لاتىن الىپبيىنە كوشۋ «ءبىزدىڭ قوعام ءۇشىن ءتيىمدى» دەيدى مادەنيەت ءمينيسترى قۇل-مۇحاممەد. ال شەتەلدىك عالىم ءالىپبي اۋىستىرۋ «نازارباەۆتىڭ ساياسي ويىنى» ەكەنىن ايتادى.

لاتىن الىپبيىنە كوشۋ «ءبىزدىڭ قوعام ءۇشىن ءتيىمدى» دەيدى مادەنيەت ءمينيسترى قۇل-مۇحاممەد. ال شەتەلدىك عالىم ءالىپبي اۋىستىرۋ «نازارباەۆتىڭ ساياسي ويىنى» ەكەنىن ايتادى.

قازاقستان پارلامەنتى ماجىلىسىندەگى «ۇكىمەت ساعاتىندا» مادەنيەت ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد: «رەسپۋبليكانىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋى - زامان تالابى. ەگەر قازاقستاننىڭ عىلىمي-پەداگوگيكالىق قوعامى شىنىندا دا وسى يدەيانى قولدايتىن بولسا، وندا لاتىن الىپبيىنە كوشۋ كەرەك. بۇل ءبىزدىڭ قوعام ءۇشىن ءتيىمدى» - دەپ مالىمدەدى.

«ەگەر جوعارعى جاق شەشىم قابىلدايتىن بولسا، ءبىز - اتقارۋشى بيلىك - ونى ورىنداۋعا دايىنبىز» دەيدى مادەنيەت ءمينيسترى قۇل-مۇحاممەد.

قازاقستان بيلىگىنىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى ساياسي شەشىم قابىلداۋىنا زاماننىڭ تالابى ىقپال ەتۋى مۇمكىن بە، الدە ۇلكەن ساياساتتىڭ مۇددەسى جەتەلەي مە؟ لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى ناقتى شەشىم قابىلداناتىن بولسا، تۇركىتىلدەس ەلدەر وزبەكستان مەن ءازىربايجاننىڭ تاجىريبەسى ەسكەرىلە مە؟ قازاقستاننىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋىن كوپۇلتتى مەملەكەتتىك وزگە ۇلتتار وكىلدەرى قالاي قابىلداۋى مۇمكىن؟

ازاتتىق راديوسىنىڭ دوڭگەلەك ۇستەلى وسى تاقىرىپقا ارنالادى.

دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسقاندار: شەرۋباي قۇرمانبايۇلى - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى (الماتى); يكرام حاسيمجانوۆ - «جانۋبي )قوزوگيستان» گازەتى رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى ءارى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى وزبەك مادەني قوعامىنىڭ توراعاسى (شىمكەنت); ايدوس سارىم - ا.سارسەنبايۇلى قورىنىڭ پرەزيدەنتى (الماتى); يۋليا ماركوۆا -  سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 3 تىلدە شىعاتىن. «بىرگە» بالالار گازەتى باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى (پەتروپاۆل).

تۇركىتانۋشى پروفەسسور، ءازىربايجاننىڭ بۇرىنعى ءبىلىم ءمينيسترى ءارى پارلامەنتتىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى، لاتىن الىپبەسى بويىنشا مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ بۇرىنعى توراعاسى فيرۋدين جاليلوۆ ء(ازىربايجان، باكۋ) جانە تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، وزبەكستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى گوگا حيدوياتوۆ (تاشكەنت، وزبەكستان) پىكىرسايىسقا سىرتتاي قاتىستى.

«لاتىن الىپبيىنە كوشۋ - نازارباەۆتىڭ ساياسي ويىنى»

جۇرگىزۋشى:

- قازاقستاننىڭ جوعارعى بيلىگىنىڭ ەلدى لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋ تۋرالى ساياسي شەشىم قابىلداۋىنا زاماننىڭ تالابى ىقپال ەتۋى مۇمكىن بە الدە ۇلكەن ساياساتتىڭ مۇددەسى جەتەلەۋى مۇمكىن بە؟

گوگا حيدوياتوۆ:

- قازاقستاننىڭ قازىر لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى اڭگىمە شىعارعانى - نازارباەۆتىڭ ساياسي ويىنى عانا. ول قازىر تۇركى الەمىنىڭ جەتەكشىسى بولۋ ءۇشىن ايانىپ جۇرگەن جوق. تۇرىك اكادەمياسىن، تۇرىكسوي كەڭەسىن قۇردى. ونىڭ ءبارى استانادا. ول اكادەميانىڭ پرەزيدەنتى (نەمەسە توراعاسى) - قازاق عالىمى، كوكشەتاۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بۇرىنعى رەكتورى شاكىر يبراەۆ. قازىر لاتىنشاعا كوشۋگە باستاماشى بولىپ جۇرگەننىڭ ءبىرى - سول. قازاقتار ءوز تىلدەرىن ءالى ۇيرەنىپ بولعان جوق. لاتىن الىپبيىنە كوشسە، تىلدەرىن وشىرەدى. بۇلارى قايىرلى بولماس.

قازىر تۇركيامەن الدەبىر ەرەكشە بايلانىستارى بار. بىلتىرى كوكتەمدە، استانادا نازارباەۆ پەن تۇركيا پرەزيدەنتى گۇل كەزدەسكەن كەزدە قازاقستاننىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ماسەلەسى شەشىلگەن. بۇل كىمگە كەرەك؟ كىمگە پايدالى؟ قازاق حالقىنا پايداسى جوق.

ايدوس سارىم:

- بۇنىڭ ارتىندا ۇلكەن ساياسات جانە ۇلكەن ەكونوميكا جاتىر. ۇلكەن ساياسات دەيتىنىمىز، قازاقستان ەرتە مە، كەش پە، دەتوتاليتاريزاتسيا جانە دەكولونيزاتسيا ۇدەرىستەرىن ءوزىنىڭ باسىنان وتكىزۋى كەرەك. رۋحاني قۇلدىقتان شىعۋدىڭ، رەسەيدىڭ ىقپالىنان شىعۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى، جالپى تۇرىك حالىقتارىمەن بىرگە بولۋدىڭ ءبىر ۇلكەن جولى - ورتاق الىپبيدە ءجۇرۋ.

قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن ارپىنە كوشۋى - الدىمەن قازاقتىڭ شارۋاسى. ورىس تىلىنە، ورىستىڭ مەكتەبىنە، باسقاسىنا بۇنىڭ ەشقانداي قاتىسى جوق. سوندىقتان بۇل ماسەلەنى تىم ساياسيلاندىرماي، شىن ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەمىزدەن تۋىندايتىن وسىنداي قادامدار جاساۋىمىز كەرەك.

مەنىڭ تۇسىنىگىمدە، وزبەكستان تاجىريبەسى اسا ءماز ەمەس. كەم دەگەندە ءازىربايجان سياقتى مەملەكەتتەردىڭ وسىنداي ۇلكەن قادام جاساعانىن ەسكەرۋ كەرەك. ءبىز دە  حح عاسىردىڭ وزىندە 2-3 رەت ءالىپبيدى اۋىستىردىق. سول تاجىريبەنىڭ ءبارىن زەرتتەيتىن ۇلكەن ورتالىق اشىپ، سوندا 2-3 جىل بويى بارلىعىن سارالاپ، بۇگىنگى زامانعا لايىقتى ءالىپبيدىڭ نۇسقاسىن جاساپ، جۇيەلى تۇردە ۇلكەن ساياسي شەشىممەن، جىگەرمەن ىسكە اسىراتىن بولساق، قازاق ۇلتى ول تۇرعىدان ۇتىلمايدى. كەرىسىنشە، ۇتادى.

قازاقتىڭ لاتىن ارپىنە كوشۋى - كەم دەگەندە بۇكىل ۇلتتى ءبىر كۇندە پارتاعا وتىرعىزا الاتىن جاعداي. ياعني، ءبارىمىز قايتا جازا باستايمىز، قايتا ۇيرەنەمىز. سول ارقىلى ءتىلدى بىلمەگەن ازاماتتاردىڭ ءوزى دە قاتارعا قوسىلىپ، بىزبەن بىرگە ۇلكەن جەتىستىككە دە جەتۋگە بولادى. وزگە ۇلتتاردىڭ دا قازاق ءتىلىن وقۋعا، زەرتتەۋگە دەگەن سۇرانىسىن تۋعىزۋى ابدەن مۇمكىن.

يۋليا ماركوۆا:

- مەنىڭ پىكىرىمشە، كوشۋدىڭ ارتىقشىلىقتارى دا بار، كەمشىلىكتەرى دە بار. ارتىقشىلىقتارى تۋرالى ايتساق، بۇل - زامان تالابى. ءبىز ءححى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، ال دۇنيەدەگى ادامداردىڭ كوبى لاتىن ءالىپبيىن قولدانادى. ءبارىمىز ينتەرنەتتى پايدالانعاندا دا بۇل ماسەلەمەن كەزدەسەمىز. ءتول ارىپتەرى بار قازاق ءالىپبيى ءجيى وقىلمايدى. سوعان بايلانىستى قيىنشىلىقتار دا پايدا بولادى. سوندىقتان لاتىن ءالىپبيى بۇل جەردە پايدالى بولاتىن شىعار.

ال ەكىنشى جاعىنان وعان، مۇمكىن، دايىن ەمەسپىز. ويتكەنى لاتىن الىپبيىنە كوشۋدى مەكتەپ جاسىنان، بالا باقشا جاسىنان باستاۋىمىز قاجەت. ويتكەنى ەرەسەك ادامدارعا اسا قيىنعا سوعادى.

شەرۋباي قۇرمانبايۇلى:

- جالپى، جازۋ، ءالىپبي اۋىستىرۋدىڭ ۇلكەن ساياسي ءمانى بار ماسەلە. ونى اشىق ايتۋ كەرەك. ەكىنشى جاعىنان بۇل تەك قانا ساياسات ەمەس، بۇل - ءتىلدىڭ تازا لينگۆيستيكالىق ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعداي. ەڭ الدىمەن، وتارسىزدانۋ باعىتىن دۇرىس جۇرگىزۋ ءۇشىن بۇل جازۋ اۋىستىرۋدىڭ، ءالىپبي اۋىستىرۋدىڭ ماڭىزى وتە زور. ونى ايتىپ وتىرعانىمىز ءبىزدىڭ كوپتەگەن تىلدەگى ەملە، ەرەجەلەرىمىز، تىلگە قابىلداعان الىپبيىمىزدەگى تاڭبالار كيريلل الىپبيىنەن الىنعان.

كەڭەستىك كەزەڭدە سولاي الىنعاندىقتان ءبىزدىڭ قازاق ءتىلىنىڭ ءتول دىبىستارىن تاڭبالامايتىن باسى ارتىق تاڭبالار تىلىمىزدە قالىپ قويدى. وسى سوزدەردە، ەندى ءبىز قازاقتىڭ ءوزىنىڭ دىبىستىق جۇيەسىنە، ايتۋ مانەرىنە ساي جازامىز دەيتىن بولاتىن بولساق، بۇرىنعى كيريلل ءالىپبيىن پايدالانىپ قالعان ادامدار ونى قابىلداي قويمايدى.

ال لاتىنعا كوشكەن جاعدايدا، سوزدەر جاڭا لاتىن الىپبيمەن جازىلعاندا جۇرتتىڭ ءبارى ونى جاڭادان قابىلدايدى. جاڭا ءسوز رەتىندە، جازىلۋىن ورفوگرافيالىق نورما رەتىندە قابىلداپ كوزى دە ۇيرەنەدى. بۇل، اسىرەسە، تىلدەگى باسى ارتىق دىبىستاردىڭ، سوزدەردىڭ، دۇرىس جازىلۋىن، قازاقشا دىبىستالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، ءتىلدىڭ ءوز تابيعاتى ءۇشىن كەرەك.

جازۋ اۋىستىرۋدىڭ ءپليۋسى دە بار، مينۋسى دا بار. ءپليۋسى - تىلدىك ەرەكشەلىگىمىزدى ساقتاۋ، الەمدىك ينتەگراتسيا، اقپارات الۋ مۇمكىندىگىمىزدىڭ ارتۋى. ويتكەنى لاتىن جازۋى اعىلشىن ءتىلى سياقتى الەمگە كەڭ تاراعان ءالىپبي ەكەنىنە داۋ جوق. سول ارقىلى ءبىز قازىرگى ينتەرنەت جەلىسىندە اقپارات الۋدا عىلىم، ءبىلىم سالاسىندا وسى كەڭىستىككە كوبىرەك كىرىپ، جاستارىمىز دا تانۋعا، تەز وقۋعا، اقپارات الۋعا مۇمكىندىگى ارتادى. ەكىنشى جاعىنان، بۇل - تۇرىك الەمى مەن قازاقستاننىڭ بىرىگۋى. تۇركيا، ازەربايجان، وزبەكستان سياقتى ەلدەردىڭ جازۋىمەن ءبىر بولعانى - ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن ءتيىمدى.

ارينە، مينۋس جاعى دا بار ەكەنىن اشىق ايتۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنىڭ وزىندە قازاق مەكتەپتەرىندە، جوعارعى وقۋ ورىندارىنا كوپتەگەن وقۋلىقتارمەن قامتاماسىز ەتىلمەي جاتقان جاعدايلارى بار. ال ەرتەڭ جازۋ اۋىستىرىلعان كۇننىڭ وزىندە قازىرگى لاتىن تىلىندە جازىلعان باستاۋىش مەكتەپتىڭ، ورتا مەكتەپتىڭ، ودان كەيىنگى جوعارعى وقۋ ورىندارىنداعى وقۋ قۇرالدارىن، كوركەم ادەبيەتتى ءبىر كۇندە اۋدارىپ تاستاۋ وتە قيىنعا سوعادى. 

يكرام حاسيمجانوۆ:

- بۇل جەردە ۇلتتىق مۇددەنى دە كوزدەۋىمىز كەرەك. مىناۋ تۇركى الەمى حالىقتارىن بارلىعى لاتىن الىپبيىنە كوشىپ، ولاردى ءبىر-بىرىنە تۇسىنىكتى ەتۋ ءۇشىن ۇلكەن ىقپال جاسالاتىن مۇددە.

سونىمەن بىرگە ءبىز، قازاقستاندىقتار - كوپۇلتتى مەملەكەتپىز. بۇل جەردە بارلىق قوعامدىق ۇيىمدار، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، سولارمەن بىرگە ينستيتۋتتار زەرتتەۋ جاساپ، ونىڭ ءتيىمدى جولدارىن دا ايتىپ ءوتۋ قاجەت.

ءبارىن تارازىعا قويىپ، بىزدەن بۇرىن لاتىن الىپبيىنە وتكەن مەملەكەتتەردىڭ قانداي كەمشىلىكتەرى بولدى، قانداي قامتىلماعان ماسەلەلەرى بولدى - ولاردىڭ بارلىعىن زەرتتەپ، باعدارلاما دايىنداۋىمىز كەرەك.

تۇركىتىلدەس ەلدەر تاجىريبەسى

جۇرگىزۋشى:

- 20 جىلداي قۇر ءسوز بولىپ كەلگەن لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى ناقتى شەشىم قابىلداناتىن بولسا، تۇركىتىلدەس وزبەكستاننىڭ، ءازىربايجان مەن تۇركيانىڭ تاجىريبەلەرى ەسكەرىلە مە؟

فيرۋدين جاليلوۆ:

- جاڭا الىپبيگە بىردەن كوشۋدە كەدەرگىگە جولىعاسىزدار. بۇعان لينگۆيست عالىمدار عانا ەمەس، ساياسي جىگەر، پارلامەنتتىڭ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەرىگى دە كەرەك. ءبىز دە كيريلدەن لاتىن الىپبيىنە كوشكەندە قارسى ادامدار كوپ بولعان. ءبىز لاتىنشاعا كوشكەندە العاشقى جىلى مەكتەپ وقۋلىقتارىن قايتا باسامىز، ەكىنشى جىلى گازەتتەردى اۋىستىرامىز، ءۇشىنشى جىلى حابارلاندىرۋ، كوشەدەگى جازۋلاردى لاتىنشالايمىز دەپ جوسپار جاساعانبىز. بەس جىلدا لاتىن الىپبيىنە ەركىن كوشۋدىڭ باعدارىن سىزعانبىز.

شەرۋباي قۇرمانبايۇلى:

- جالپى، بۇل لاتىن تىلىنە كوشۋ ماسەلەسى بۇگىن كوتەرىلىپ وتىرعان ماسەلە ەمەس ەكەنىن وزدەرىڭىز ايتىپ جاتىرسىزدار عوي. وسىعان دەيىن بىزدە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ تىكەلەي ۇيىمداستىرۋىمەن عالىمداردان تۇراتىن ءتىلشى، تاريحشى، ادەبيەتشى جانە سوتسيولوگ مامانداردان تۇراتىن وسىنداي توپ قۇرالعان بولاتىن. بۇل توپ ءازىربايجاننىڭ، وزبەكستاننىڭ، تۇركيانىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەپ قايتقان بولاتىن. وسىنىڭ نەگىزىندە، لاتىن گرافيكاسىنىڭ نەگىزدەرىندە «قازاق ءالىپبيىنىڭ تاريحى، تاعىلىمى جانە بولاشاعى» دەگەن تاقىرىبىنا ۇلكەن كىتاپ تا شىعاردى وسى ينستيتۋت.

لاتىن الىپبيىنە كوشە قالعان جاعدايدا ەرتەڭ قانداي ءالىپبيدى تۇتىنۋىمىز كەرەك، قانشا ول الىپبيلىك جۇيەمىزدە قانشا تاڭبا بولاتىنا شەيىن كوپتەگەن جوبالار ۇسىنىلدى. مامانداردىڭ تاراپىنان، باسقا قالانىڭ مامانداردىن تاراپىنان، ءتىل ماماندارىنىڭ تاراپىنان سولاردىڭ ىشىنەن نەگىزگى ءتورت جوبا تاڭدالىپ الدى. بۇل ءبىزدىڭ وسى ينستيتۋتتىڭ عالىمداردىڭ تالقىسىنان ءوتىپ دايىن تۇر. ەندى تەك قانا سول ساياسي شەشىم قابىلدانىپ جاتقان جاعدايدا، ءبىز ونى ءتيىستى جاڭادان قۇرىلاتىن مەملەكەتتىك كوميسسيا بولسا، سونىڭ قۇرامىنا شىعارۋعا دايىنبىز.

قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسى

جۇرگىزۋشى:

- راحمەت، شەرۋباي مىرزا! يۋليا حانىم، كونستيتۋتسيادا كورسەتىلگەن مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە جەتە الماي كەلە جاتقان قازاق تىلىنە ەندى لاتىن تىلىنە كوشۋ كەسىرىن تيگىزبەي مە؟

يۋليا ماركوۆا:

- ارينە، بۇل قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك مارتەبەسىنە زور ىقپال تيگىزەدى. ونىڭ مارتەبەسى كوتەرىلەدى، ويتكەنى ءتىلىمىز باسقا مەملەكەتتەرمەن ءبىر قاتاردا تۇرادى. باسقا مەملەكەتتەرمەن قارىم-قاتىناسىمىز وڭايىراق بولادى.

يكرام حاسيمجانوۆ:

- وزبەكستان، ءازىربايجان، تۇركىمەنستاننىڭ تاجىريبەلەرىن ۇيرەنۋ كەرەك. ءبىزدىڭ قازاق ادەبيەتىمىز كيريلليتسادا جازىلعان، ونىڭ ءبارى قايتا جازىلا ما، ايتپەسە سول كۇيىندە قالا ما؟ قازىر دا قارسى شىعاتىندار بولادى، بىراق ءبىز ساياسي شەشىمدى قابىلداۋدان بۇرىن حالىقتىڭ پىكىرىمەن اقىلداسىپ، سولارمەن بىرگە كەلىسكەن سوڭ قابىلداۋىمىز قاجەت.

ايدوس سارىم:

- ەگەر بۇگىنگى حالىققا سالاتىن بولساڭىز، ءتىپتى رەفەرەندۋم وتكىزسەڭىز، حالىقتىڭ كوبى ءوزىنىڭ باياعى كونسەرۆاتيۆتىك داعدىسىنان «وسى مەنەن كەيىن بولسىنشى» دەگەن اڭگىمەنى ايتادى دا، بۇعان قارسى شىعاتىنى انىق. سوندىقتان ساياسي ەليتا، ساياسي باسشىمىز، دەپۋتاتتار وسىعان ەڭ الدىمەن دايىن بولۋ كەرەك.

لاتىن الىپبيىنە كوشۋ قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىنە دەم بەرەدى. سەبەبى بارلىق كىتاپتاردى جاڭادان شىعارۋ كەرەك بولادى. بۇگىنگىدەي ەكى مىڭ نەمەسە ءبىر مىڭ تارالىمداي ەمەس، كادىمگىدەي ون مىڭداپ، ءجۇز مىڭداپ، بۇكىل مەكتەپكە، بۇكىل اۋداندىق كىتاپحاناعا، بارىنە جەتەتىندەي ەتىپ شىعارۋ ماسەلەسى شىعادى.

ياعني، بۇل بىرنەشە سالانىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا دا ۇلكەن ىقپالىن تيگىزەدى، جانە وسىعان دەيىن كوپ جىلدار بويى شىقپاي قالعان قانشاما ادەبيەت بار، قانشاما تاريح كىتاپتارى بار، باسقاسى بار - وسىنىڭ ءبارىن جاڭارتىپ، قايتادان رۋحاني اينالىمعا ءتۇسۋى، قايتادان وقىلا باستالۋى ۇلكەن ىقپالىن تيگىزەدى.

وزگە ۇلت وكىلدەرى ءالىپبي اۋىستىرۋعا قالاي قارايدى؟

جۇرگىزۋشى:

- قازاقستاننىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋىن كوپ ۇلتتى مەملەكەتتەگى وزگە ۇلت وكىلدەرى قالاي قابىلداۋى مۇمكىن؟

يكرام حاسيمجانوۆ:

- مەنىڭ ويىمشا، قازاقستانداعى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان وزبەكتەر بۇعان وڭ كوزقاراسپەن قارايدى. ەستەرىڭىزدە بولسا، تاۋەلسىزدىگىمىزدى العاننان كەيىن بەس جىل كولەمىندە ءبىز سول لاتىن گرافيكاسىندا وقىپ كەتكەنبىز. بىراق 1995 جىلدان باستاپ وزبەكستان ءبىزدىڭ بالالارىمىزدى وقۋعا قابىلداماي قويعاننان كەيىن قايتادان كيريللعا وتكەنبىز. لاتىن گرافيكاسىنا ءوتۋدى ءبىزدىڭ حالىق قولدايدى دەگەن ۇمىتتەمىن.

يۋليا ماركوۆا:

- مەنىڭ ويىمشا، باسقا ۇلت وكىلدەرىنە بۇل جەڭىلىرەك بولادى. ويتكەنى كوپتەگەن باسقا ۇلت وكىلدەرى ءتول ارىپتەردى قيىن قابىلدايدى. ال لاتىن ءالىپبيى وتە تانىمال. كوپتەگەن ادامدار شەت ەل تىلدەرىن - اعىلشىن، نەمىس تىلدەرىن سۇيىسپەنشىلىكپەن وقيدى، ۇيرەنەدى. قازاق ءتىلى دا لاتىن ارىپتەرىمەن جازىلسا، ول دا جاقسى بولادى، جەڭىلىرەك بولادى.

شەرۋباي قۇرمانبايۇلى:

- قازاقستاندا قازاقتاردان وزگە باسقا دا ۇلت وكىلدەرى تۇرىپ جاتىر عوي. وسى ۇلت وكىلدەرىنىڭ كوپشىلىگى، اسىرەسە، تۇرىك تىلدەس اعايىنداردىڭ بارلىعى دا ەش قارسىلىقسىز بىردەن قابىلدايتىنىنا كۇمان جوق. سلاۆيان تەكتەس ۋكراين، ورىس سياقتى اعايىندار شەت ءتىلىن وقىپ جۇرگەندىكتەن، لاتىن گرافيكاسى بىلاي ەشكىمگە جات ەمەس، تاڭسىق ەمەس - نەگىزىنەن دۇرىس قابىلدايدى دەپ ويلايمىن.

ال، جالپى، وسى جازۋدى اۋىستىرۋدى قابىلدامايتىن توپ بولاتىن بولسا، ولار سلاۆيان ۇلتى وكىلدەرىنىڭ ىشىنەن بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى قالاي بولعاندا دا رەسەيشىل، ورىسشىل اعايىنداردىڭ ءتول جازۋى دەپ، سول جاعىنا قاراي بۇيرەگى بۇراتىندار بولاتىنىن مىندەتتى تۇردە ەسكەرۋىمىز كەرەك. ءتىپتى وسى قازاق ۇلتىنىڭ ورىس مەكتەبىندە، باسقا جەردە وقىپ جۇرگەندە جازۋدى اۋىستىرۋدىڭ تيىمسىزدىگىن قولدايتىندار دا بار ەكەندىگىن جوققا شىعارماۋىمىز كەرەك.

بۇل ونداي ۇلكەن فاكتور بولماۋعا ءتيىس. ويتكەنى لاتىن جازۋى - قازاقتىڭ ءتول جازۋى ەمەس. ءبىز كونە تۇركى جازۋىنا، رۋنا جازۋىنا كوشىپ جاتقان جوقپىز. الەم قابىلداپ وتىرعان، الەم تۇتىنىپ وتىرعان، الەم تانيتىن تاڭداۋعا كوشىپ وتىرعاندىقتان سونداي ءبىر كوزگە جات كورىنەتىندەي بولماۋى مۇمكىن.

ايدوس سارىم:

- قازاقتىڭ لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋى - تىكەلەي قازاقتىڭ ءوزىنىڭ شارۋاسى. ول ورىس ءتىلدى ازاماتتاردىڭ نەمەسە باسقا ۇلتتاردىڭ قۇقىعىن تاپتاپ جاتقان جوق.

ەكىنشىدەن، قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلمەگەندەر جەتپىس جىل بويى كيريلليتساداعى نۇسقاسىن دا ۇيرەنبەگەن. لاتىن گرافيكاسىنا ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن، بالكىم، وسىعان ءبىر نازار اۋداراتىن شىعار «وسى نە دەپ جازىپ جاتىر ەكەن» دەپ ەڭ بولماعاندا.

ارينە، ءبىرىنشى قابىلداعان كەزدە جۇرت شۋلايدى، اڭگىمە قىلادى. ورىستىڭ گازەتتەرى جازار، ايتار. بىراق ازەربايجان دا ءدال وسىندايدى باسىنان وتكىزدى، وزبەكستان دا وتكىزدى. ياعني «يت ۇرەدى - كەرۋەن كوشەد» دەگەننىڭ اڭگىمەسى عوي. اركىم ءوز تاعدىرىن ءوزى تاڭدايدى. بىرەۋدىڭ اقىلىمەن، بىرەۋدىڭ جازعانىمەن جۇرە بەرۋ ەندى بىزگە قيانات بولاتىن شىعار!

جۇرگىزۋشى:

- قۇرمەتتى قوناقتار، ازاتتىق راديوسى وسىمەن ءوزىنىڭ دوڭگەلەك ۇستەلىن اياقتايدى. رەداكتسيا پىكىرتالاسقا قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن سىزدەرگە العىس ايتادى.

«ازاتتىق» راديوسى