قازاق ادەبيەتى انتولوگيالارى بۇۇ-نىڭ 6 تىلىنە اۋدارىلادى. بۇل تۋرالى كەشە ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن “جاھانداعى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت” اتتى جيىندا ايتىلدى.  وعان ۇلىبريتانيا، يسپانيا، فرانتسيا، رەسەي، قىتاي اۋدارماشىلارى مەن ادەبيەتشىلەرى، اۋدارما جانە باسپا ۇيىمدارىنىڭ وكىلدەرى كەلدى.

“جاھانداعى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت” – پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ “رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسىنىڭ ءبىر تارماعى. جوبانىڭ ماقساتى  - تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتى، مۋزىكاسى مەن بەينەلەۋ ونەرىن، حورەوگرافيا، كينو جانە تەاتر سالاسىنداعى جەتىستىكتەردى الەمگە تانىتۋ. سونىڭ ىشىندە، اتالعان جوبا اياسىندا قازىرگى قازاق پروزاسى مەن پوەزيا جيناقتارىن 6 تىلگە اۋدارۋ قولعا الىنعان.

ال، وسى جۇمىسقا قاتىسىپ جاتقان شەت ەلدىك اۋدارماشىلار مەن باسپاگەرلەر، تۋىندىلارى قازىرگى قازاق ادەبيەتى انتولوگياسىنا ەنگەن اۆتورلارمەن كەزدەسۋ ءۇشىن قازاقستانعا ارنايى ساپارمەن كەلدى.

قازاق ادەبيەتى جيناقتارىن اعىلشىن تىلىنە اۋدارۋ، باسىپ شىعارۋ جانە تاراتۋ جۇمىسى كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتى باسپاسىنىڭ قاتىسۋىمەن ىسكە اسىپ جاتىر. سول باسپانىڭ وكىلى دجەين كوتارين مانننىڭ ايتۋىنشا، بۇل باسپامەن جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى بيزنەس كوشباسشىلارى ەكەن. الايدا، كەيبىر ادەبي شىعارمالارعا دا دەن قويادى. سونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى اعىلشىن ەلدەرىنە تاراسا، قازاق حالقى ءوزىنىڭ مادەنيەتىن كەڭىنەن ناسيحاتتاي الادى. ال، بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەت باسپاسىنىڭ الەمدە 50 دەن اسا كەڭسەلەرى بار ەكەن.

ۇلىقبەك ەسداۋلەت، قر جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى:

-“اۋدارما – اينەكتىڭ استىنداعى گۇل سياقتى” دەگەن ءسوز بار. سول گۇل ءوزىنىڭ جۇپارىن شاشىپ بەرەردەي، سۇلۋلىعىن كورسەتەتىندەي بولۋ كەرەك.

ال، قازاق ادەبيەتى شىعارمالارىنىڭ بۇۇ نىڭ 6 تىلىنە اۋدارۋ دەگەن بۇرىن بولماعان دۇنيە. ءبىزدىڭ ادەبيەتتى ءوزىنىڭ دەڭگەيىندە اۋدارىپ بەرۋ ءۇشىن ۇلكەن ەڭبەكتەر جاسالىپ جاتقانىن بايقاعان بولارسىزدار.

بىزدە اۋدارما دەگەن بۇرىن دا بولدى. بىراق، ول كەزدە ءاربىر جازۋشى ءوز شىعارماسىن ءوزى اۋدارتىپ، اۋدارماشىنىڭ سوڭىنان جۇگىرىپ جۇرەتىن. ال، بۇگىن كەرىسىنشە، اۋدارماشىلار اۆتورلارعا ءوزى كەلىپ وتىر. بۇل - شىن مانىندە قۇپتارلىق دۇنيە.

اكپار ءماجيت، جازۋشى، اۋدارماشى:

-قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا بيىل 28 جىل بولادى. وسى جىلدار ىشىندە وسىنداي ۇلى مادەنيەت جوباسىن جاساۋ وتە ماڭىزدى ءىس. مەن وسىنداي ۇلكەن جوباعا قاتىسقانىما وتە قۋانىشتىمىن. ءبىز قازاق دالاسىن مادەنيەتى ارقىلى عانا تانيمىز.

قىتاي تىلىنە اۋدارىلعان قازاق شىعارمالارى مەنىڭ بىلۋىمشە، ابايدىڭ قارا سوزدەرى مەن ولەڭدەرى. جانە  مۇحتار اۋەزوۆتىڭ “اباي جولى” تۋىندىسى.  ماسەلەن، مەن ابايدىڭ قارا سوزدەرىن 95 جىلى اۋداردىم. سودان بەرى ول ون رەتتەن استام قايتا باسىلدى. وقىرماندارعا كەڭ تارالىپ جاتىر. اۋدارما دەگەن سونداي، وقىرمان جاقتىرسا ءومىر سۇرەدى. جاقتىرماسا جاي عانا قالىپ كەتەدى.

بۇل ىستە جۋرناليست، مادەنيەتتانۋشى ءاسيا باعداۋلەتقىزىنىڭ دا اتقارىپ جاتقان جۇمىستارى وراسان. ول وسى جيىندا جيىندا اۋدارما سالاسىنىڭ تەحنيكالىق جاقتارىن ءتۇسىندىرىپ ءوتتى.

ءاسيا باعداۋلەتقىزى، مادەنيەتتانۋشى:

-ورىس ورتاسىندا قازاق ءتىلىن جەتىك بىلەتىن ماماندار از. ال، ورىس ورتاسىندا سونداي بولسا، اعىلشىن ءتىلدى ورتادا مۇلدە از ەكەنى تۇسىنىكتى. سوندىقتان ءبىز جولما-جول اۋدارمامەن جۇرۋگە شەشىم قابىلدادىق. ول ەڭ الدىمەن، قازاق تىلىنەن اعىلشىن تىلىنە اۋدارۋ. وعان قازاقستانداعى اۋدارما ءىسىن بىتىرگەن اۋدارماشىلار، وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل سالادا تاجىريبەسى بار ماماندار تارتىلدى.

ودان كەيىن جولما-جول اۋدارمانى قازاق تىلىندەگى تۇپنۇسقامەن سالىستىرىپ، كەيبىر بۇرمالانىپ كەتكەن تۇسىنىكسىز تۇستارىن قايتارىپ بەردىك. سوسىن جولما-جول اۋدارمانى تۇزەتىپ وزىمىزگە العان سوڭ، ونى انگلياداعى بىزبەن جۇمىس ىستەيتىن رەداكتورلارعا ءبولىپ بەردىك.وندا ەكى توپ بار: پوەزيا جانە پروزا.  

ول كىسىلەردە جولما-جول اۋدارمانى ۇستىنەن قاراعاننان كەيىن قايتارىپ بەرەدى، ءبىز قايتادان تۇپنۇسقامەن سالىستىرىپ وتىرامىز. سوزبە-ءسوز اۋدارما جاسالعانىمەن، ەڭ ماڭىزدىسى ماعىناسىن بۇزباۋىن قاداعالاپ وتىردىق. قازىر وسى ەكى اۋدارما اياقتالۋعا جاقىن.ال، ونداعى سول ەكى تۋىنداعان سۇراقتاردى ءاۆتورلاردىىڭ وزدەرىنە قويىپ، وي بولىسك قاجەت دەپ ويلايمىز.

ءتۇيىن.

جالپى، بۇل جۇمىسقا 50-دەن اسا مامان تارتىلعان. قازىرگى تاڭدا اعىلشىن، فرانتسۋز، ورىس جانە يسپان تىلدەرىندەگى جولما-جول اۋدارما جۇمىسى اياقتالدى. قىتاي جانە اراب تىلدەرىندەگى جولما-جول اۋدارما جۇمىسى ءجۇرىپ جاتىر. وسى جۇمىستار اياقتالسا، الەم قازىرگى قازاق ادەبيەتىنىڭ جاۋھارلارىمەن تانىساتىن بولادى.

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz