كاريكاتۋرا ازاتتىق سايتىنان الىندى

ءتىل شۇبارلىعىنىڭ اۋەلگى كەزەڭىندە قانداي دا ءتىل سويلەرمەنىنىڭ ءبىرازى، ياعني بەلگىلى ءبىر الەۋمەتتىك توبى بىرقاتار شەتەل ءسوزىن ءسان كورىپ، ءوز تىلىنە، اينالاسىنا تاڭا باستايدى دا، ءوز كەزەگىندە ءتىلدىڭ قالعان سويلەرمەنى دە سولارعا ەلىكتەپ سويلەيتىن بولادى.

ورىس اقسۇيەكتەرىنىڭ ءبىر كەزدەرى فرانتسۋزعا، ەۋروپالىقتارعا ەلىكتەپ، ولاردىڭ سوزدەرىن قولدانا سويلەۋگە اۋەس بولعانى وسىعان جاتادى. مىسالى، ولار كەزىندە مەرسي، ورەۆۋار، سەلابي، گۋدباي، اين مومەنت، براۆو، بيس، سۋدار، سۋدارىنيا، سەر، مادەمۋازەل، لەدي، ميلەدي، دجەنتەلمەنى، سەنور، سەنتيمەنتالنو، گالانتنو دەگەندەي سوزدەردى ادەمى كورىپ، اۋەس بولىپ ايتتى.

بۇل جاي قازاق وقىعاندارىنىڭ دا، العاش ورىسشا ۇيرەنگەندەردىڭ دە كوبىنىڭ باسىندا بولدى. قازاق تا ورىستىق، ەۋروپالىق پريۆەت، ساليۋت، چاو، پوكا، پاجالىستا، دا، الو، ي (جانە), پاپا، ماما، دياديا، تەتيا، كونەچنو، ابيزاتەلنو، مالادەس، كوممۋنيكابەلنىي، شەف، حوببي دەگەندەي سوزدەردى قىزىق، ارتىقشا كوردى. قىزىم دەمەي، دوچا، دوچكا، دوچەنكا دەگەندى ۇناتتى. ءتىپتى ديسكرەديتيروۆات، ديسكريميناتسيا، ديسسيميلياتسيا، ديستريبيۋتەر، ديستسيپلينيروۆاننىي، ينتەرپرەتاتسيا، كواليتسيا، كونفەسسيونالنىي، كونفيدەنتسيالنىي، رەابليتاتسيا، ترانسپورتابەلنىي،  فيزيونوميا، فيزيوتەراپيا، تسيۆيليزاتسيا، شيزوفرەنيا سياقتى ايتۋعا قيىن ءارى 5-7 بۋىندى ۇزىن سوزدەردىڭ ءوزىن سول ازدەكتىگىنە بولا، قيىن دا بولسا، ايتا الاتىندىعىن كورسەتۋ ءۇشىن ءتىلىن بۇراپ، داۋىسىن كەلتىرىپ ۇيرەنىپ الدى، قالاي دا ايتاتىن بولدى.

قازىرگى تاڭدا دا yay, yes, وكەي، سۋپەر، نونسەنس، كونسەنسۋس، نوۋ-حاۋ، ستو پۋدوۆ، بريفينگ، گرانپري، ادرەنالين، برەند، نەگاتيۆ، پوزيتيۆ، نوميناتسيا، نيۋانس، وفيس، توەفل، توك-شوۋ، كۆارتەت، دۋەت، تريو، حيت (پاراد), كونسوليداتسيا، كونسورتسيۋم، كوتراباندا، تولەرانتنوست (كونبىستىك), رەيتينگ، كۆورۋم، كۆوتا، ەكسپرەمەر، بوسس، بونۋس، ۆەرديكت، دانتيست، ماركەت، گلامۋر، ەسكيز، سپاگەتتي، ۋنيكۋم، ەكسترەمۋم، ەكسەسس، ەكسكليۋزيۆ دەگەندەر وسىنداي «سۇيكىمدى» سوزدەر توبىن قۇرايدى.

سوندىقتان مۇنى پايدا بولۋ سەبەبى بويىنشا ەلىكپەلى ءتىل شۇبارلىعى نەمەسە ءتىلدىڭ بىلعانۋى دەسەك بولادى. ەلىكپەلى ءتىل شۇبارلىعى قوعامنىڭ ازداعان ساڭقوي، جىلتىراققۇمار بولىگىن قامتيدى جانە بىرقاتار سوزدەر اياسىمەن شەكتەلەدى. ارينە، اتى «ءتىل شۇبارلىعى» بولىپ، تىلگە قاتىستى بولعان سوڭ، زاتى دا سودان بولار دەلىنىپ، ادەتتە، سەبەبى تىلدەن ىزدەلەدى.

الايدا، مۇنداي باسقا ءتىل سوزىنە، سويلەۋىنە اۋەستىكتىڭ ءوزى تىلدەن تىس ەكى سەبەپتەن تۋادى.

بىرىنشىدەن, ادام ادام بولعان سوڭ ميمىرت تىرلىكتەگى ءبىرىزدى-بىروڭدىلىكتەن، قاراپايىم-قارابايىرلىقتان جالىقپاي، جاڭا، جىلتىراعان نارسەگە قۇمارتپاي نەمەسە الدەقايدا ۇمتىلماي، ءوزىن الدەنەگە ارناماي تۇرا المايدى. دەگەنمەن قالىپتى، دۇرىس جولداعى ادام بويىنداعى بۇل «كەمىستىك» ورنىن وڭ نيەت، ىزگى قاسيەت، جاسامپاز ارەكەتتەرى ارقىلى تولتىرىپ، جاقسى ىستەرىمەن ەڭسەرىپ وتىرادى. ونىڭ ەرىگىپ-ەلىگەرلىك ۋاقىتى دا بولمايدى.

ال «جالىعۋ بار، شالقۋ بار، ءىش پىسۋ بار، جاڭا سۇيگىش ادامزات – كورسەقىزار» نەمەسە «نادانعا ارام جاقسىنىڭ ءسوزىن ۇقپاق» دەگەندەي، ادال ەڭبەك، دۇرىستىقتان اينىپ، اۋىردىڭ ءۇستى، جەڭىلدىڭ استىن تاڭداعان كەرجالقاۋ، تالاپسىزدار ءجون سوزدەن جاڭىلىپ-جالتارا باستايدى، بارعا سەنبەي، جوققا سەنەدى، كەز كەلگەن قاڭسىقتى تاڭسىق كورەدى، جىلتىراعاننىڭ ءبارىن ۇستىنە جاماپ-جاسقاپ، جاپسىرىپ باعادى. ولاي ەتپەسىنە، باسقا ىستەر ءىسى دە بولمايدى.

ەكىنشىدەن, ءبىر فرانتسۋز ساۋىنشىسى ءسۇتتى نەمىستەردىڭ milch دەيتىنىن ەسىتىپ، «–دەندەرى ساۋ ما، ونىڭ اتى La lee عوي» – دەگەن ەكەن. ءدال وسىلاي، قالىپتى جاعدايدا بىرەۋدىڭ، اسىرەسە ءال-اۋقاتى وزىڭنەن كوپ تومەن جۇرتتىڭ ءبىرتۇرلى سوزدەرىن اسپەتتەپ، ايتپاق تۇگىلى كەم كورىپ، قور ساناۋ، مازاق قىلۋ – داعدىلى جايت. مىسالى، اباي سوزىمەن ايتساق، ءبىر كەزدەرى قازەكەڭ «..ءۇي توبەسىنە سالام دەپ ارقادان قامىس ارتقان، شۇلدىرلەگەن تاجىك ... اتقا مىنسە شارشاپ، جاياۋ جۇرسە دەمىن الادى، نوعاي دەگەنشە نوقاي دەسەڭشى ... ورىس ويىنا كەلگەنىن قىلادى دەگەن ... نە ايتسا سوعان نانادى، «ۇزىن قۇلاقتى» تاۋىپ بەر دەپتى» دەپ كۇلگەن.

بىراق ۋاقىت وزىپ، زامان وزگەرە كەلە سول قازاق ورىستىڭ ىسىنە ءتانتى، سوزىنە ىڭكار كۇيگە ءتۇستى جانە بۇگىندە ورىستى ىسىرىپ قويىپ، اڭسارى اعىلىشىنعا اۋىپ وتىر، ال ەرتەڭ، بۇرسۇگۇنى قالاي بولارىن ءبىر قۇداي بىلەدى. ياعني بەلدى، بەدەلدى جۇرتتىڭ قىلىعىن قايتالاپ، ءسوزىن ايتقىشتاۋدىڭ ارجاعىندا ونى وزىنەن جوعارى ساناۋ، وعان مويىنسۇنۋ، ۇقساپ-باعۋ قۇلقى جاتادى.

ارينە، اتالعان ەكى جاي دا ادامنىڭ ازعىنداۋىنىڭ بەلگىسى جانە ونىڭ ءوزى ول ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامنىڭ، جۇيەنىڭ ازۋىنان بولادى. ايتالىق، كەزىندە ورىس باسىنان وتكەن ەۋروپاشىلدىق تا، كەشە-بۇگىنگى قازاق باسىنداعى ورىسشىل-باتىسشىلدىق تا قوعامنىڭ كەمدىگىنەن، ەلدىڭ ازعىندىعىنان باستاۋ الىپ، سولارمەن تۇسپا-تۇس كەلدى جانە كەلىپ وتىر.

ال ەلىكپەلى ءتىل شۇبارلىعى مۇنان ارى اسقىنىپ، ەرىكتەن تىس ءتىل شۇبارلىعىنىڭ تۋىنا، ورنىعۋىنا نەگىز بولۋى مۇمكىن.

ىسپانديار اقايۇلى، تurki.kz سايتىنىڭ باس رەداكتورى

Abai.kz