قازاقستان اقش لوگيستيكالىق بازاسىن اقتاۋعا ورنالاستىرۋدى ۇسىندى

كەشە الەمگە ايگىلى WikiLeaks جەلىسى قازاق-امەريكا قاتىناسىنا قاتىستى وسىنداي اقپارات تاراتتى.

«قازاقستان اۋعانستانداعى اسكەري امالدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن لوگيستيكالىق بازانى اقتاۋدا ورنالاستىرۋدى ۇسىندى» دەپ حابارلايدى قازتاگ اقش-تىڭ مامىلەگەرلىك اقپاراتىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ. بۇل دەپەشاعا سايكەس، قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەن قورعانىس مينيسترلىگى اقش-تىڭ لوگيستيكالىق بازاسىن اقتاۋدا ورنالاستىرۋدى ۇسىنىپ، قازاقستان ۇكىمەتى رەتتەيتىندەي، اۋعانستانداعى امەريكالىق كونتينگەنت ءۇشىن ساتىمال (زاكۋپ) ۇيىمداستىرۋدى كوزدەگەن.

«2009 جىلعى شىلدەنىڭ سوڭىندا اقش اسكەري كولىك باسقارماسىنىڭ قولباسشىسى (USTRANSCOM) گەنەرال دۋنكان ماكناببپەن كەزدەسۋدە قازاقستان قاۋىپسىزدىك كەڭەسى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان ءابدىروۆ اقش-قا تيەسىلى اسكەري جاراقتاندىرۋدىڭ سولتۇستىك جەلىسىن قامتۋ ءۇشىن (NDN) جەرگىلىكتى اسكەري ەمەس تاۋار ساتىپ الۋدى، سونىڭ ىشىندە اقش-تىڭ اۋعانستانداعى اسكەرى ءۇشىن ساتىمالدى قازاقستاندا جۇرگىزۋدى قولداعانىنا قۋانىپتى.

قازاقستان اقش لوگيستيكالىق بازاسىن اقتاۋعا ورنالاستىرۋدى ۇسىندى

كەشە الەمگە ايگىلى WikiLeaks جەلىسى قازاق-امەريكا قاتىناسىنا قاتىستى وسىنداي اقپارات تاراتتى.

«قازاقستان اۋعانستانداعى اسكەري امالدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن لوگيستيكالىق بازانى اقتاۋدا ورنالاستىرۋدى ۇسىندى» دەپ حابارلايدى قازتاگ اقش-تىڭ مامىلەگەرلىك اقپاراتىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ. بۇل دەپەشاعا سايكەس، قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەن قورعانىس مينيسترلىگى اقش-تىڭ لوگيستيكالىق بازاسىن اقتاۋدا ورنالاستىرۋدى ۇسىنىپ، قازاقستان ۇكىمەتى رەتتەيتىندەي، اۋعانستانداعى امەريكالىق كونتينگەنت ءۇشىن ساتىمال (زاكۋپ) ۇيىمداستىرۋدى كوزدەگەن.

«2009 جىلعى شىلدەنىڭ سوڭىندا اقش اسكەري كولىك باسقارماسىنىڭ قولباسشىسى (USTRANSCOM) گەنەرال دۋنكان ماكناببپەن كەزدەسۋدە قازاقستان قاۋىپسىزدىك كەڭەسى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان ءابدىروۆ اقش-قا تيەسىلى اسكەري جاراقتاندىرۋدىڭ سولتۇستىك جەلىسىن قامتۋ ءۇشىن (NDN) جەرگىلىكتى اسكەري ەمەس تاۋار ساتىپ الۋدى، سونىڭ ىشىندە اقش-تىڭ اۋعانستانداعى اسكەرى ءۇشىن ساتىمالدى قازاقستاندا جۇرگىزۋدى قولداعانىنا قۋانىپتى.

ءابدىروۆ بۇل شەشىم مەن ونىڭ اتقارىلۋى ەكونوميكالىق ءارى ساياسي ديۆيدەند اپەرەتىنىن ۇقتىرعان. وسى كەزدەسۋدە قازاقستان نەگىزىنەن اقتاۋ ايلاعىندا جينالعان NDN جۇكتەرى ءۇشىن «لوگيستيكالىق بازانى» ۇسىندى، - دەلىنىپتى اقش ەلشىسى ريچارد حوۋگلاندتىڭ 2009 جىلدىڭ 24 شىلدەسىندەگى دەپەشاسىندا. بۇل ۇسىنىس ارقىلى قازاق جاعى امەريكالىق اسكەري ەمەس جۇككە مارتەبە بەرۋ ارقىلى سايكەس تۇردە تاسىمال ورتالىعىن جاساقتاۋعا العىشارت جاساۋعا نيەت بىلدىرگەن سەكىلدى. الايدا، اۋعانستانداعى اسكەردى قامتيتىن اسكەري ەمەس تاۋاردىڭ قازاق ايلاعى ارقىلى جوڭكىلۋىن ءۇشىنشى تاراپ قالاي قابىلدايدى؟ ەكونوميكالىق  جانە ساياسي «تۇسىمنەن» باسقا قانداي سالدارى بولۋى مۇمكىن؟ ول جاعى قوعامدا دا، باسشىلىقتا دا اشىق تالقىلانعان ەمەس. نە بولعاندا دا، قازاق-امەريكا كەلىسوزى باستالىپ كەتتى. اتالعان ۇسىنىستى امەريكا جاعى ودان ءارى بىلايشا ناقتىلاي ءتۇسىپتى.

«پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇل يدەياسىن اقتاۋ ايلاعىندا جۇكتىڭ سونشالىقتى ىركىلمەگەن كەزىندە، 2009 جىلدىڭ 30 ناۋرىزىندا ايتقان ەدى. اقش ەلشىلىگى بۇل ماسەلە بويىنشا استاناداعى وكىلەتتى مينيسترلىكتەرمەن جۇمىس ىستەيءتىن بولادى. ءوز جەمىسىن بەرسە، ءبىز بۇل نىساندى بازا دەپ اتاماۋعا ءتيىسپىز، ويتكەنى بۇل اقش-تىڭ اسكەري ادامدارى بار دەگەن ويعا قالدىرادى»، - دەگەن جولدار بار اقش-تىڭ قازاقستانداعى ەلشىسىنىڭ جەدەلحاتىندا. ارينە، قازاق جاعى اتالعان اسكەري ەمەس جۇكتى تەڭىزدەن قۇرلىققا شىعارىپ، اۋعان جاققا جونەلتكەنگە دەيىن قويماعا ۋاقىتشا قويۋ ءۇشىن ءارى كەيبىر ازىق ءتۇرىن ساتىپ تابىس تاپقىسى كەلەدى. نۇرلان ءابدىروۆ مىرزا سكوتت اۋە بازاسىنداعى اقش اسكەري كولىك باسقارماسىنا ساپارى بارىسىندا باسقارما قولباسشىسى گەنەرال دۋنكان ماكناببقا ەلدىڭ ساياسي باسشىلىعى قازاقستان اۋماعى ارقىلى سولتۇستىك ۇلەستىرۋ جەلىسى شەڭبەرىندە اسكەري ەمەس كوممەرتسيالىق جۇك لەگى ىركىلمەستەن ءارى كەدەرگىسىز تاسىمالدانۋىنا مۇددەلى ەكەنىن  جەتكىزىپتى. ال، گەنەرال ماكنابب جۇكتىڭ ىركىلۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن جۇك لەگىن امەريكالىق كولىك باسقارماسىنىڭ رەتتەۋىنە ۇسىنعانىن حابارلاپ وتىر.

سونىمەن، قازاقستان اۋعانستانداعى امەريكالىق  اسكەري ەمەس جۇكتى تاسىمالداۋ ەسەبىنەن جانە كەيبىر تاۋاردى ساتۋ ارقىلى ءوزىنىڭ حالىقارالىق مارتەبەسىن ايشىقتاعىسى ءارى پايدا تاپقىسى كەلەدى. ن. ءابدىروۆ جوبانىڭ ساياسي ءارى ەكونوميكالىق قىرى بارىن اتاپ، اقش-تىڭ اۋعانستانداعى اسكەرى ءۇشىن قازاقستاننان جاسالماق ساتىمالدىڭ مارتەبەسىن انىقتاۋدى سۇراپتى. بۇعان جاۋاپ رەتىندە گەنەرال ماكنابب بولسا، اقش اسكەرى ورتالىق پارمەنىنىڭ (USCENTCOM) باستىعى گەنەرال دەۆيد پەترەۋستىڭ جۋىردا NDN ارىپتەس-مەملەكەتتەردە جەرگىلىكتى ازىق-تۇلىك ونىمدەرىن ساتىپ الۋدى قۇپتايتىنى تۋرالى قۇجاتقا قول قويعانىن جەتكىزىپ، بىرقاتار تاۋاردى قازاقستاننان، سونداي-اق، كىندىكازيالىق ءارى كاۆكاز ەلدەرىنەن ساتىمالعا رۇقسات بەرەتىن قۇجاتتىڭ جۋىردا ءازىر بولعانىن ايتىپ، ەندى ونى ىسكە اسىرۋدى پىسىقتاۋ عانا قالعانىن حابارلاپتى.

ن.ءابدىروۆ مىرزا بۇل جاۋاپقا قاناعاتتانىپ، گەنەرال ماكناببقا اقپاراتى ءۇشىن العىس ايتىپ، كەلەسى قادام جەرگىلىكتى جەردە ساتىمال جاساۋ تەتىگىن جولعا قويۋ ەكەنىن جانە ازىق تۇرلەرىنىڭ ءتىزىمى مەن كولەمى انىقتالعان سوڭ، كەلىسىمشارتقا قول قويۋعا بولاتىنىن جەتكىزەدى. ول ودان ءارى  سولتۇستىك جەلى  تۋرالى كەلىسىم ۇكىمەتارالىق بولعاندىقتان، قازاقستان ۇكىمەتى بۇل ۇدەرىستى باسقارۋعا ءتيىس دەگەن ەكەن، وعان گەنەرال ماكنابب ءار تاراپتىڭ بيزنەس جۇرگىزۋدە ءوز امالدارى بارلىعىن جانە اقش-تىڭ قازاقستاندىق ستاندارت بويىنشا جۇمىس ىستەيتىنىن حابارلاپتى. وسىلاي ويداعىداي بىتە بەرگەن مامىلەنىڭ سوڭىن  قازاقستاننىڭ ۆاشينگتونداعى اسكەري اتتاشەسى پولكوۆنيك مەڭدىعاليەۆ ءسوز سۇراپ بۇزعان قۇسايدى. ول پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ اقش-قا «قازاقستاندا لوگيستيكالىق بازانى ورنالاستىرۋدى وزبەكستانداعى كولىك ماسەلەلەرىنە وراي اقتاۋ ايلاعىندا قوردالانعان جۇكتى ساقتاۋعا ارنالعان ۋاقىتشا ايماق رەتىندە» قاراستىرۋدى ۇسىناتىنىن ايتادى. ن. ءابدىروۆ بولسا، وعان اڭ-تاڭ قالىپ، ۇسىنىستىڭ مۇنداي مازمۇنىنان بەيحابار ەكەنىن جەتكىزىپتى. پرەزيدەنتتىڭ وزىمەن بۇل ماسەلەنى تالقىلاماعانىن ايتىپ، پولكوۆنيك مەڭدىعاليەۆپەن جەكە سويلەسۋ كەرەكتىگىن ءوتىنىپ، وتىرىستى اياقتاعان سىڭايلى. دەگەنمەن، گەنەرال ماكنابب اقش-تىڭ اقتاۋدا جۇك ىركىلىسىن بولدىرماۋ ءۇشىن دە، ۋاقىتشا جۇك قويماسىن قۇرۋ ءۇشىن دە، كولىك قوزعالىسىن رەتتەۋگە كەلىسەتىنىن حابارلاعان. سونىمەن، اتالمىش جوبانىڭ استارىندا ايماقتىق قازاق-وزبەك تارتىسى دا اڭعارىلىپتى.

قازاق ۇلىقتارى قانشاما بەلسەنگەنىمەن، اقش جاعى بارىنشا ابايلاپ قيمىلداۋدا، اقش ەلشىلىگى: ەگەر بۇل جوبا جۇزەگە اسسا، ءابدىروۆ پەن مەڭدىعاليەۆ «لوگيستيكالىق بازا» دەگەن تەرميندى قولدانعانىمەن، باسقا تاراپ اقش ول ايلاقتا ءوز اسكەري بازاسىن جايعاستىرۋدا دەپ تۇسىنبەس ءۇشىن «لوگيستيكالىق نىسان» نەمەسە «جۇك قويماسى» دەگەن تەرميندى قولدانۋدى ءجون ساناۋدا.

WikiLeaks ينتەرنەت جەلىسى تاراتقان اقپاراتتا ايتىلعانداي، قازاقستاندىق اسكەري اتتاشەنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى بەيحابار بولعان ساياسي ۇسىنىستى سونىڭ كوزىنشە ەكىنشى تاراپقا جاساعانى قاتتى تاڭ قالدىرعانى ايتىلىپتى. ساياسي ۇسىنىستى ساياسي شەنەۋنىكتىڭ ەمەس، اسكەري ۇلىقتىڭ جەتكىزۋى قازاقتان باسقانىڭ ءبارىن دە قايران قالدىرىپ جاتسا، ول قازاق بيلىگىنىڭ ايىرىقشالىعى بولار...

سونىمەن، قازاقستان كىندىك ازيالىق ۇلكەن ويىنعا بەلسەنە ارالاسا باستادى، ارتى نە بولار ەكەن... ايتەۋىر، قايىرىن بەرسىن!

«اباي-اقپارات».

(ماتەريال WikiLeaks الەۋمەتتىك جەلىسى بويىنشا ساراپتالدى).