تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى سىناق الاڭىنا اينالعان قازاقستاننىڭ ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىندا تاعى دا داۋ شىقتى. بۇل جولعى داۋدىڭ باسى – ۆيتسە-مينيستر ەلميرا سۋحانبەرديەۆانىڭ تەرىس ارەكەتتەرى بولدى. جەمقورلىققا قارسى ۇلتتىق بيۋرو وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، سۋحانبەرديەۆا لاۋازىمدى وكىلەتتىگىن تەرىس پايدالانىپ، پارا العان جانە زاڭسىز كاسىپكەرلىكپەن اينالىسقان.

ول تۇرمىسى تومەن وتباسىلاردىڭ بالالارىنا بەرىلۋى ءتيىس پلانشەت، سمارتفونداردى مينيسترلىكپەن بىرگە جۇمىس ىستەيتىن باسپاگەرلەرگە الدىرتقان. سونىمەن قاتار، №3 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ ديرەكتورى ەلەنا شەۆەرنياەۆامەن بىرگە مەملەكەتتىك مەكتەپتىڭ ىشىنەن جەكەمەنشىك اقىلى مەكتەپ اشقان. نۇر-سۇلتان قالاسى، ەسىل اۋدانى №2 سوتىنىڭ پروكۋرورى نۇرلان بەكماعامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، اتالعان زاڭسىز كاسىپكەرلىك ارقىلى سۋحانبەرديەۆا مەن شەۆەرنياەۆا 2016 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانى مەن 2018 جىل ارالىعىندا 389 ميلليون تەڭگە تابىس تاپقان. ال، ولاردىڭ اتالعان مەكتەپتەن تاپقان تازا تابىسى بۇگىندە 150 ميلليون تەڭگەنى قۇرايدى.

سونىمەن قاتار پروكۋرور سۋحانبەرديەۆاعا قاتىستى 11 ميلليون 447 مىڭ تەڭگە سوماسىنداعى مۇلىكتى تاركىلەۋدى تالاپ ەتكەن بولاتىن. الايدا، تەرگەۋ كەزىندە شەنەۋنىكتەن پارا الۋ بابىن الىپ تاستاعان. ءسويتىپ، ءبىر ايدان استام ۋاقىت يزولياتوردا جاتقان سۋحانبەرديەۆا كۇنى كەشە 6 ميلليون تەڭگە ايىپپۇلمەن بوساپ شىقتى. سوت زالىنان شىعا سالا ول سۇر ءتۇستى Lexus LX 570 كولىگىنە وتىرىپ كەتتى.

(سۋرەت nur.kz سايتىنان الىندى)

الگى كولىكتىڭ كەمى 38 ميلليون تەڭگە تۇراتىنىن ەسكەرسەك، سۋحانبەرديەۆاعا سوت ۇكىم ەتكەن 6 ميلليون ايىپپۇل ءسوز ەمەس سەكىلدى. ءجا، ءبىز اتالعان ىسكە قاتىستى بەلگىلى ادۆوكات ابزال قۇسپاننىڭ پىكىرىن سۇراپ بىلدىك...

ابزال قۇسپان، زاڭگەر:

-مەن سۋحانبەرديەۆانىڭ ىسىمەن باق-قا شىققان مالىمەت دەڭگەيىندە عانا تانىسپىن. مەنىڭ پىكىرىم، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە قوعامدىق پىكىردەن وزگەشەلەۋ بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى مەن بۇل ىسكە زاڭگەر رەتىندە سالقىنقاندىلىقپەن قارايمىن. ءيا، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىلمىستارمەن كۇرەسۋ كەرەك. بىراق، مىنا جاعدايدا سۋحانبەرديەۆانىڭ ءاۋ باستا پارا الۋ ايىبى تاعىلدى دەگەنمەن، بىراق، پارا رەتىندە تاعىلعان  ايىپ 11 ميلليون ەمەس. مەنىڭ تۇسىنگەنىم، پارا رەتىندە ەكى تەلەفون تاعىلعان. كەيىن ول ەكى تەلەفونمەن  42 پلانشەتتىڭ كوپبالالى وتباسىنداعى بالالارىنا بەرىلۋى ءتيىس زاتتار ەكەنى انىقتالدى.

مەنىڭ تۇسىنگەنىم مۇندا قىلمىس ەكى ەپيزودتان تۇرادى. بىرەۋى - بالالارعا سىيلىق الۋعا ماجۇرلەدى دەپ تۇر عوي، ياعني، ءبىلىم مينيسترلىگىنە قاتىستى مەكەمەلەردەن كومەك سۇراعان. ەكىنشىدەن - جەكە مەكتەپتى ساتىپ الۋعا ءبىر مەكتەپ ديرەكتورىمەن بىرگە جۇمىس جاساعان، ياعني، زاڭسىز كاسىپكەرلىكپەن اينالىسقان.

ال، ەندى بۇكىل جەلىدە شۋلاپ كەتكەندەي، ول 11 ميلليون پارا الىپ، 6 ميلليون شترافپەن قۇتىلعان جوق. ويتكەنى مەن سوت ۇكىمىن تابا الماسام دا، باق ارقىلى مالىمەتتەردى قاراپ وتىرمىن. ءاۋ باستا پارا الدى دەگەن ايىپ تاعىلعان، كەيىننەن 42 پلانشەت انىقتالعان سوڭ، ول بولىمدەگى ايىپ الىنىپ قالىپ، تەك قىزمەتىن اسىرا پايدالانۋ مەن زاڭسىز كاسىپكەرلىك دەگەن ەكى باپ قالعان.  بۇل ەكەۋىنىڭ دە ەڭ اۋىر جازاسى – 5 مىڭ ايلىق ەسەپتىك  كورسەتكىشكە دەيىنگى جازا. جانە ول جازانى سۋديا تاعايىنداپ وتىرعان جوق.

سوندىقتان سۋحانبەرديەۆاعا قاتىستى ۇكىم زاڭدى. بۇل جەردە ەكىنشى ءبىر ماسەلە بار. بۇل پروتسەسسۋالدىق كەلىسىمگە كەلگەن ادام. (پروتسەسسۋالدىق كەلىسىم 2015 تەن باستاپ قىلمىستىق پروتسەسۋالدىق كودەكس نەگىزىندە پايدا بولدى). ياعني، مۇندا نەگىزگى ماسەلەنى سوت ەمەس پروكۋرور شەشەدى. تەك قانا بەلگىلى ءبىر پروتسەسۋالدىق زاڭ بۇزۋشىلىقتار بولماسا، سوت بۇنى قاناعاتتاندىرماي تاستاۋى دا قيىن. سوت قاناعاتتاندىرماۋى ءۇشىن زاڭدىق تۇرعىدان ناقتى سەبەپتەر كەرەك. ال، بۇل جەردە سۋحانبەرديەۆاعا تاعىلعان ەكى ايىپ زاڭنىڭ، جازانىڭ مولشەرىنە سىيىپ تۇر. ەكەۋىندە دە ەڭ جوعارعى جازا - ايىپپۇل. بۇل ىستە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى كوزدەلمەگەن. سوندىقتان، بۇل جەردە سوتتىڭ ايىپپۇلدان باسقا مۇمكىندىگى جوق.

بىراق، حالىقتىڭ نەگە ءدال پارا الىپ جاتقان ساتىندە ۇستالعان ءنيدىڭ ىسىنە قاتىستى وسىلاي قارسىلىق تانىتپاعانىنا تاڭقالامىن. مۇمكىن، كوپشىلىككە سۋحانبەرديەۆانىڭ ءوزىن-ءوزى ۇستاۋى ۇناماعان شىعار. قالاي دەسەك تە، بۇل تەك سۋحانبەرديەۆاعا قاتىستى ءىس ەمەس، بۇكىل مينيسترلىكتەگىلەر تەك ءوز جالاقىسىمەن كۇن كورىپ وتىرعان جوق. ءبارىنىڭ دە ماڭدايى شىلقىپ وتىر. بىراق، ولار  حالىقتىڭ شىنايى جاعدايىن بىلمەيدى جانە وزدەرىنىڭ ىستەگەن ىستەرىنە ەسەپ بەرە قويمايدى.

جانە بۇل ءىس شەنەۋنىكتەردىڭ حالىقتىڭ شىنايى ومىرىنەن الىستاپ كەتكەنىن تاعى ءبىر رەت كورسەتتى. ويتكەنى، ولار كۇنىن كورە الماي وتىرعان جاعدايى تومەن ادامدار  بار ەكەنىن تۇسىنبەيدى.

بىراق، قايتالاپ ايتامىن، ەڭ كوپ ءمان بەرەتىن نارسە ءنيدىڭ ءىسى مەنىڭشە. ول ءبىر ميلليون تەڭگەنى الىپ جاتقاندا ۇستالىپ قالدى. ونى مويىنداپ تۇرىپ، ءىسى قىسقارتىلىپ كەتتى. زاڭ شەڭبەرىندە قاراساڭىز ول ىستە ايىپپۇلمەن شىعۋعا ەش نەگىز جوق. ال، سۋحانبەرديەۆانىڭ ىسىندە ايىپپۇلمەن شىعۋعا زاڭدىق نەگىز بار.

جالپى، ايتارىم، جەمقورلىق بۇكىل مەملەكەتتىك جۇيەنىڭ  اۋرۋى. مەنىڭشە، ول ءۇشىن قاراپايىم عانا، اۋداندا  نەمەسە اۋىلدىق وكرۋگ اكىمىنە استانادان شەنەۋنىكتەر كەلگەن كەزدە، شاي بەرۋ دەگەن نارسەگە زاڭمەن تىيىم سالۋ كەرەك. ويتكەنى ول كادىمگى جۇمىس بابىمەن كەلگەن شەنەۋنىك. وعان ارناپ قىمبات داستارحان جايىلادى. جەمقورلىق دەگەن وسى جەردەن باستالادى. ءتىپتى، كەيبىر جايىلعان داستارحاننىڭ باعاسى الگى شەنەۋنىكتىڭ الىپ وتىرعان جالاقىسىنان دا اسىپ كەتەدى. الگى ارەكەت ارى قاراي جەڭ ۇشىنان  جالعاسىپ كەتە بەرەدى. بۇل بۇكىل جۇيەنىڭ اۋرۋى. ءتىپتى، بۇل جۇيە جەمقورلىقتى اشكەرەلەپ وتىرعان  ۇلتتىق بيۋرودا دا بار...

ايتپاقشى، ءبىر ايدان استام ۋاقىت يزولياتوردا جاتقان سۋحانبەرديەۆا  “تۇرمە ۆيتسە-ءمينيستردىڭ كوزىمەن” دەپ اتالاتىن كىتاپ جازاتىنىن ايتتى. بولاشاقتا ۇستازدىقپەن نەمەسە بيزنەسپەن اينالىسامىن دەگەن ونىڭ كىتابى ەندى مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە كۇشتەپ ساتىلىپ جۇرمەي مە؟

ايتا كەتەيىك، ەلميرا حانىم ءبىلىم-عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە 2016 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا تاعايىندالعان. ءسويتىپ ەرلان ساعاديەۆتىڭ ەش قيسىنعا كەلمەيتىن رەفورمالارىن جاساۋعا قاتىستى. بۇگىندە ساعاديەۆ جۇرگىزگەن ءبىلىم ساياساتىنىڭ ناتيجەسى نە بولعانى بەلگىسىز. ايتەۋىر ونىڭ وفشورلىق شوت اشىپ، جاسىرىن اقشا جيعانىن ەستىسە دە، ءبىلىم سالاسىنىڭ ماماندارى مىنەز كورسەتپەدى. ەسەسىنە، ونىڭ مەكتەپ تابالدىرىعىن ەندى اتتاعان بالانىڭ اتا-اناسىنان، تەك ساتىپ الاتىن وقۋلىقتان عانا ءار جىلى 12 ميللياردقا جۋىق اقشا جاساپ وتىرعانى تۋرالى كەزىندە جازىلعان بولاتىن. ال، وسى لاس ويىنداعى سۋحانبەرديەۆانىڭ ۇلەسى قانداي بولعانى تەرگەپ تەكسەرىلمەدى.

ءبىر جىلدان سوڭ ول “بولاشاق” ستيپەندياسىنىڭ يەگەرى اتاندى. بىراق، ونىڭ ءوزى داۋعا ۇلاستى. سەبەبى، ەمتيحان تاپسىرۋ كەزىندە "ونىڭ اتى-ءجونى سايتتاعى ۇمىتكەرلەر تىزىمىندە جوق" دەگەن اقپارات تارادى. بۇل جەردە دە ونىڭ بارماق باستى  كوز قىستى ارەكەتتەرگە بارۋى ابدەن مۇمكىن. الايدا بۇعان قاتىستى “بولاشاق حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعى اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ” ماماندارى سۋحانبەرديەۆانىڭ بارلىق ەتاپتان زاڭدى تۇردە وتكەنىن ايتادى.

قالاي دەسەكتە، ءبىر ۇلتتىڭ ءبىلىم مەن عىلىم ىستەرىنە جاۋاپتى بولعان شەندىلەر، بۇل سالانى مايشەلپەككە اينالدىرماسا دەيمىز. سەبەبى، رەسمي اقپاراتتارعا سايكەس، سوڭعى ءۇش جىلدىڭ ىشىندە ءبىلىم سالاسىندا 620 سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىسى انىقتالىپتى. ودان مەملەكەتكە كەلگەن شىعىن 1,5 ميلليارد تەڭگە بولعان. ال، سوڭعى ءۇش جىلدا ءبىلىم سالاسىنا ەرلان ساعاديەۆ باستاعان، سۋحانبەرديەۆا قوشتاعان شەندىلەر جاۋاپتى بولعانىن ەسكەرسەك، ولاردىڭ قانشالىقتى ناتيجەلى جۇمىس ىستەگەنىن وسى سالا ماماندارى ساراپتاي جاتار.

بىزگە بەلگىلىسى، ءار مينيستر وزىنشە رەفورما جاساپ، يت تارتقان تۋلاقشا پارشالاعان قازاقستاننىڭ ءبىلىم سالاسى وسىنداي شەندىلەردىڭ جاۋاپسىزدىعىنان اقساپ تۇر. ال، ءبىلىم سالاسىنداعى وسىنداي ارەكەتتەرگە قاراپ، ونىڭ ساپاسى تۋرالى ءسوز ايتۋدىڭ ءوزى بوسقا اۋرەشىلىك...

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz