«ومىردە كورىپ، بىلگەندەردىڭ ءبارى الداعى كۇنگە ساباق» دەيدى.  ارينە ادامداردىڭ كورىپ، بىلەتىنى وتە كوپ قوي. بىراق سودان ءبارى بىردەي ساباق الادى دەۋ  قيسىنعا كەلمەس. ويتكەنى كەيدە باستى ماقسات قاپەردى تۇمشالاپ تاستاعانداي بولادى. ول: مانساپقا جەتۋ، جىلى ورىنعا جايعاسۋ، باستىققا جاعىنا ءبىلۋ، ءارى كوپ اقشا تابۋ ت.ب. سەكىلدى وزگەگە بوي بەرمەس ويلار. جانە كوپشىلىكتىڭ دە وزىنە قالايتىنداي ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن ءجيى كورىپ، بىلەتىنى – وسى.  ەندەشە «ادام نە ءۇشىن ءومىر سۇرەتىنىن بىلسە، وندا وعان قالاي ءومىر سۇرەتىنى ءبارى ءبىر» دەگەن قاعيدا بەلەڭ الادى ەكەن. سوندا ادامگەرشىلىكتەن ساباق الۋ ادىرا قالاتىن سەكىلدى.

ال وزگەدەن ساباق الۋ – ونىڭ قاتەلىگىنە ۇرىنباۋ، نە جاقسىلىعىن ىسكە اسىرۋ ەكەنىن ەكىنىڭ ءبىرى جاقسى بىلەدى.  بىراق جوعارىدا ايتقانىمىزداي، وعان باستى ماقسات ەتىپ قويىلعان ويلار جول بەرمەيدى. سوندىقتان اباي اتامىز ايتقانداي، كەيبىرەۋلەر «ونەرسىزدىڭ قىلىعى – تۋرا ءسوزىن ايتا الماي، قيت ەتۋگە باتا الماي، قورلىقپەنەن شىرۋگە» دايىن تۇرادى. البەتتە بۇل «ماقساتقا» قالايدا جەتۋ ءۇشىن تۋرا ءسوزىن ايتا الماي، قيت ەتۋگە باتا الماي، اقىرى ىشتەي «شىرۋگە» دەيىن باراتىندار دا «قاتاردان» قالا قويمايدى. ولار مانساپقا ايتەۋىر قول جەتكىزىپ، جىلى ورىنعا جايعاسۋى دا مۇمكىن. ءسويتىپ اقىل ايتىپ، بيلىك تە جۇرگىزەدى. الايدا ونداي جانداردان جاقسىلىق تا كۇتە المايسىز. جەمە-جەمگە كەلگەندە «باستى ماقساتتارى» ءۇشىن ءبارىن ۇمىتادى. ونىڭ سىرىن ەل ىشىندە ايتىلاتىن مىنا اڭگىمەدەن دە بايقايمىز.

بىردە قىستىڭ العاشقى كۇنى اسىعىس كەلە جاتقان قۋات كوپىرمەن اينالىپ وتۋگە ەرىندى دە ەسىل وزەنى مۇزى ۇستىمەن تىكە تارتتى. جاس كەزى، قورقىنىش دەگەن جوق. بىراق مۇز قاتتى كورىنگەنىمەن وزەننىڭ ورتاسىنا جەتە بەرگەندە شىتىناپ قويا بەردى. ارتىنشا جارىلىپ ويىلدى دا، تاستاي سۋعا باتىپ بارا جاتقانىن بىراق ءبىلدى. «سۋعا كەتكەن تال قارمايدى» دەمەكشى، جان دارمەن جانتالاسا اياق، قولىن قيمىلداتقانىمەن مۇز ۇستىنە قايتىپ شىعۋعا دارمەنى جەتپەدى.  ونىڭ ۇستىنە كۇن كەشقۇرىم بولاتىن. قانشا ايقالاسا دا ونى ەستيتىن جان ادام جوقتاي. ال سۋىق سۋ مۇنىڭ سۇيەگىنە بىردەن ءوتتى. ونە بويى قالتىراپ، بار قۋاتى سارقىلدى.   ءسويتىپ اجالىم جەتكەن جەرى وسى بولعان شىعار دەپ، ومىردەن كۇدەر ۇزە باستاعاندا بىرەۋدىڭ مۇزعا ەتپەتتەي جاتىپ، بۇعان قاراي جىلجىپ كەلە جاتقانىن بايقادى. سوسىن الگى ادام قولىنداعى ۇزىن تاياعىن كولدەنەن قويىپ، مۇنى اۋپىرىمدەپ تارتىپ، شىعارىپ الدى. ءسويتىپ ءبىر اجالدان قۇتقارىپ قالعان ادامنىڭ ەسىمى – جانگەلدى ەدى.

سودان ارادا ءبىراز ۋاقىت وتەدى. قۋات ەرجەتىپ، ەسەيگەندە پوليتسيا تەرگەۋشىسى دارەجەسىنە جەتتى. بىراق ونىڭ جۇمىسىندا ءوسۋ ءۇشىن قىزمەتتىك كورسەتكىشتەر اۋاداي قاجەت ەكەنى بەلگىلى. سونىڭ ءبىرى – تەرگەۋشى ءۇشىن كۇدىكتىنىڭ ايىبىن قالاي دا اشۋ. ول جۇمىس ۇنەمى ءساتتى بولا قويمايدى. سوندايدا قۋدالاۋ ورگانى كۇدىكتىگە ارتقان ايىپتى قالايدا مويىنداتۋدىڭ جولىن تابۋى قاجەت. سوندا قۋات تا كەيبىر مانساپشىل ارىپتەستەرى سەكىلدى بىرنەشە رەت مۇنداي ءتاسىلدى قولدانىپ كورگەن. ولار جانە شەن الىپ، شەكپەن كيىپ، ءوسىپ جاتتى. ويتكەنى كەيبىر كۇدىكتى دەپ ۇستالعاننىڭ جانى قينالعاندا، نە باسقا امالى قالماعاندا تەرگەۋشىنىڭ جالعان تاققان ايىبىن موينىنا الۋعا كونەدى. بۇل تەرگەۋشىنىڭ قىزمەت كورسەتكىشىن ەسەلەي تۇسەدى. بىردە سونداي ءبىر كۇدىكتىنى تەرگەۋ ءىسى قۋاتتىڭ قولىنا ءتۇستى. اتا-اناسىنا دا، باسقا ەشكىمگە دە حابارلاسپاستان ءىستى بەكىتىپ، سوتقا وتكىزۋ كەرەك دەستى مانساپشىل ارىپتەستەرى. ال كۇدىكتى قاراقشىلىق جاسادى دەپ ۇستالعان. بار قۇجاتتار دا سولاي تولتىرىلعان. تەك ەندى تەرگەۋشى كۇدىكتىنىڭ كىناسىن «مويىنداتۋى» ءتيىس. بىراق ساپار اتتى جاس جىگىت ايىپتى مويىنا الار ەمەس. الايدا ونى، وزدەرىنىڭ تىلىمەن ايتقاندا، «سىندىرۋ» قيىنعا سوقپادى. سودان وعان ءبىرازدان بەرى اشىلماي جاتقان «قىز زورلادى» دەگەن ءىستى دە ىلە سالدى. ساپار ءيىنى بوس ادام بولعانىمەن ىشتەي بۇل جالاعا كونبەدى. ونىڭ جانى تازا ەدى. بىراق ونىڭ تاعدىرى جەكە مۇددەسىن كوزدەگەن جانداردى ويلاندىرمادى. وسى ءىس ارقىلى ماقساتتارىنا جەتسە بولدى ەدى ولارعا. جالعاندىققا جانى قاس ساپار وقشاۋلاعىشتا قاتتى قينالعاندىقتان اقىرى وزىنە قول جۇمسادى. ءوز مۇددەسىن عانا قۋاتتىڭ بۇعان تاققان جالا ءىسىن ارقالاپ كەتتى. ءسويتىپ ساپاردىڭ اجالى قۋاتتىڭ پايداسىنا شەشىلدى.

ساپار ولسە دە اشىلماي جاتقان اۋىر ءىستى وعان جابا سالعانىنا ىشتەي ريزا بولعان قۋاتتىڭ قۋانىشى كوپكە بارمادى. كوپ ۇزاماي ەسىك قاعىلدى. ىشكە وزىنە ءبىر تانىس ادام كىردى. تانىدى. كەزىندە ءوزىن اجالدان امان الىپ قالعان جانگەلدى ەكەن. جانگەلدى قۋاتتىڭ وسىندا ەكەنىن بىلمەسە دە كەزىككەنىنە قۋانىشىن جاسىرمادى. جانى قينالىپ وتىرعانىن ايتىپ، كومەگىڭ سۇرادى. ۇلى وسىندا ءبىراز ۋاقىتتان بەرى قامالىپ جاتقانىن كەشە عانا ەستىپتى. سودان جان ۇشىرا كەلىپتى. سويتسە ساپار ونىڭ جالعىز ۇلى ەكەن. مۇنى ەستىگەن قۋات اۋەلى ءۇنسىز قالدى. سوسىن ەسىن تەز جيىپ، دايىن قاعازدارىن جانگەلدى الدىنا قويدى دا: - ارينە، وكىنىشتى. بىراق ۇلىڭىز قىلمىسىن مويىندادى. سول قىلمىستى جاساعانىنا ءوزى دە شىداي الماي اسىلىپ قالدى. ال ءوزىڭىز جاقسى ادامسىز، بىراق ۇلىڭىزعا تەرىس تاربيە بەرگەنىڭىز ءۇشىن ءسىز دە كىنالىسىز، - دەدى جايباراقات قانا.

يە كىمنىڭ كىم ەكەنى ماڭدايىندا جازىلىپ تۇرمايدى عوي.  جانگەلدى ۇلىنا تەرىس تاربيە بەرگەن ەكەن. ال مۇمكىن جانگەلدىنىڭ كەزىندە قۋاتتىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعانى دۇرىس بولماعان شىعار. بۇل ومىردە قۋات بولماعاندا تالاي ادام قىسىمنان دا، قاتەردەن دە امان قالار ەدى دەيسىز عوي. جوعارىدا ايتقانىمىز تەك ءبىر عانا مىسال، ال سوعان ۇقساس قانشاما جايتتار بولىپ جاتىر. سوندايدا تالاي جازىقسىز جاننىڭ تاعدىرىنا بالتا شاباتىن جاندار جانسىز بولادى ەكەن. ال ونىڭ تامىر تارتۋىنا دەم بەرگەندەر قاتەلىگى، ورنى تولماس وپىق جەگىزەدى. بىراق ونىڭ اق، قاراسىن اجىراتۋعا ەشكىمنىڭ قۇلقى جوق. تەك وزىمشىلدىكتەن تۋعان قىسىمدى كورگەن جاندار عانا جاقسىلىق جاساۋدىڭ ىزگىلىگىن شىن سەزىنە الادى. ەندەشە «بۇل ومىردەن كوپ ساباق العاندايمىن. ءبىر ۇزىلسەم، ءۇزىلدىم، جالعانبايمىن!» دەپ، قادىر مىرزا ءالى دە بەكەر ايتپاعان-اۋ. ويتكەنى ءوز ءومىرىڭ وزىڭدىكى عوي.

الەكساندر تاسبولات

Abai.kz