ءامىرجان قوسانوۆ: مۇحتاردىڭ مانيفەسى
نەمەسە جاكىشەۆ سوتىنا قاتىستى ءبىر وي
مۇحتار جاكىشەۆتى بوستاندىققا شىعارۋ تۋرالى و باستان ايتىپ كەلە جاتقانىم بەلگىلى. 2010 جىلى وتكەن ماسقارا سوتتان كەيىن ونى قولداۋعا ارنالعان بىرقاتار ءىس-شاراعا قاتىسىپ، پىكىرىمدى بىلدىرگەنمىن. ارنايى ماقالالار جازىپ، سۇقباتتار بەرگەنمىن.
مىنە، وسى جولعى سەمەيدەن وتكەن، مۇحتاردى شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن ەرتە بوستاندىققا شىعارۋ تۋرالى ماسەلەنى قاراستىرعان سوت الدىندا قوعامدىق سانادا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە سەرپىلىس تۋىپ، بۇرىن-سوڭدى بولماعان ءۇمىت وتى جانىپ، بارشانى بىرىكتىرگەن سەنىم ورىن الدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە مۇحتارعا قاتىستى اقپاراتتىق قولداۋ قاناتىن كەڭ جايىپ، بۇرىن وسى تاقىرىپقا قالام تەربەمەگەن تۇلعالاردىڭ ءوزى قورىقپاي-قايمىقپاي ءوز ويىن اشىقتان-اشىق ايتىپ جاتتى.
بىراق، ۇكىلى ءۇمىت اقتالمادى! نەگە؟
مەنىڭشە، سەمەي سوتىنىڭ سەمەيدە ەمەس، استانادا جازىلعان تەرىس شەشىمىنىڭ بىرنەشە سەبەبى بار.
بىرىنشىدەن، مۇقتار – جاي توپ-مەنەدجەر ەمەس. ول اتوم ونەركاسىبى سەكىلدى كەز كەلگەن ەلدىڭ ەكونوميكاسىندا ءوز ورنىن ويىپ الاتىن ىرگەلى، ستراتەگيالىق سالانىڭ جەتەكشىسى بولعان ازامات. جانە دە ونىڭ وسى سالانى بىرجاقتى، رەسەيلىك تاۋەلدىلىكتەن قۇتقارىپ، كوپۆەكتورلى سيپاتتا، سونىڭ ىشىندە دامىعان باتىس ەلدەرىمەن تىعىز ينتەگراتسيا نەگىزىندە دامىتۋ جولىنىڭ جاقتاسى بولعانىن ءبارىمىز دە بىلەمىز. مەنىڭشە، ءبىزدىڭ بيلىكتەگى رەسەيلىك لوببي ونىڭ بوستاندىققا شىعىپ، وسى سالا توڭىرەگىندەگى الىپ-قاشپا اڭگىمەگە تۇسىنىكتەمە بەرۋىن قالامادى. مۇحتاردىڭ تۇگىنگى سوتتا سويلەگەن دايەكتى، شىنشىل ءسوزىنىڭ ءوزى نە تۇرادى! سوتتا وسىلاي سويلەسە، بوستاندىققا شىققاندا نە بولادى؟! بيلىك وسىدان قورقىپ وتىر! ياعني، ول جاعدايدا ون جىل بۇرىن مۇحتاردى سوتتاتقان كلانداردىڭ ارتى اشىلار ەدى! «ەۋرازياشىل» ءبىزدىڭ بيلىك سول لوببيستەرگە ءالى دە مويىنسۇنىپ وتىرعانىن اپ-انىق كورسەتتى!
ون جىل بويىنا ەل الدىنا شىعا الماي، بۇگىن سوتتا سويلەگەن مۇحتار ءوزىنىڭ ناعىز ازامات ەكەنىن كورسەتتى! كۇن تارتىبىنە قاتىستى، شەكتەۋلى جاعدايدا ايتىلسا دا، ونىڭ ءسوزى نە دەگەن تەرەڭ ءارى استارلى ەدى! ءبىر اۋىز سوزبەن بۇكىل سوت جۇيەسىنە باعا بەرىپ تاستادى! ءوز باسىم ونى «مۇحتاردىڭ مانيفەسى» دەپ قابىلدادىم!
ەكىنشىدەن، مۇحتار ساياسي وپپوزيتسيا بولعان جوق. رەجيمگە قاتىستى ءبىز سەكىلدى اششى سىن ايتقان جوق. ياعني، ونى ساياسي كوزقاراسى، نە كۇرەسى ءۇشىن تۇرمەگە جاپتى دەۋ ارتىقتاۋ بولار.
بىراق ونىڭ وسىنشاما جىل قاپاستا قامالىپ، ادام توزگىسىز قورلىق كورىپ، جانى مەن ءتانى قينالىپ، ازاپ تارتۋىنىڭ وزىندىك ساياسي استارى بار ەكەنى دە راس. ياعني، ول كەزىندە ءوز دوسى مۇحتار ءابليازوۆتى تۇرمەدەن شىعارۋ تۋرالى باستامانىڭ باسى-قاسىندا بولىپ، ونىڭ ەندىگارى ساياساتپەن اينالىسپايتىنىنىڭ ءبىر كەپىلى بولعان. ءابليازوۆ بولسا، اناۋ، ءوز دوسىنىڭ كەپىلدىگىن تارك ەتىپ، ناتيجەسىندە ونىڭ تاعدىرىنا وبال جاسادى (ول تۋرالى ءوزى دە اشىق ايتىپ، مويىنداپ ءجۇر). ياعني، ءابليازوۆ فاكتورى جاكىشەۆتىڭ جاعدايىنا اسەر ەتۋدە! مەنىڭشە، گوردي ءتۇيىنى سەكىلدى وسى كىلتيپاندى شەشىپ الماي، ەشنارسە دە وزگەرە قويماس!
ۇشىنشىدەن، قازىرگى بيلىك ءترانزيتىنىڭ قۇبىجىق قۇرىلىمى دا وسى جاعدايعا ءوز ىقپالىن تيگىزىپ وتىر. راس، قوعامدىق سانادا «پرەزيدەنت توقاەۆ ساياسي ليبەراليزاتسياعا بارادى» دەگەن پىكىر جوق ەمەس. ءوزىنىڭ جاريا سوزدەرىندە ول ءوزى دە قوعامدىق ويمەن ساناسۋ كەرەكتىگى تۋرالى وڭ، جۇرتقا جاعار جاقسى ويلار ايتىپ قالىپ ءجۇر. جاكىشەۆتىڭ بوستاندىققا شىعۋ مۇمكىندىگىن دە كوپشىلىك ءدال وسى فاكتورمەن بايلانىستىرعانى راس. نەسىن جاسىرايىن، اۋزىم كۇيىپ، ءۇرىپ ءىشىپ جۇرگەن ءوزىم دە سونداي ويدا بولدىم.
تورتىنشىدەن، ءبىزدىڭ رەجيم ەشقاشاندا قوعام پىكىرىن مويىنداعىسى كەلمەگەن! «جۇرت وسىنى تالاپ ەتىپ جاتىر ەكەن، ءبىز سونى ەسكەرىپ، رايىمىزدان قايتىپ، مىنا شەشىمىمىزدى قايتا قارادىق!» دەپ مويىنداۋ - بيلىك ءۇشىن ساياسي ولىممەن تەڭ! وسى تۇرعىدان العاندا، سەمەيدەگى سوت الدىنداعى الەۋمەتتىك جەلىدەگى دۇربەلەڭ مۇحتارعا ءوز سالقىنىن تيگىزدى مە دەپ قالدىم!
سەمەيدەگى سوتتىڭ شەشىمىن ەستىپ وتىرىپ، ەلباسى باسشىلىق ەتكەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسى ۇستەمدىك ەتىپ وتىرعاندا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنە عانا باسشىلىق ەتە الاتىن توقاەۆتىڭ اياعى تۇساۋلى، پرەزيدەنتتىك مانداتى مەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى مە دەپ قالدىم...
قازىرگى سوزدەرى مەن ىستەرىنە قاراسام، قاۋىپسىزدىك كەڭەسى ماعان «قارشىعالار»، ال سەنىم كەڭەسىندەگىلەر «كوگەرشىندەر» بوپ كورىنەدى. ورنيتولوگيا مەن پوليتولوگيانىڭ اراسى وسىنشاما جاقىن بولا ما ەدى! اندا دا، مۇندا دا دارۆين زاڭدارىنا ساي كۇشتى جەڭەدى ەكەن! تابيعات پەن قوعام زاڭدارى دا بىردەي ەمەس پە؟!
ءسوز جوق، ءوزىنىڭ ساياسي وزگەرىستەرىن مۇحتار جاكىشەۆتى، سودان كوپ ۇزاتپاي ارون اتابەكتى، ماكس بوقاەۆتى بوساتۋدان باستاعاندا توقاەۆ، ءسوزسىز، حالىق ريزاشىلىعىنا بولەنەر ەدى.
وسىنداي ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداۋىنا توقاەۆتىڭ ءبىر مىقتى مورالدىق-ساياسي مۇمكىندىگى بار: وسى ۇكىمدەردى قابىلداۋعا ونىڭ جەكە باسىنىڭ قاتىسى جوق سياقتى، ويتكەنى ول جىلدارى ول ىشكى ساياساتپەن ەمەس، سىرتقى ساياساتپەن اينالىستى. ياعني، ول شەشىمدەرگە زامان مەن قوعامنىڭ تالابىنا ساي ادىلەتتتىك ورناتۋ ول ءۇشىن ەشبىر قيىندىق تۋعىزبايدى.
بىراق ولاي بولمادى. نە ونداي جولدى ءوزى قالامادى. نە ونداي جولدى باسقالار قالاتپادى.
مەنىڭشە، 9 ماۋسىمنان كەيىنگى ەلىمىزدىڭ دامۋىنىڭ ەڭ باستى انىقتاۋىشى وسى – كەشەگىنىڭ اۋىر جۇگىن ارقالاعان ەلباسى مەن ونداي جۇكتەن ءبىرشاما ادا توقاەۆتىڭ اراسىنداعى قاتىناستىڭ فورماسى مەن ءمان-مازمۇنى.
العاشقى ءۇمىت جاكىشەۆتىڭ تاعدىرىنا قاتىستى ەدى. ول ءۇمىت اقتالمادى.
قالعان ۇمىتتەر نە بولماق؟! گاپ سوندا!
Abai.kz
