ورالدا ۇلكەن داۋ تۋعىزعان يساتاي-ماحامبەت ەسكەرتكىشىنىڭ ورنى تۋرالى حالىقتىڭ  ۇسىنىس-تالاپتارىن ايتىپ، وبلىس اكىمى ا.كولگىنوۆكە حات ارقىلى، ال وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى ق.مۇساعاليەۆكە  تىكەلەي جولىعىپ جەتكىزدىم. كەزدەسۋ بارىسىندا باسقارما باسشىسى: «ولكەمىزدىڭ زيالى قاۋىمىنىڭ قاتىسۋىمەن  بقو تاريحي-مادەني مۇرالارىن، تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وبلىستىق كوميسسياسى «يساتاي مەن ماحامبەت» كومپوزيتسياسى ورال قالاسىنىڭ وڭتۇستىك قاقپاسىنا، ياعني ەۋروپا مەن ازيا قۇرىلىعىنىڭ توعىسقان جەرىندە ورناتۋدى شەشىپتى. ولاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا ەسكەرتكىشتى وسى جەرگە ورناتسا، ساياباقپەن اباتتاندىرۋعا جانە اۆتوتۇراق جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى-ءمىس.  "بۇل جۇمىستار بىرەگەي كەشەن رەتىندە جەرگىلىكتى حالىقتىڭ دەمالىس ورنىنا اينالاتىنىنا سەنىمدىمىز» دەدى مادەنيەت باسشىسى.

ءيا،  جوبا ءمۇسىنىڭ اينالاسىنا  دەمالىس باعى بولادى دەپ كومپيۋتەرمەن حالىقتىڭ سۋرەتىن، دەمالىس ورنىنىڭ كارتينكاسىن كەلتىرىپ، سالىپ قويعانسىزدار.  ەندى قاراڭىز، قۋ ايدالاعا كىم بارادى، ەل بارمايتىن جەرگە اكىمشىلىك قاراجات شاشىپ، دەمالىس ورنىن سالمايتىنى انىق. ويتكەنى، حالىق كوپ شوعىرلانعان قالانىڭ  شاعىن اۋداندارىندا  ءالى دە دەمالىس ورىندارى جوق. ورال قالاسىنىڭ  ەڭ باستى داڭعىلىنداعى وبلىس اكىمدىگى مەن قالا اكىمدىگىنىڭ عيماراتىنىڭ  ءدال قارسى  الدىنداعى  ۇلى اقىنىمىز اباي قۇنانباەۆتىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ ءوزى كەيدە تازارتىلماي، ءمۇسىن باسىندا قۇستار ساڭعىرىنان  اعال-جاعال بولىپ  تۇرادى.  ەگەر ءسىز ايتقانداي قۋ ايدالاعا يساتاي-ماحامبەت ەسكەرتكىشى ورناتىلسا،  رەسمي تۇردە ماقتانىشپەن اشىپ، اكىمدىك وزدەرىنە ساياسي ۇپاي جيناعاننان كەيىن ەشكىم ول جەرگە جولاماي  قوس باتىر ءمۇسىنى  شاڭ توزاڭعا  جانە قۇستىڭ ساڭعىرىنا ابدەن كومىلىپ قالاتىنى ءسوزسىز» دەپ جاۋاپ بەردىم.

حالىقپەن ەش كەزدەسپەستەن، ولاردىڭ  وي-پىكىرىن بىلمەستەن نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىدە باتىرلاردىڭ تۇراتىن ورنىن ەش تالقىلاماستان، تەك  وزدەرىنىڭ جەكە وي-پىكىرىن بىلدىرگەن جانە قوس باتىردىڭ مۇسىندەرىن قۇر دالاعا ورناتۋعا كەلىسكەن  كوميسسيا مۇششەلەرى كىم ەكەنىن ءبىلدىم. الايدا ۇلكەن جاستارىن سىيلاپ، ەل-جۇرت الدىندا بەدەلدەرى تۇسپەسىن دەگەن ماقساتپەن ۇلتتىق مۇددەدەگى مىنا ارەكەتتەرىن ءوز ارلارىنا تاپسىرىپ،  اتى-جوندەرىن جازباۋدى ۇيعاردىم.

«حالىق قامىن كوزدەگەن قاھارمان، ازاتتىق ءۇشىن الىسقان  ايبىندى قوس باتىرىمىز  يساتاي-ماحامبەت ەسكەرتكىشىن  ايدالاعا ورناتۋعا كەلىسكەن كوميسسيانىڭ  مۇشەلەرى شىن مانىسىندە حالىق زيالىلارى ما؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ  ەلىمىزگە تانىمال ساياساتكەر، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى،  عالىم امانجول  زەينۋللينگە جولىعىپ وي-پىكىرىن بىلگەن ەدىم.

1991 جىلى قىركۇيەك ايىندا  ورال كازاكتارى رەسەي تاجىنە قىزمەت ەتكەندەرىنە 400 جىل تولۋىن اتاپ وتپەكشى بولعاندا، ولارعا قارسى بەيبىت ميتينگ ۇيىمداستىرىپ، كازاكتاردىڭ مىسىن باسۋعا اتسالىسقان،  وبلىستاعى «ازات» قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى  بولعان  70 جاسقا تاياپ قالعان امانجول اعامىز ءسال اۋىرىڭقىراپ قالعان ەكەن.  دارىگەرلەر ازىرگە كوزىنە كوپ تۇسىرمەۋ ءۇشىن گازەت-جۋرنال وقۋعا جانە كومپيۋتەردە وتىرماۋعا  كەڭەس بەرىپتى. سول سەبەپتى اعامىز سوڭعى ۋاقىتتاعى  يساتاي-ماحامبەت ەسكەرتكىشىنە  قاتىستى داۋلى ماسەلە تۋرالى حابارسىز ەكەن.  اماندىق بىلىسكەن سوڭ، اعامىز «ال قايسار بالا، ەلدەگى، وبلىستاعى ساياسي-قوعامدىق  جاڭالىقتارىڭدى  ايتىپ وتىر» دەدى.  مىنا ۇلتتىق ماسەلەنى ەستىمەگەسىن، ادۋىندى ۇلتشىل  ازاماتقا بۇل كەلەڭسىز جاعدايدى ايتۋ، اتا-اناسىنىڭ  قارالى حابارىن ەستىرتكەنمەن  بىردەي ەكەنىن وتە جاقسى بىلەتىنمىن.  ۇزاق كىدىرىڭكىرەپ بارىپ، «امانجول اعا، 27 جىل ىشىندە سالىنباعان يساتاي-ماحامبەت ەسكەرتكىشىن وبلىس اكىمدىگى مەن مادەنيەت باسقارماسى  وڭىرىمىزدىڭ  زيالىلار قاۋىمى قاتىسقان  كوميسسيا شەشىمىمەن  پودستەپنوي اۋىلى ماڭىنا سالماقشى»  دەدىم. كوڭىل قوشى بولماي،  جاستىققا قيسايىپ جاتقان  ازاتشىل  اعامىز,  «قالايشا،  كىمدەر، نە دەگەن سۇمدىق دەپ،  كوزىنەن نامىس  وتى ۇشقىنداپ، مەن وتىرعان ديۆانعا كەلىپ جايعاسىپ،  نوۋتبۋگىن الىپ  يساتاي-ماحامبەت ەسكەرتكىشىنە قاتىستى  جازىلعان بارلىق ماقالالاردى، الەۋمەتتىك جەلىدەگى جۇرتتىڭ  نارازىلىقتارىن  وقىپ شىقتى.

«پودستەپنوە نەسى، بۇل ايدالا،  تىپتى ورال قالاسىنا كىرمەيدى، تەرەكتى اۋدانىنا قاراستى جەر، سوندا قالامىزعا ەكى باتىرىمىزعا ورىن تاپپاعاندارى ما؟  اكىمدەر-باسشىلاردىڭ  مىنا ارەكەتتەرى ماسقارا عوي، مىنا جاعداي باتىرلاردىڭ ارۋاقتارىن قورلاۋ»  دەپ ايباتتانا ءتۇستى.

"كوميسسيا قۇرامىنداعى جەرگىلىكتى جەردىڭ زيالىلارى  وسىلاي ورتاق كەلىسىمگە كەلىپ  شەشكەن ەكەن" دەپ ەدىم،  "ەسىمدەرىن ايتشى، ولار كىمدەر؟" دەپ  سۇرادى.  جوبانى جانە ەسكەرتكىشتىڭ ورنىن ءبىراۋىزدان قولداعان كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ اتى-جوندەرىن ايتىپ بەردىم. ورال قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى جانە كوپ جىل وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى بولعاندا  ۇلتىق ماسەلەنى كوتەرىپ، قالانىڭ كوشە اتاۋلارىن ەشكىمنەن قايمىقپاي  قازاقشىلاندىرعان جانە  ۇلتتىق قۇندىلىقتاعى اتاۋلار  مەن الاش زيالىلارىنىڭ، ۇلت  ارداقتىلارىنىڭ ەسىمدەرىن  بەرگىزدىرگەن،  انا ءتىلىمىزدىڭ دامۋىنا ەرەن ۇلەسىن قوسىپ كەلگەن امانجول زەينۋلين اعامىز: «ءىنىم-اۋ،  ايتىپ وتىرعان ادامدارىڭدى زيالى دەپ كىم ايتتى، مىناۋىڭ  تەك باسشىلىقتا بولعان ادامدار  عوي.  ولارىڭ جەرگىلىكتى جەردە  ۇلتتىق ماسەلە بويىنشا نە تىندىرىپتى؟. ەگەر ولار حالىقشىل، ۇلتجاندى بولسا، مىناداي قادامعا بارماس ەدى،  قازاقتىڭ ازاتتىعى مەن ەركىندىكتىڭ سيمۆولى بولعان قوس باتىرىمىزدى  ايدالاعا قۋىپ جىبەرمەس ەدى عوي.  وسى ارەكەتتەرىنىڭ ءوزى ولاردىڭ زيالى ەمەس، حالىققا زياندى ەكەنىن ناقتى دالەلدەپ بەرەدى دەپ بۋىرقانا  سويلەدى.

«تالعات ءىنىم، قاجەت بولسا، وسى سوزدەرىمدى دالەلدەيىن، ءبىر دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىر، وسى كوميسسيا مۇشەلەرىن شاقىر، وزدەرىنە دە زياندى ەكەندەرىن ايتىپ بەرەيىن» دەپ توتەسىن ايتتى باتىل اعامىز. سوندا دەيمىن-اۋ، مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى كىمدەردى زيالى دەپ وتىر، ونىڭ ءوزى زيالى دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسىن تولىق تۇسىنە مە ەكەن؟

«ەرەۋلى اتقا ەر سالىپ، ەگەۋلى نايزا قولعا الىپ» قىلىش سەرمەگەن، ەلىنىڭ ازاتتىعى جولىندا قۇربان بولعان قوس باتىرىمىز يساتاي تايمانۇلى مەن ماحامبەت وتەمىسۇلىنا ارنالعان ەسكەرتكىشتى قالامىزدىڭ «جاڭا وردا» شاعىن اۋدانىنداعى تۇڭعىش پرەزيدەنت الاڭىنا  ورناتۋ كەرەك جانە سوعان اتسالىسام دەدى امانجول اعامىز اڭگىمە سوڭىندا.

تالعات قاتاۋوۆ، قوعام بەلسەندىسى

Abai.kz