الداعى 100 جىلدا جەر كۇننىڭ ىستىعىنان قورعاپ تۇرعان قاباتتىق بۋداق بۇلتسىز قالۋى مۇمكىن. ەگەر بولجام راستالسا، كليماتتىق كاتاستروفا ورىن الادى.

دۇيسەنبى كۇنى «Nature Geoscience» جۋرنالىندا وسىنداي زەرتتەۋ جارىق كورگەن. كاليفورنيا تەحنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارى كومىرقىشقىل گازى كونتسەنتراتسياسىنىڭ اتموسفەراعا تارالۋى مۇحيتتاردى كۇن كوزىنەن قورعايتىن بۇلت قاباتىنىڭ جويىلۋىنا اپارادى دەپ دابىل قاعۋدا.

سو2 كونتسەنتراتسياسى بەلگىلى ءبىر مەجەگە جەتكەن كەزدە بۇلتتار ىدىراي باستايدى. بۇل مۇحيتتاردىڭ كۇرت جىلىنۋىنا اكەلەدى.

ماتەماتيكالىق ەسەپتەۋلەرگە سايكەس جەر شارىنداعى ورتاشا تەمپەراتۋرا 8 گرادۋسقا دەيىن وسەدى دەپ بولجام جاسالدى. ال بۇل تەك كۇشتى تابيعي كاتاكليزمدەرمەن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردى جاپپاي جويىپ جىبەرۋمەن دە قاۋىپ توندىرەدى.

بۇدان 55 ملن جىل بۇرىن جەر شارىندا وسىنداي پەريود بولعان بولاتىن. ول ۋاقىتتا جەر پلانەتاسىنىڭ جىلىعانى سونشا اركتيكا سۋلارىندا قولتىراۋىندار ءجۇزىپ ءجۇردى.

ماسساچۋسەتس تەحنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ پروفەسسورى كەرري ەمانۋەل كاليفورنيالىقتاردىڭ زەرتتەۋىنە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى. ول سيپاتتالعان جاعداياتتى شىندىق دەپ راستادى.

اركتيكاداعى قولتىراۋىندار

كومىرقىشقىل گازىنىڭ ءوسۋ گرافيگىنە قاراساق، ايتارلىقتاي قاۋىپتىڭ بار ەكەنىن كورەمىز. 1955 جىلدان بەرى ونىڭ كولەمى 3 ەسەگە دەيىن ءوستى. ەگەر وسىلاي جالعاسا بەرسە، بولجام الداعى 100 جىلدا ورىندالادى.

مۇنداي ءوسىمنىڭ نەگە اپاراتىنىن ايتۋ وڭاي. سەبەبى، ادامزات بۇعان دەيىن مۇنداي كەزەڭدى باسىنان وتكەرگەن. ول كەزدەگى سو2 كونتسەنتراتسياسىنىڭ ءوسۋ سەبەبىنە قاتىستى عالىمدار ءار ءتۇرلى دايەكتەر ايتىپ كەلەدى. بىراق، ءالى ناقتى انىقتالعان جوق.

بۇعان دەيىن بولعان عالامدىق جىلىنۋدا جانۋارلار مەن مايمىلدار، اتتار مەن ءتورت-تۇلىك ادام توزگىسىز اپتاپ ىستىقتان قاشىپ قانا ەمەس، ءنار بولاتىن قورەك ىزدەپ تە سولتۇستىككە قاراي اعىلا باستاعان. سەبەبى، كۇننىڭ كۇرت ىسۋى جەر بەتىندەگى وسىمدىكتەردى دە جويعان ەدى. انتاركتيدا مۇزى تولىعىمەن ەرىدى. مۇحيت دەڭگەيى كۇرت كوتەرىلىپ، جاقىن ايماقتاردى سۋ باسىپ قالعان بولاتىن. كوپ دەنە تۇرقى ۇلكەن سۇتقورەكتىلەر ءولىپ، ءتىرى قالعاندارىنىڭ كولەمى كىشىرەيە باستاعان.

دابىل قاعۋعا ەرتە مە؟

عالىمدار پاريج كەلىسىم شارتىنىڭ تالاپتارىن ساقتاعان جاعدايدا اتموسفەرادا سو2 قالىپتى بولۋى مۇمكىن دەيدى. سونداي-اق جاھاندىق تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىن 1-2 گرۋدۋستا ساقتاپ وتىرۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

عىلىمي ماقالانىڭ اۆتورلارى ادامزات كومىرقىشقىل گازىنىڭ اتموسفەراعا ءبولىنۋىن ازايتاتىن ءادىس تاباتىنىنا سەنەدى.

«تەحنولوگيالىق پروگرەسس وسىنداي وقيعالاردىڭ دامۋىن بولدىرمايدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. الايدا، بۇل ستسەناري مۇمكىن بولاتىن شەڭبەردەن تىس تۇر دەپ ايتۋعا بولمايدى»، - دەيدى عىلىمي جۇمىستىڭ اۆتورى تاپيو شنايدەر.

سالتانات ءشىنادىل

Abai.kz