جارىق ءسونىپ، قاراڭعىلىق ورنايدى. جايلاپ شىمىلدىق اشىلادى. ءبىر ءسات دەمىڭدى ىشكە تارتىپ، ەش قيمىلسىز قالاسىڭ. باستالدى... قازىر نە بولادى ەكەن؟!

بۇل – تەاتر سۇيەر قاۋىمنىڭ ءاربىرى سەزىنىپ كورگەن ءسات. سپەكتاكل وتە جاقسى بولسا، بۇكىل بولمىسىڭ مەن دەنەڭدى ورىندىقتا قالدىرىپ، ويىڭ مەن قيالىڭنىڭ قالاي اكتەرگە ەرىپ ساحناعا شىعىپ كەتكەنىن بايقاماي دا قالاسىڭ. ال ول – باسقاشا الەم. بىراق، كورەرمەندى ءبىر دەممەن ەلىتىپ، اقىل مەن سەزىمىنە يەلىك ەتۋ بارلىق قويىلىم مەن ءارتىستىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. اسىرەسە، كلاسسيكالىق تۋىندىلار مەن تاريحي درامالار سول جاعىنان اقساپ جاتادى. سەبەبى وندا ارتيستيزم العا شىعىپ كەتەدى. سودان كەيىن كورەرمەنگە وتەللونىڭ قىزعانىشى قانداي، گاملەتتىڭ قايعىسى قايسى، ابىلاي حاننىڭ ارمانى نە ءبارىبىر. ويتكەنى، اكتەر سول كەيىپكەرلەردىڭ وبرازىن عانا سومداپ جۇرەدى. ال كورەرمەنگە ءارتىس ەمەس، ادام كەرەك. ول سپەكتاكلدەن دەزدەموناسىن ءوزىنىڭ كولەڭكەسىنەن دە قوريتىن وتەللونى ەمەس، سۇيىكتىسىن ولەردەي قىزعاناتىن ءوزىن كورۋ كەرەك. قالىڭ قازاق ارمانى ءۇشىن ابىلاي ەمەس، ءوزى كۇرەسۋ كەرەك. سوندا عانا كورەرمەن ىشكى سۇراقتارىنا جاۋاپ الا الادى. شاكەن اتا ايمانوۆشا ايتساق، «تەاتر – ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى ساحنادان كورىپ، ءوزىن-ءوزى تۇسىنەتىن ورىن».

مىسالى، قاليبەك قۋانىشباەۆ تەاترىندا م.اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومانى جەلىسىندە جازىلعان «اباي» دەگەن قويىلىم بار. قودار مەن قامقا ءۇشىن ايتىسىپ-تارتىسقان بي-بولىستار مەن تاقيا كيىپ، تاسپيح ۇستاعان شاكىرتتەردى كورىپ، تۋرا ءحىح عاسىرعا توپ ەتە قالعانداي بولاسىڭ. سوسىن ءبىزدىڭ سانامىزعا جاتتالىپ قالعان شاپان كيىپ، ساقال قويعان، قالىڭ گريممەن پورترەتتىك بەينەسى ءدال جاسالعان ماڭعاز اباي شىعادى ساحناعا. ادەتتەگىدەي اكتەر ۇلى اقىندى ەش كەمشىلىكسىز يدەال، بارىنەن دە اقىلدى ەتىپ سومداپ شىعادى. روماندى وقىعاندار بولسا، وقيعانىڭ ارى قاراي نە بولاتىنىن الدىن الا ءبىلىپ وتىرادى. سپەكتاكل بىتكەننەن كەيىن كورەرمەن «ە-ە، ابايدى ءوز زامانىندا ەشكىم تۇسىنبەپتى عوي»، «ول قانداي دانا ەدى، اتتەڭ، قادىرىنە جەتپەپتى» دەپ حاكىمدى ەسكە الىپ، ونىڭ ءبىر عاسىر بۇرىن ومىردەن ءوتىپ كەتكەنىنە ناليدى.

ال، شىن مانىندە اباي ولگەن جوق قوي. ءبارىمىزدىڭ ىشىمىزدە «ءبىر رەت بولسا دا ءوز وزىمنەن ەسەپ الۋىم كەرەك ەدى»دەپ ويلاپ، «قولىمدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەدىم-اۋ» دەپ وكىنىپ، «مال باعام با، ەل باعام با، بالا باعام با» دەپ قينالىپ وتىرعان ءبىر-ءبىر «اباي» بار عوي. نەگە ونى ويلامادىق؟ ويتكەنى، ءبىز ساحنادان ءوزىمىزدى ەمەس، ابايدى عانا كوردىك. ايتىلىپ جاتقان ءسوز دە ابايدىكى، ءان دە، الەم دە ابايدىكى. سولايشا ءبىز ءوزىمىزدىڭ دە اباي ەكەنىمىزدى بايقاماي قالدىق.

جاقىندا جاس رەجيسسەر فارحاد مولداعاليدىڭ اBAI “JAN” دەگەن مونوسپەكتالىن كورىپ قايتتىم. مۇنداعى اباي مەن وقىعان، مەن بىلەتىن ابايدىڭ بەينەسىن توڭكەرىپ تاستادى. مەنىڭ الدىمدا شاپان جامىلىپ، تاقيا كيگەن، سىرباز، سالماقتى، اقىلدى، دانا، اقىن ابايدى ەمەس، بەتىندە ەش گريم جوق، جۇقا كويلەكشەڭ، پافوستى ۇنمەن ەمەس، سىبىرلاپ-اق سىرىن ايتاتىن، ءبارىمىز سياقتى جۇگىرەتىن، قۇلايتىن، قۋاناتىن، جىلايتىن ادام اباي تۇردى. بۇل اباي يدەال بولۋعا تىرىسپادى، ەشكىمگە اقىل ايتپادى. تەك بارىمىزبەن ادام بولىپ سويلەستى. ويتكەنى، ءبىز وعان قاراپ وتىرىپ، ءوز ىشىمىزدەگى ابايدىڭ ءۇنىن تىڭدادىق. ويتكەنى، ساحنادا اباي ەمەس، ءوزىمىز جۇرگەن ەدىك. مىنە، ونەر. ونەردىڭ قۇدىرەتى ادامنىڭ ءوزىن تانۋعا جەتەلەۋىمەن ولشەنبەي مە؟!

ءبىز كوبىنە تۇلعالار وبرازىن اشۋدا ونىڭ سىرتقى كورىنىسىنە (كيىم، گريمم، سول ۋاقىت) عانا قاتتى ءمان بەرىپ كەتەمىز دە، ەڭ نەگىزگىسى (ىشكى داۋسى، جانى، يدەياسى) كەيىنگى ساتىعا ىسىرىلىپ قالادى. ولار ءومىر سۇرگەن كەزەڭدى تاريح تولقىنى شايىپ اكەتسە دە، ولاردىڭ جانى مەن ويى ءالى ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى عوي. كورەرمەن مەن وقىرمانعا دا كەرەگى سول! كانادالىق رەجيسسەر روبەر لەپاج ايتقانداي «ادام بۇگىن تەاترعا  ەرتەڭ ادام بولىپ قالۋ ءۇشىن بارادى»...

اسەم قۇلمانوۆا

Abai.kz