ساپاكەڭ ماعان بەرگەن ءبىر كىتابىنا «جانىما جاقىن عالىم ىنىمە» دەپ  قولتاڭبا جازىپ ەدى. اعانىڭ جىلى لەبىزىنە مارقايىپ قالعانىم راس-تىن. جانىمىزدىڭ جاقىن بولعانى اعايىن تۋىستىقتان ەمەس، ازاماتتىق ۇستانىمىزدىڭ، قوعامعا، ەل مەن جەرگە، تىلىمىزگە دەگەن كوزقاراسىمىزدىڭ وي-تولعانىمدارىمىزدىڭ ورتاقتاستىعى، ءبىر نىسانادان شىعىپ جاتقاندىعى ەدى. «قاۋقارسىز قازاق ماسەلەلەرىن» كوتەرۋ ساپاكەڭە وڭايعا تۇسكەن جوق، مورالدىق ماتەريالدىق جاعىنان قيىنشىلىقتار از بولمادى. ءبىراز زامانداس، ارىپتەستەرى، جەرلەستەرى ساپاكەڭنەن الشاقتاپ، قارىم-قاتىناستارىن ۇزە باستادى. وسىعان مىسال رەتىندە ءبىر جايدى ايتايىن.

ساپاكەڭنىن ءبىر عالىم ءىنىسى ءوزىنىڭ مەرەيتويىنا مىنانداي ايتۋلى اكادەميكتەر، بەلگىلى قوعام قايراتكەرلەرىن شاقىراتىنىن ايتتى. "ساپابەك اعامىز دا بولا ما؟" دەپ ەدىم، "جوق، بۇل جولى ول كىسىنى شاقىرمايمىن، مۇمكىن جەكە قوناق قىلارمىن" دەدى. ۇققانىم، ساپاكەڭ ساياساتقا بارماي، ۇنەمى «مادەنيەتتى» سويلەيتىنى بەلگىلى اكادەميكتەر مەن قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ شىرقىن بۇزا ما دەپ قاۋىپتەنەدى ەكەن.

الايدا اعامىز ەل ءۇشىن، جەر، ءۇشىن كۇرەسۋدە جالعىز قالعان جوق، پىكىرلەس زامانداستارى مەن ىنىلەرى ساپەكەڭە ۇنەمى مورالدىك سۇيەۋ بولىپ قولداپ، قوشتاپ وتىردى. اعامىزدىڭ ءبىر ماقالاسىندا سولاردىڭ اتىن اتاپ ريزاشىلىعىن بىلدىرگەنى بار.

ساپاكەڭ و دۇنيەگە اتانعاننان كەيىن كىتاپتارىن تاعى ءبىر وقىپ شىقتىم. عاجاپ دۇنيە. تۇنىپ تۇرعان تاريح. رەسەيدىڭ قازاق جەرىن وتارلاۋ تاريحى ماسەلەسىنە كەلگەندە "كەشەگى قوجامىز رەنجىپ قالا ما؟" دەپ ايتا الماي جۇرگەن شىندىقتى جايىپ سالعان. «قاتەرلى دەرت، قاۋقارسىز حالىق» كىتابىندا ساپاكەڭ رەسەي يمپەرياسىنىڭ بودانى - قازاق ەلى قانداي كۇيگە تۇسكەنىن بىلايشا سۋرەتتەيدى. "رەسەي يمپەرياسىنىڭ وتارشىلدىق ساياساتى قازاق ەلىنە قاۋدان شىققان ءورت بولىپ كەلدى. ول قازاق ەلىنىڭ ساۋ جەرىن قالدىرماي شارپىدى. باسىڭنان بيلىگىڭدى، قولدان ەركىندىگىڭدى الىپ، جانىڭدى ءبىر كۇيدىرسە، جاڭىلىس باسساڭ اۋىر جازاعا تارتىپ، ءتانىڭدى ەكى كۇيدىرەدى. قاتار ۇشىپ قاڭقىلداۋ قايدا؟ قازاق بايعۇستىڭ ءتورت قۇبىلاسىن  باقىتسىزدىق جايلاپ، قاراڭعىدا قارمانۋمەن كۇن كەشتى". رەسەي وتارشىلدارىنىڭ قىلمىسقا پارا-پار زۇلىمدىق ساياساتىنا بۇدان ارتىق قانداي باعا بەرۋگە بولادى.

جانە دە پاتشالىق اكىمشىلىكتىڭ زۇلىمدىق ساياساتىن ناقتى قۇجاتتارمەن، دەرەكتى كورسەتكىشتەرمەن دالەلدەيدى. قازاقتى ەلىنەن، جەرىنەن ءبىر جولاتا ايىرعان پاتشا اكىمشىلىگىنىڭ 1822 ،1867-1868 ، 1898 جىلدارى شىعارعان جارلىقتارىنا تەرەڭ تاريحي تالداۋ جاسايدى.

تاريح شىندىعىن نە ءۇشىن ءبىلۋىمىز كەرەك؟ تاعلىم الۋ ءۇشىن، وتكەن وكىنىشتەردى قايتالاماۋ ءۇشىن  ءبىلۋىمىز كەرەك. اسىرەسە جاس ۇرپاقتاردىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ ءۇشىن، تاۋەلسىزدىكتىڭ ءمان-ماعىناسىن، پارىعىن تەرەڭ سەزىنۋ ءۇشىن.

مەن جۋرناليست كادرلارىنىڭ بىرنەشە بۋىنىن دايارلاۋعا ۇلەس قوسقان ۇستاز رەتىندە ساپاكەڭنىڭ عالىم، زەرتەۋشى جۋرناليست ەكەنىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. ءيا، ناعىز جۋرناليست قوعامدى تولعاندىرىپ وتىرعان وزەكتى دە وتكىر ماسەلەلەردەن تىس قالا قالمايدى، بەيتاراپتىق وعان جات دۇنيە. ساپاكەڭ ءبىر سۇحباتىندا سۇلتانماحمۇتتىڭ مىنا ءبىر ولەڭ جولدارىن كەلتىرەدى:

"وگىزدەي ەن مايادا شوپكە تويىپ

تاماق كوپ دەپ، قايعىنىڭ ءبارىن جويىپ،

ارتىق سەمىرىپ، باقىت سول دەپ،

جۇرەيىن بە، باسقا ويدىڭ ءبارىن قويىپ".

ءيا ،ساپاكەڭ قايعىنىڭ ءبارىن جويا المادى، باسقا  ويدىڭ ءبارىن قويا  المادى. احان، جاھاڭ، سۇلتانماحمۇتتاردىڭ سالعان جولىمەن تۋعان حالقىنىڭ مۇڭ - مۇقتاجىن جوقتاي ءبىلدى. سانالى ءومىرىن ۇلى ماقساتتارعا سارپ ەتتى، ايتپەسە، اعامىزدىڭ تاماعى دا توق،  كويلەگىدە كوك  بولىپ، ناگرادالار بىرىنەن ءبىرى توسكە قادالار ما ەدى. قالامى ۇشقىر، ءتىلى جۇيرىك اعامىز جاعىمدى ماقالالار جازىپ، كوپتەگەن ماراپاتتارعا يە بولار ەدى. استانا تورىنەن كورىكتى ءۇي الىپ،  جاس جۇبايى زيناحان جەڭگەمىزبەن قول ۇستاسىپ، ءبىرشاما جاسامىس بوپ قالعان قوزى مەن بايانداي، مىنە باقىت دەگەن وسى دەپ، كەشكى سەرۋەنگە شىعار ما ەدى. بىراق، ساپاكەڭ اعامىز باسقا جولدى - كۇرەس  جولىن تاڭدادى. تۋعان حالقىنىڭ بار قايعىسىن، بار ويىن ءوز مويىنىنا ارتىپ، سانالى ءومىرىن ەلىنە، جەرىنە قىزمەت ەتۋگە ارنادى.  بالكىم، جۋرناليست-جازۋشى، كۇرەسكەر اعامىز ساپابەك  ءاسىپۇلىنىڭ شىنايى باقىتى وسىندا بولار.

اعىباي مۇقاتايۇلى، تاريح عىلىمدارىڭ كانديداتى، پروفەسسور، گۋمانيتارلىق عىلىمدارىنىڭ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى

Abai.kz