميكالىق، پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگى ۇلتتىق مەنتاليتەت وزگەشەلىگى ءتۇرلى-ءتۇرلى جولدارمەن وسىلايشا اتىراۋلانادى،  ال ورتاق  قۇندىلىق دەگەن، مىنە، وسى دارالىقتاردىڭ ساۋلەتتەنە، بەدەرلەنە كورىنۋى، ءسويتىپ، باسقا حالىقتاردىڭ دا يگىلىگىنە  اينالۋى.  ەشبىر مەملەكەت، ەشبىر قوعامدىق فورماتسيا تازا-تاقىر جەردە دۇنيەگە كەلمەيدى، ونىڭ تاريحي تامىرى، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتايتىن ءتىلى مەن ءدىلى، مادەني جانە عىلىمي ءجون-جوسىعى بار. ولار جوق بولسا، مەملەكەت تە جوق.

بۇل كۇندەرى باتىستىڭ قوعامدىق قاتىناستاردى ىلگەرىلەتۋ  جونىندەگى مۋلتيمادەنيەت كونتەنتىنىڭ، رۋحاني اسسيملياتسيا ميسسياسىنىڭ تاۋى شاعىلدى. ءوز مۇمكىندىكتەرىن اسىرا باعالاعاندارىن،  تىم سىپىرا سىلتەگەندەرىن اعىلشىن، نەمىس، فرانتسۋز قايراتكەرلەرى دە مويىنداپ وتىر. توق ەتەر شىندىققا توقتايىق - مادەني ينتەرۆەنتسيانىڭ جالپىلىق، امبەباپتىق قاسيەتى تىم ماردىمسىز بولىپ شىقتى. وسى جيىرما  جىل الەتىندە ءبىزدىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ ساۋلەسىن شاشامىز دەپ كەلگەن جات جۇرتتىقتاردىڭ تالايىن كوردىك، تالايىن تىڭدادىق. كوڭىلىمىز تولمادى. قارابايىر پىكىر مەن قاراپايىم تولعامدار توبەشىگىنەن ءارى اسا المادى. الدە ولار ءبىزدى ءالى كۇنگە دەيىن مەشەۋلىكتەن، ەرگەجەيلىك بىتىمنەن ارىلماعان شاقالاق دەپ ساناپ، ورتاقول ماماندارىن عانا جىبەرە مە؟ قايران جىلاپ كەتكەن اسىل ۋاقىت پەن جەلگە ۇشقان كول-كوسىر قاراجات! نە دەسەك تە، جۋرناليستيكا تەورياسى مەن تاجىريبەسى جاعىنان ءبىز باتىستان ەش ۇتىلىپ تۇرعامىز جوق. پاۋلا زان، چارلز بۋكوۆسكي، دەۆيد گەيتس، لاري كينگ، فيل دوناحيۋ سەكىلدى جەر-كوككە سىيعىزباي ماداقتالىپ  جۇرگەن امەريكا جۋرناليستەرىنىڭ ۇلگىلەرى بىزگە پالەندەي تاڭسىق ەمەس. ولاردىڭ تەحنيكالىق جاراقتانۋى، تارالۋ كەڭىستىگى، جالتاقسىز  تىنىستاۋى عانا ارتىق. ال شەبەرلىك مەكتەبى رەتىندە ولاردى ءبىز قابىلداي دا، ماقۇلداي دا المايمىز. مالىمەت توڭىرەگىنەن ۇزاماي شيراق جازۋ ءار قازاق قالامگەرىنىڭ قولىنان كەلەدى، ال كوركەم دە سۇلۋ كەستەلەۋ ءار امەريكالىقتىڭ قولىنان كەلمەيدى. اتلانت مۇحيتى ارعى جاعىنداعى جۋرناليستيكانىڭ بىلگىرى توماس ۆۋلفتىڭ ايتۋىنشا، ولار رومان ستيلىندەگى كوركەم پۋبليتسيستيكا مانەرىن وتكەن عاسىردىڭ الپىسىنشى جىلدارى عانا مەڭگەردى. ال ءبىزدىڭ باسپاسوزگە، تەلەۆيزيا مەن راديوعا، ينتەرنەتجۋرناليستيكاعا قادام باسقان جاڭا تولقىن، فاكۋلتەتىمىزدەن تياناقتى ونەگە العان جاس قالامگەرلەر اعىمداعى ينفورماتسيانىڭ ءوزىن كوركەم دۇنيەگە، ەستەتيكالىق جاعىنان  اسا ءوتىمدى بۇيىمعا اينالدىرىپ جىبەرۋگە بەك شەبەر. ياعني و باستا ۇلتىمىزعا تابيعاتتىڭ وزىنەن دارىعان ۇستامدىلىق، ورنىقتىلىق، كوركەمدىك سياقتى دارالىقتار ەش جاسىعان جوق، تەك تەحنولوگيالار عانا وزگەرەدى.

كوسەمسوز بەت-پىشىنىنە، ادەبيەت پەن ونەر ەستەتيكاسىنا، البەتتە، اۆتاركيالىق پايىم، توماعا-تۇيىقتىق جاراسپايدى. الىس-بەرىستىڭ ءوزى - ەڭسە كورسەتەر باسەكە الاڭى. سوندىقتان سىرتتان كەلتىرۋدىڭ ءوزى جۋرناليستيكا وندىرىسىنە قادىم زامانىنان بەلگىلى سۇرىپتاۋ، ىرىكتەۋ ادىسىنە نەگىزدەلگەنى قۇپ. قازىرگى كۇنى نەوليبەرالدار اۋزىنان تۇسپەي جۇرگەن مونيتورينگ ءتاسىلى دەگەنىمىزدىڭ ءوزى وسى. ەش كۇمان جوق، جۋرناليستيكا ءپانى باسقا عىلىم سالالارىمەن  تىعىز بايلانىستا وقىتىلۋى، زەرتتەلۋى قاجەت - ول ۋاقىت تالابى، يدەيا جارىسى. اتاپ ايتقاندا، بيولوگيا، حيميا، بولجامدىق ماتەماتيكا، فيزيكا، ەكونوميكا پاندەرىمەن. مۇنداي كلاستەرلىك وقىتۋ، زەرتتەۋ باعدارلاماسى ءازىر ەشبىر ەلدە جوق، ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمداعى وسى تاقىلەتتەس يننوۆاتسيالىق ۇمتىلىستى ءبىز باستاپ بەرسەك، دانەڭەدەن ۇتىلا قويماسپىز. حالىقارالىق بايلانىس ماسەلەسىن دە كوپۆەكتورلىق سيپاتقا كوشىرگەن ابزال. ماڭدايدى  دايىم كۇنباتىسقا بۇرا بەرگەنشە، امىسە ءبىر جاققا جىعىلا بەرگەنشە، جاپونيا، مالايزيا، وڭتۇستىك كورەيا، قىتاي، يران، تۇركيا، ينديا سياقتى ەلدەردىڭ شارتتارىنان ءناسىپ العانىمىز قاي جاعىنان بولسىن الدەقايدا ءتيىمدى، الدەقايدا ۇتىمدى.

ەلدى، ۇلتتىق سانانى قارىشتاتا قادام باستىرۋدى كوزدەگەن ءبىلىم مەن عىلىم پروگرەسىن ءبىز ءاردايىم يناباتتى ماقۇلداۋعا دايىنبىز. جاقىندا قول قويىلعان «عىلىم تۋرالى» زاڭ سونداي ىزگى ماقساتتاردى نىساناعا الادى دەپ ويلايمىز. ناعىز عىلىم - تاۋەكەل، ەكسپەريمەنت. باس شۇلعۋ، مۇلگۋ، ماناۋراۋ، قايتالاۋ ەمەس. ولاي بولسا، ورنىقتى عىلىمي ەكسپەريمەنتتەن، جوسىقتى تاۋەكەلدەن نەگە بويىمىزدى الىپ قاشامىز؟ قازىرگى جۋرناليستيكا زاڭدىلىقتارى مەن تەندەنتسيالارىن زەرتتەۋ ىسىندە دە   «مودا» ءستيلىن ءوزىمىز نەگە ۇسىنا المايمىز؟ ونداي قارىم-قابىلەت ءبىزدىڭ عىلىمي قاۋىمداستىقتا جەتىپ ارتىلادى. بىزدىڭشە، بۇگىنگى كۇنگى باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى -  قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تەورياسى مەن تاجىريبەسى سالاسىنداعى جەتىستىكتەردى باسقا جۇرتقا جۇيەلى تانىستىرۋ. ارينە،  بوتەن ەلدە الاقانداي عانا ماقالا جاريالاتا العان جاقسى-اق. قازىر قولىڭدا مول قاراجاتىڭ بولسا، قاي شەت ەلدە دە جىلت ەتە قالۋعا مۇمكىندىگىڭ بار. بىراق تەك ەۋروپا مەن امەريكادا بوي كورسەتكەن عىلىمي ەڭبەك جوعارى باعالانباۋى كەرەك، تۇركيادا، قىتايدا، مالايزيادا، جاپونيادا، رەسەيدە، مونعوليادا، يراندا، كورەيادا، ۆەتنامدا، باسقا دا شىعىس ەلدەر باسىلىمدارىندا شىققان ساپالى زەرتتەۋلەرگە دە «يمپلانت-فاكتورى جوعارى»  دەگەن سانات بەرگەن ءجون.  وعان قوسا تەوريالىق ءھام قولدانبالى جۋرناليستيكاعا ارنالعان قازاق تىلىندە جارىق كورگەن تاڭداۋلى مونوگرافيالاردى، عىلىمي ماقالالاردى اعىلشىن تىلىنە اۋدارىپ، شەت ەلدە جارىققا شىعارۋعا ءار وقۋ ورنى، زەرتتەۋ ورتالىعى، مينيسترلىك مۇددەلى بولعانى ءجون. سوعان ارنايى قارجى بولىنگەنى ابزال.

قازىر جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ بارىندە وقىتۋشىلار ەڭبەگىن باعالۋدىڭ رەيتينگتىك جۇيەسى ورنىققان. سول باعالاۋ ولشەمدەرىنە، نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، قازاق ءتىلىن ءبىلۋ ساۋالى كىرمەيدى. ال الداعى ون جىلدىقتا قازاق ءتىلىن تولىق مەڭگەرەتىن مەملەكەت سوعان ارنالعان شارالاردى ءار مەكەمەدە ءدال وسى مەزەتتە باستاپ كەتكەنى كوكەيگە قونىمدى ەمەس پە؟ بۇل، بىرىنشىدەن، جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءدارىس بەرىپ جۇرگەن وقىتۋشىلاردىڭ قانشاسى كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەن مەملەكەتتىك ءتىلدى قانداي مولشەردە بىلەتىنىن انىقتاي تۇسەدى. ەڭ باستىسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ بيىلعى جولداۋىندا ايقىنداپ بەرگەن ماقساتتارعا جەتۋ ءۇشىن جۇمىستى قاي تۇستان باستاۋ كەرەك ەكەنى بەلگىلەنىپ قويىلادى. ودان ءارى ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىلارىنا قازاق تىلىنەن سىناق تاپسىرتۋ، جۇمىسقا قابىلداعاندا قازاق تىلىنەن سىناق الۋ قالىپتى، ۇيرەنشىكتى شاراعا اينالۋى كەرەك. مۇنداي ۇلاعات پەن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتى  ۋنيۆەرسيتتەردەگى پەداگوگتىك جۇمىستى زەرتتەۋ قىزمەتىمەن تۇتاستاندىرۋ، ءبىلىم بەرۋ مەن زەرتتەۋ سالاسىندا مورالدىق جانە يتەللەكتۋالدىق ەركىندىككە قول جەتكىزۋ سياقتى تالاپ قويعان بولون حارتياسىسىنىڭ رۋحى دا جوققا شىعارمايدى.

جاسىراتىنى جوق، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ورىس توپتارىنا قازاق ءتىلىنىڭ، قازاق جانە ورىس توپتارىنا اعىلشىن ءتىلىنىڭ وقىتىلۋى كوڭىل كونشىتپەيدى. ونىڭ ۇستىنە جۇعىستى پاندەر جۋرناليستيكامەن تىكەلەي بايلانىستا ساراپتالىپ، ءتۇسىندىرىلۋىن قالار ەدىك. ماسەلەن، سوتسيولوگيا، فيلوسوفيا، تاريح، ەستەتيكا، ەتيكا، وقن ء(ومىر ءسۇرۋ قاۋىپسىزدىگىنىڭ نەگىدەرى) دارىستەرى مەن زەرتحانالىق ساباقتارى. بۇگىنگى وقىتىلاتىن دارىستەر تىزىمىنە كوز سالساڭىز، وقۋ باعدارلاماسىنىڭ ىشىنە «ءىس قاعازدارىن جۇرگىزۋدىڭ» كىرىپ كەتۋى ءسىز بەن ءبىزدى قالاي تاڭ قالدىرمايدى؟ مەنىڭشە، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ بارلىق ستۋدەنتتەرىنە ورتاق مىندەتتى پاندەر مىنالار: «جۋرناليستيكاتانۋ» («جۋرناليستيكا نەگىزدەرى)»، «قازىرگى پۋبليتسيستيكا جانرلارى مەن پىشىندەرى»، «ۇلتتىق جۋرناليستيكا تاريحى»، «قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى كوسەمسوز ونەرى، ادەبيەتى مەن مادەنيەتى»، «شەتەل جۋرناليستيكاسى»، «قازاق مەملەكەتىنىڭ تاريحى»، «ەكونوميكا نەگىزدەرى»، «قۇقىق نەگىزدەرى»، قازاق ءتىلى، شەت ءتىلى.  قالعان پاندەردى تاڭداۋ (ەلەكتيۆتى) ساباقتارى سەتكاسىنان كورسەك تە جەتكىلىكتى. ونىڭ ۇستىنە «ۇلتتىق جۋرناليستيكا تاريحى»، «قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى كوسەمسوز ونەرى، ادەبيەتى مەن مادەنيەتى» بارلىق بولىمدەرگە تەك قانا قازاق تىلىندە، ال «شەت ەل جۋرناليستيكاسى» قازاق جانە ورىس بولىمدەرىندە مىندەتتى تۇردە اعىلشىنشا وتكىزۋدىڭ بولاشاقتىق ءمانى زور. بۇل ماسەلە بويىنشا ەزۋ جىرتا داۋىس كوتەرۋدىڭ دە قاجەتى شامالى. مەنىڭ وسى تۇرعىدا ءبىر تۇسىنبەيتىنىم، انا ءتىلىڭدى ءبىل، ءداستۇرىڭدى ارداقتا دەگەنگە وسى جۇرت نەگە سونشالىقتى ەرتوقىمىن باۋىرىنا الا تۋلايدى، نەگە سونشالىقتى شالا بۇلىنەدى. ءاسىلى، باسىندا ءبىر شاينام ميى بار جان ءوز قاتەلىگىن ايتقان كىسىدەن كول-كوسىر راحمەتىن ايامايدى، ال تاسىر مىنەز عۇمىر بويى قىلىشىن قايراپ، كەكتەسىپ وتەدى. شىندىعىنا كەلەيىكشى،  رەسپۋبليكا جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى گۋمانيتارلىق جانە تەحنيكالىق فاكۋلتەتتەردەگى تۇرمىستىق دەڭگەيدەگى اعىلشىنشاسىن ادەبي تىلگە بالاپ جۇرگەندەر وزدەرىن وسىندايدا نەگە كورسەتپەيدى؟ قايسىسىنىڭ  وكسفورد، كەمبريدج، گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە قۇشاق-قۇشاق عىلىمي ماقالالارى جاريالاندى؟ اعىلشىندارمەن اعىلشىن وركەنيەتى مەن مادەنيەتىن زەرتتەۋدە، فرانتسۋزدارمەن فرانتسۋز ادەبيەتى مەن ونەرىن يگەرۋدە باسەكەلەسە المايسىڭ. ولار دا تۇركى تاقىرىبىن، قازاق مەنتاليتەتىن زەرتتەۋدە وزىمىزبەن يىق تەڭەستىرە المايدى. ويتكەنى  ورتا ورگانيكاسىن تەرەڭدەي بىلمەيدى، قازاق ادەبي ءتىلىن ءدال بىزدەردەي سويلەتە المايدى. ولاردى قويىپ قويىڭىز، مىنا ءوزىمىزدىڭ عىلىمي دارەجەسى تاۋداي ورىس ءتىلدى كەيبىر  قازاق عالىمدارى ورىس پۋبليتسيستەرى مەن جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارىن شالا-شارپى تانيدى، سول بۇلاقتاردان قانا سۋسىنداماعاندارى سونادايدان اڭعارىلىپ تۇرادى. ال  قازاق، تۇركى الەمى شاراپاتىنان ول شىركىندەر مۇلدە ماقرۇم. تازا جىلىكتەي الماعان سوڭ، ءتىسى باتپاعان سوڭ قايتسىن، قازاق كوسەمسوز كەڭىستىگىندە جانتاق تا گۇلدەمەگەن دەپ ەسەپتەيدى. باياعى ەۋروكىندىكتىك پايىمنىڭ ناق ءوزى. وزدەرى جەتە بايىبىنا بارا المايتىن ماسەلەنى قاتە، جاڭساق  دەپ ۇعادى. ولار ءتىپتى قازاق اۆتورلارىنىڭ بىردە-ءبىر كىتابىن قولىنا ۇستاپ كورمەگەن. سوعان قاراماستان ۇلتتىق جۋرناليستيكا باعىت-باعدارى تۋرالى ءار گازەتتە ءجون ايتادى،  اجار اشۋ سيپاتىنداعى اۋدارما سۇحباتتارىن باستىرادى.

جۋرناليستيكانىڭ بارلىق قىزمەتى دەموكراتيالىق قوعام ساناسىنا، ءسوز بوستاندىعى، پىكىر ەركىندىگىنە نەگىزدەلگەن. سول فۋندامەنتالدى بازالارعا سۇيەنە وتىرىپ، ول كەز كەلگەن فاكتىنى، وقيعانى جان-جاقتى قاراستىرادى. ءبىر جاقتى باعا بەرۋدەن بويىن اۋلاق سالادى، تاربيەلى، جوعارى مادەنيەتتى  جۋرناليستيكانىڭ جاعىمسىز ەپيتەتتى ۇناتپايتىنى دا سوندىقتان. ول سونداي قىلىقتى ءوز ارىپتەستەرىنەن دە، ءوز وپپونەنتتەرىنەن كۇتەتىنى ابدەن زاڭدى. شىندىعىن ايتساق، سانا مەن پاراسات شەن-شەكپەنمەن، جوعارى لاۋازىممەن بىرگە كەلمەيدى. جالپى،  جەكە جوعارعى وقۋ ورنىن باسقارۋ و باستا نەمىستەردەن اۋىسقان تەحنوكراتتىق تاسىلدەرگە عانا، ءستيلى مەن لوگيكاسى ءبىر ساتتىك ەففەكتىگە عانا ەمەس،  كەمەل اقىل-ويعا، كەلەشەكتىك ءمانى بار جوسپارلارعا، سەنىمدى عىلىمي بولجامدارعا ارقا سۇيەۋى قاجەت. رەفورمامىزعا سىرت جاق نە دەيدى، اناعان ۇناماي قالامىز با، مىنانىڭ كوڭىلىنەن شىقپاي قالامىز با دەگەن ايەنشەك، قورعالاۋ ءپرينتسيپى بىزگە جات بولۋعا ءتيىس. باستى ولشەم - ۇلتتىق مۇددە، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك. بۇگىنگى مەملەكەت ماشيناسىنىڭ تىزگىنىن ۇستاپ، ەل ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرعان ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارىنىڭ ءتول مىندەتى - توڭىرەكتەگەن ازعانا توپتىڭ سىبىر-كۇبىرىنە ەمەس، بەلگىلى ءبىر سالانى بەس ساۋساقتاي بىلەتىن، زيالى جۇرت ورتاسىندا، شىعارماشىلىق قاۋىمداستىق  اراسىندا سالماعى بار تۇلعالاردىڭ پىكىرىنە قۇلاق  اسۋ.

جۋرناليستيكا -  بۇقارالىق سيپاتى باسىم قۇبىلىس، ەشبىر قوعامدىق عىلىم كوسەمسوزدەي، ءباسپاسوز ماتىندەرىندەي حالىق اراسىنا كەڭ تاراي المايدى. ونىڭ دەموكراتيالىعى، ۇلتتىق قاسيەتى وسىندا. ول حالىق ساناسىمەن، ۇلتتىق جانە عالامدىق تانىممەن تىعىز تابىسقان. ونىڭ ۇستىنە ول جۇرەكپەن سۇيەتىن كاسىپ، حالىققا ەڭ جاقىن، تىلەكتەس ماماندىق. مەن باسقا ءبىلىم ءوندىرىسىن كەمسىتەيىن دەپ وتىرعامىن جوق، بىراق فيزيكا، ماتەماتيكا، حيميا، تاريح، فيلولوگيا، حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتتەرى كەز كەلگەن وقۋ ورىنىندا بار. ال باي ءداستۇرى مەن وزىندىك مەكتەبى قالىپتاسقان جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى رەسپۋبليكامىزدا جالعىز. ءدال وسى ەسەپتەن جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە ۇلتتىق قۇندىلىق دەپ قاراعان ءجون. ال ۇلتتىق سانا يگىلىكتەرىن  اسپەتتەيتىن، قوعامدىق پىكىردى رەتتەپ وتىراتىن، مەملەكەتتىك ساياساتتى كوپشىلىككە جەتكىزەتىن - تەك قانا جۋرناليست-ماماندار. سوندىقتان ونىڭ رەفورماسى ءبىر عانا مينيسترلىكتىڭ، ءبىر عانا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۋىسىنداعى شارۋا ەمەس دەپ بىلەمىن.  مەرزىمدى اقپارات سياقتى وتكىردىڭ ءجۇزىن پارمەنمەن، بۇيرىقپەن ءاپ-ساتتە قايراي المايسىڭ. ول ءۇشىن ۇلكەن ۇلتتىق باس قوسۋ - قوعامدىق ۇيىمدار، ساياسي پارتيالار وكىلدەرى، عالىمدار، جۋرناليستەر وداعى، جازۋشىلار وداعى، باق وكىلدەرى قاتىسقان كەلەلى كەڭەس كەرەك. ولاردىڭ نازارىنا ماسس-مەديا ماماندارىن دايارلاۋدىڭ، وقىتۋدىڭ، جۋرناليستيكا عىلىمىن وركەندەتۋدىڭ ناقتى باعدارلاماسىن ۇسىنعان ءجون. بۇل، بىرىنشىدەن. ەكىنشىدەن، سونداي ورەسى بيىك جيىننىڭ ارقاسىندا ءبىز قازىرگى ءباسپاسوز  رىنوگى سۇرانىسىن دا تاپ باسا الامىز.

مەنىڭ قازىرگى جۋرناليستيكانى دامىتۋعا وراي ءوز پىكىرىم بار. بىزگە كەرەگى - تولىققاندى بەس جىلدىق ۋنيۆەرسيتەتتىك كلاسسيكالىق ءبىلىم بەرۋ پليۋس ءبىر جىلدىق ماگيستراتۋرا. ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمي باعىت-باعدارى بۇرىننان قالانعان التى كافەدرا زەرتتەۋ باعىتى رەتىندە ساقتالۋى ءتيىس. نەسىن جاسىرايىق، جاڭا قارىم-قاتىناسقا، رىنوكتتىق جۇيەگە كوشۋ ءبىزدىڭ ۇستازدار مەن ستۋدەنتتەر كورپۋسىنا  وڭاي تيگەن جوق. وسى كۇنگە دەيىن ءارتۇرلى جەلەۋمەن جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە وقىتىلاتىن پاندەر كرەديتىن مەيىلىنشە قىسقارتۋ ساياساتى جۇرگىزىلگەنى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس، اسىرەسە پراكتيكا، كۋرس جۇمىستارىنا ارنالعان ساعاتتار اياۋسىز قيقىمدالدى. سونىڭ سالدارىنان  كافەدرا وقىتۋشىلارىنىڭ سانى دا كۇرت كەمىپ كەتتى. تاۋيادا ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ۇستاز-پروفەسسورلارى  قۇرامىمەن بولعان زيالى كەزدەسۋدە قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ب.ت. جۇماعۇلوۆ جۋرناليستيكا ماماندىعىنا بولىنەتىن گرانتتار سانىن ەكى ەسەگە كوبەيتۋگە ۋادە بەرگەن ەدى. تەك وسى ءسوزدىڭ مايەگى قويۋلانا تۇسسە ەكەن دەپ تىلەيىك. سونىمەن قاتار قانداي دا بولماسىن تيپتىك وقۋ باعدارلاماسىن جاسارادا جۋرناليستيكا ءبىلىمى مەن عىلىمىن تەحنيكالىق پاندەر وزەگىنە سالۋعا بولمايتىنى مەيىلىنشە ەسكە الىنسا دەيمىز. ارينە، ءوزىمىزدىڭ ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ قاناتىنىڭ مىقتاپ بەكىگەنىن ءبىز بارىنشا قۇپتايمىز. تەك ءار ءزارۋ باعىتتى الىپ كەتەر ەكى-ءۇش فورمالدى ەمەس مىقتى كوشباسشىعا سەنىم كورسەتىلسە جەتكىلىكتى (ونداي عالىمدار بىزدە جوق ەمەس، بار), قالعان 100-ءى سولاردىڭ توڭىرەگىندە توپتاسادى، عىلىم مەن ءبىلىمدى جەدەل ىلگەرى باستىرادى. سول ۇسىناق ارقىلى  سونى عىلىمي مەكتەپ تە، جاڭا عىلىمي باعىت تا قالىپتاسادى.

جۋرناليستيكا ءپانى ءۇشىن، ارينە، ۇرانداتۋدىڭ دا، يميدجەولوگيانىڭ دا ءتيىمدى جاقتارى جەتەرلىك، الايدا بەرەرى مول ناقتى ءىس-قيمىل ودان دا ءتيىمدى. ولاي بولسا، جۋرناليستيكاتانۋ سالاسىنداعى  عىلىم، زەرتتەۋ كلاستەرلەرى، بىزدىڭشە، مىناداي التى باعىت توڭىرەگىندە توپتاسۋى قاجەت:

1. ۇلتتىق جۋرناليستيكا تاريحىنىڭ  پاسسيونارلىق كەزەڭدەرى.

2. تەوريالىق جانە كوررەكتسيالىق جۋرناليستيكا  عالامدىق وزگەرىستەر ۇدەرىسىندە.

3. باسپاگەرلىك شىعارماشىلىق تراەكتوريالارى جانە  ديزاين ونەرى.

4. قوعاممەن بايلانىس تەحنولوگيالارى جانە  اقپاراتتىق  پسيحولوگيا.

5. كونتاكتولوگيا، الەۋمەتتىك توراپتار جانە ينتەرنەتجۋرناليستيكا.

6. شەت ەل جۋرناليستيكاسىنىڭ قوعامدىق  جانە تابيعي ستيليستيكاسى.

اتالمىش  باعىتتار باسقا عىلىم سالالارىمەن تىعىز ىلىكتەسىپ جاتقانىن اڭعارۋ ونشا قيىن ەمەس. بۇل التى جوبالىق اتالىمدى «عىلىم تۋرالى» زاڭنىڭ 5 تاراۋى 19 بابىنا سايكەس ۇلتتىق عىلىمي كەڭەسكە ۇسىنۋعا ابدەن بولادى دەپ ويلايمىن. دەمەك، زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرى جانىنان قۇرىلاتىن بولىمدەر ءىس-شاراسى، ينۆەستيتسيالار لەگى وسى جاڭاشىل باعىتتارعا جۇمسالعانى قاجەت. بۇنىمەن بىرگە  بارلىق عىلىمي ورتالىقتاردىڭ وزىنە لايىق ەرەجەلەرى، قارجىلاندىرۋ ساياساتى بولعانى ابزال. بۇل ارادا الالاۋ جۇرمەۋى كەرەك.

ءبىر انىعى، گۋمانيتارلىق عىلىم جەمىسىن ەشبىر كوەففيتسيەنتپەن، كونۆەرتاتسيالاناتىن ۆاليۋتامەن ولشەۋ ازىرشە مۇمكىن ەمەس. ول ازىق-تۇلىك وندىرمەيدى، ماشينا جاساپ شىعارمايدى، جەر استى بايلىقتارىن ىسكە جاراتپايدى. ساۋدا-ساتتىقپەن  اينالىسپايدى. ول سانا بايلىعىن وسىرەدى، دارىندىلاردى باۋلىپ شىعارادى. ال تالانت  تابيعاتتا وتە سيرەك كەزدەسەدى، ەندەشە، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە دە  تەك تارلان باپتاپ شىعار دەگەن  مىندەت جۇكتەي المايسىڭ، ول بۇيىم قالىپتايتىن زاۆود كونۆەيەرى ەمەس. تالانت - حاقتىڭ سىيى، دارىننىڭ يىعىنا بۇل دۇنيەنىڭ بار مۇڭ-زارى، بار اۋىرتپالىعى ارتىلاتىنى دا سول سەبەپتەن. دارا مەن دارىننىڭ ۇيىمداسقان جابى كوپتەن جاپا شەگىپ جاتاتىنى دا سوندىقتان. جالپى، ادامنىڭ شىعارماشىلىق تابيعاتىن گەولوگ، اكادەميك ق.ي. ساتباەۆ، مەتاللۋرگ، اكادەميك ە.ا. بوكەتوۆ جاقسى تۇسىنگەن. ءبىرى حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءىنجۋ-مارجاندارىن جارقىراتا كورسەتۋگە دەن قويسا، ەكىنشىسى تىكەلەي ادەبي شىعارماشىلىقپەن اينالىستى - ا.س. پۋشكيندى، ۆ.ۆ. ماياكوۆسكيدى قازاقشا جاتىق سويلەتتى. وسىنىڭ ءبارى ەرىككەننىڭ ەرمەگى، ءجۇردىم-باردىم شارۋالار ەمەس-ءتى. ولار عىلىمي سانانىڭ قاساڭدانۋىنان قاشتى، حالىقتىق باستاۋلاردىڭ تۇنشىعىپ، جانشىلىپ قالماۋىن كوزدەدى. وسى رەتتە الىس شەت ەلدى مىسالعا الماي-اق قويايىق. مىنا تۇرعان رەسەيدەگى م.ۆ. لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، ماتەماتيك، اكادەميك ۆ.ا. سادوۆنيچي «يگور جورىعى تۋرالى جىر»  حاقىندا ارناۋلى ەڭبەك جازدى، ادەبيەتتىڭ، اسىرەسە لينگۆيستيكانىڭ ماتەماتيكاعا اسا جاقىن ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. اسا كورنەكتى عالىم-فيزيك، م،ۆ. كەلدىش پەن س.پ. كورولەۆتىڭ سەرىگى ب.ۆ. راۋشەنباح «ەجەلگى ورىس ءجيۆوپيسىنىڭ كەڭىستىكتە ورنالاسۋى» اتتى كىتاپ باستىرىپ شىعاردى. اتى باپتاۋلى، زەردەسى ساۋلەلى زيالى جۇرت وسىنداي ونەگە كورسەتۋدەن ەش جالىققان ەمەس. ءبىز دە ەش رياسىز ليريكتەر مەن فيزيكتەردىڭ تىزە قوسا، وداقتاسا جۇمىس اتقارعانىن ءجون دەپ بىلەمىز.

بۇل كۇندەرى باتىستىڭ كولگىرسىگەن، كوسەمسىگەن  جەلىگى بۇقارالىق اقپارات ارنالارى ارقىلى ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىز بەن ونەرىمىزدىڭ بەرەكەسىن قاشىرىپ ءبىتتى، ءوز فورماتتارى ارقىلى   جۇرىپ-تۇرۋ ەرەجەلەرىمىزگە شەيىن كۇردەلى تۇزەتۋ ەنگىزە باستادى. بۇل ارەكەت تالاي مىڭ جىلدار قالىپتاسقان سانا كودىن بۇزارى، ۇلتىمىزدىڭ بولاشىقتىق جوبالارىن شالىس باستىرارى حاق. وسىنداي ىندەتتىڭ زالالىنا  وسىدان كوپ جىل بۇرىن كوزى جەتكەن  ءتىلى ورىس،  ءدىلى قازاق ءىرى عالىم، بەلگىلى پۋبليتسيست  م.ك. بارمانقۇلوۆ تۇركى الەمىنىڭ باستاپقى ارتىقشىلىعى تۋرالى ءۇش كىتاپ جازىپ قالدىردى. مەنىڭشە، ەندى بۇگىنگى شىعىس زياتى ادامزات بالاسىن وڭ جولعا ورالتۋ، بەيادەپ، بەيپىل لاعۋلاردان قول ءۇزدىرۋ جولىندا ۇلى ميسسيا اتقارۋعا دەن قويارى حاق. تاياۋ جىلدارى شىعىس مەكتەبى باتىس كورپوراتيۆىن اداميات تەزىنەن وتكىزەرىنە مەن كامىل سەنەمىن. وعان، ارينە، قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ دا قوسار ۇلەسى ۇشان-تەڭىز. ويتكەنى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي-الەۋمەتتىك سالماعى ارتا تۇسكەن سايىن حالىقتىڭ كەلەشەگىن باعالاۋ ءۇشىن، ەلدىڭ بولاشاعىن عىلىمي سارالۋ ءۇشىن سىرت كوز مىندەتتى تۇردە قازاق ءباسپاسوزىنىڭ ماتىندەرىن دە ءتۇرلى-ءتۇرلى ەلەكتەن وتكىزەدى. ارناۋلى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىن قۇرادى. دەمەك، قازاق تىلىنە دەگەن ىنتازالىق پەن قۇمارلىق شەت ەلدە دە اناعۇرلىم ارتا تۇسەدى. سول پەرسپەكتيۆالىق بيىكتەن قاراساق، بۇگىنگى كۇنى عالامدىق جارىستا جەڭىسكە جەتۋ  ول قارسىلاستى جەرمەن جەكسەن ەتۋ ەمەس، ول وپپونەنتىڭنەن وق بويى وزا شابۋ، يدەيالىق-يننوۆاتسيالىق تۇرعىدان ودان الدەقايدا كەمەل تۇرۋ، ءوز ارتىقشىلىعىڭا ونىڭ كوزىن جەتكىزۋ. بۇگىنگى ۇلتتىق عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ باستى ماقساتى، مىنە، وسى.

كاكەن قامزين، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، جازۋشى

11 ءساۋىر 2011 جىل

Abai.kz