مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى
اقتوتى رايىمقۇلوۆاعا:

14 تامىز كۇنى سايتىمىزدا "ورىسشا بىلمەسەڭ اكەمتەاترعا جۇمىسقا تۇرا المايسىڭ..." اتتى ماقالا جاريالاندى. وندا م.Əۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى "باقىلاۋشى" قىزداردى جۇمىسقا الۋدا ولاردىڭ ورىس ءتىلىن ەركىن مەڭگەرۋىن تالاپ ەتىپ وتىرعانى جازىلعان.

كەيىن تەاتر اكىمشىلىگى اتالعان ماقالاعا جاۋاپ جازدى. تەاتردىڭ جاۋابىن ەش وزگەرىسسىز جاريالادىق. 

الايدا بىلدەي قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ اتىنان كەلگەن ءۇشبۋ حات ءبىز كوتەرگەن ماسەلەگە ءجوندى جاۋاپ بەرە المادى. ناقتى جاۋاپ جوق. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بولاشاعىنا دەگەن جاناشىرلىقتان جۇرداي جانداردىڭ "جۇرە جاۋاپ بەرگەنىنە" ۇقسايدى.

قازاق تىلىنە قىرىن قارايتىنداردىڭ قاشاننان بەرگى جاتتاندى جاۋابىمەن بىردەي. "بىزگە وزگە ۇلت وكىلدەرى كەلەدى، سولار ورىس ءتىلىن تالاپ ەتەدى" دەگەن جالتارما جاۋاپ، باياعى. "ون قازاقتىڭ ورتاسىنا ءبىر ورىس كەلسە، ءبارىڭ ورىسشا سويلەڭدەر" دەگەن كونە كوزقاراستى كولدەنەڭ تارتىپ وتىر، تاعى. ەندى ءوز سوزدەرىن كۋاگە تارتايىق.

"الماتى – تۋريستىك قالا ءارى ەلىمىزدىڭ مادەني استاناسى. وڭتۇستىك استانامىزعا كەلگەن تۋريستەر، قالا مادەنيەتىمەن تانىسۋ ماقساتىندا  ءبىزدىڭ تەاترىمىزدى ىزدەپ كەلەدى. سەبەبى،  م.اۋەزوۆ اتىنداعى  قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى  –  قازاق ونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى، قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىبي مادەني وشاعى.

ورىس ءتىلدى كورەرمەندى بىلاي قويعاندا، بىزگە رەسەيدەن، تاتارستاننان، وڭتۇستىك كورەيادان، جاپونيادان، گرۋزيادان، امەريكادان جانە ءتۇرلى جوبالار (اكادەميچەسكايا موبيلنوست)  ارقىلى وقۋعا كەلگەن كوپتەگەن وزگە ۇلت وكىلدەرى قويىلىمدارىمىزدى تاماشالايدى. بۇنى ەسكەرگەندىكتەن، قىزداردى ىرىكتەۋ بارىسىندا ءبىز ولاردىڭ اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرۋىنە دە اسا ۇلكەن ءمان بەرەمىز، - دەپتى تەاتر اكىمشىلىگى رەسمي جاۋابىندا.

الماتىعا تۋريستەردىڭ كوپتەپ كەلەتىنىنە، ولاردىڭ ءبىر پاراسى اۋەزوۆ تەاترىنا باس سۇعىپ شىعاتىنىنا داۋىمىز جوق. الايدا وزدەرى ايتقانداي، قازاق ونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى - اكەمتەاتردىڭ باستى كورەرمەنى ءسوزسىز قازاقتار. سوندىقتان، ارا-تۇرا كەلەتىن از ساندى وزگە ۇلت وكىلدەرى ءۇشىن ونداعى باقىلاۋشى قىزداردارعا ورىس ءتىلى مەن اعىلشىن ءتىلىن مىندەتتەۋ - مەملەكەتتىك ءتىلدى عانا بىلەتىن جاستاردىڭ كەۋدەسىنەن يتەرۋ بولماق.

بۇل جەردە اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ دەگەندى ءبىزدىڭ "ورىسشا بىلمەسەڭ اكەمتەاترعا جۇمىسقا تۇرا المايسىڭ..." اتتى ماقالامىز جاريالانعان سوڭ قوستى. كاستينگكە شاقىرعان العاشقى حابارلامادا تەك ورىس ءتىلىن ەركىن سويلەۋدى تالاپ ەتكەن بولاتىن. ءبىزدىڭ ماقالا جاريالانعان سوڭ سىننان ساباق العانى بىلاي تۇرسىن، جاڭاعى جارناماعا اعىلشىن ءتىلىن قوسىپ قويدى. بۇنى ەندى ءوز ارەكەتتەرىن ء"ۇش ءتىلدى ساياساتتى قولداپ جاتىرمىز" دەپ اقتاۋ ءۇشىن تەاتر اكىمشىلىگىنىڭ ويلاپ تاپقان "قۋلىعى" دەۋگە بولادى.

تەاتردىڭ العاشقى حابارلاماسى (1 سۋرەت):

تەاتردىڭ تۇزەتىلگەن حابارلاماسى (2 سۋرەت):

ەكىنشى ماسەلە، "ءتۇرلى شەتەلدەردەن ەلىمىزگە وقۋعا كەلگەن وزگە ۇلت وكىلدەرى قويىلمدارىمىزدى كورۋگە كەلەدى، سولارعا ورىس تىلىندە قىزمەت كورسەتەمىز" دەپتى. ەلىمىزدىڭ وقۋ ورىندارىنا ءبىلىم الماستىرۋ ءۇشىن كەلگەن اتالعان ازاماتتار مەن ستۋدەنتتەر ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنەدى. تەاترعا دا ۋنيۆەرسيتەتتە ۇيرەنىپ جاتقان قازاق ءتىلىن پىسىقتاۋ ءۇشىن بارادى. قازاق ءتىلىن ۇيرەنسەم دەپ قازاق تەاترىنا بارعان وزگە ۇلت وكىلدەرىن ورىس تىلىندە قارسى العانىمىزدى "قوناقجايلىلىق" دەۋگە اۋىز بارمايدى...

جارايدى، تەاتر اكىمشىلىگى ايتقانداي ارا-تۇرا شەتەلدىكتەر كەلىپ تۇرادى دەلىك. "شەتەلدىكتەر كۇندە كەلىپ تابالدىرىعىمىزدى توزدىرىپ جۇرگەن جوق" دەپ وزدەرى ايتىپ وتىر. ەندەشە، وسى از ساندى شەتەلدىكتەر ءۇشىن قازاق تەاترىنداعى بارشا قىزمەتكەر ورىسشا بىلۋگە مىندەتتى مە؟!

تەاتردىڭ جاۋابىندا باقىلاۋشى قىزمەتىندە قانشا ادام جۇمىس ىستەيتىنى ايتىلماعان. سول ءۇشىن ءبىز مولشەرمەن جازامىز. باقىلاۋشى قىزمەتىندە مولشەرمەن 50 قاراكوز جۇمىس ىستەيدى دەيىك. تەاترعا ارا-تۇرا قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن شەتەلدىكتەر كەلىپ قالادى. ولارعا جول باستاپ، ءجون سىلتەۋ ءۇشىن جاڭاعى 50 قىزمەتكەردىڭ بەسەۋى، ارتىق ايتقاندا ونى ورىس ءتىلىن نەمەسە اعىلشىن ءتىلىن بىلسە جەتكىلىكتى ەمەس پە؟! تۇيە بوشالاعانداي ۋاقىتتا كەلەتىن ساناۋلى شەتەلدىك ءۇشىن قازاقستانداعى تۇگەل قازاق ورىس ءتىلىن ۇيرەنۋ كەرەك پە، الدە...

تەاتر اكىمشىلىگىنىڭ ءجۇردىم-باردىم جاۋابىنداعى باستى "كوزىرى" ەلىمىزدىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى بولىپ وتىر.

"قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭىنىڭ 1-تاراۋ، 5-بابىندا «مەملەكەتتiك ۇيىمداردا جانە جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس تiلi رەسمي تۇردە قازاق تiلiمەن تەڭ قولدانىلادى» دەلىنگەن. دەمەك، ءسىزدىڭ ساۋالىڭىزعا زاڭ بويىنشا دا جاۋاپ بەرسەك، ءبىز ءوز جازبامىزدا ورەسكەل قاتەلىك جىبەرمەدىك", - دەپتى.

ءتىل تۋرالى زاڭداعى وسى باپقا سۇيەنىپ، ۇلى اۋەزوۆتىڭ اتىن الىپ وتىرعان قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ مەملەكەتتىك تىلگە قىرىن قارۋى اقىلعا سىيمايدى. ونسىز دا كوپ ساندى قازاقستاندىق ءتىل تۋرالى زاڭداعى وسى باپتى قايتا قاراۋدى تالاپ ەتىپ ءجۇر. وسىنداي كەزەڭدە، قازاق ونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى قاجەت بولعانىمەن، قازىر كونەرە باستاعان وسى باپقا ارقا سۇيەمەسە دە بولار ەدى عوي.

جانە ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ءتىل تۋرالى زاڭ قازاقستان حالقىنا ورتاق. الايدا ونى تەك قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى عانا بەرىك ۇستانۋى كەرەك پە؟ ەلىمىزدە رەسمي تiركەلگەن 55 تەاتر جۇمىس iستەيدi. بۇلاردىڭ بارلىعى دا مەملەكەت قامقورلىعىنداعى تەاترلار. دەمەك، مەملەكەتتىك ءتىل بۇلارعا دا مىندەتتى. تەك الماتىنىڭ وزىندە بىرنەشە وزگە ۇلت تەاترلارى بار. سولاردىڭ ەشقايسىسى جۇمىسقا ادام الۋدا مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋدى مىندەتتەپ وتىرعانىن ەستىمەپتىك. ماسەلەن، الماتىداعى م.يۋ.لەرمونتوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترىنىڭ باسشىلىق قىزمەتىندە بىردە-ءبىر قازاق ازاماتى جوق. ءباسپاسوز قىزمەتى دە تەك ورىس تىلىندە جۇمىس ىستەپ تۇر. دەمەك، بۇلار جۇمىسقا ادام الۋدا مەملەكەتتىك تىلدە مۇلدە تالاپ ەتپەيدى دەگەن ءسوز.

العاشقى ماقالامىزدا ايتقانداي، كوپ ءتىل بىلەتىن، جان-جاقتى ءبىلىمدى قىزمەتكەر بارلىق مەكەمەگە كەرەك. اۋەزوۆ تەاترىندا دا اعىلشىن، ورىس، جاپون ءتىلىن بىلەتىن قىز-جىگىتتەر جۇمىس ىستەسە ەش ارتىقتىعى جوق. بىراق بۇل تىلدەردى بىلمەگەنى ءوز ەلىندە تۇرىپ جاتقان قازاقتاردىڭ جۇمىستان قاعىلۋىنا سەبەپ بولماۋى كەرەك. سول ءۇشىن ەلىمىزدەگى ەشبىر مەملەكەتتىك مەكەمەنىڭ ورىس ءتىلىن ەركىن مەڭگەرۋدى جۇمىسقا ادام الۋدىڭ العى شارتى ەتۋگە قاقىسى جوق...

سول ءۇشىن باسقا-باسقا قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ اكىمشىلىگىنىڭ قر مەملەكەتتىك تىلىنە قىرىن قاراپ، رف مەملەكەتتىك تىلىنە ەكپىن بەرۋى جونگە سىيمايدى. ءاربىر باسشى، ءاربىر قازاقستاندىق مەملەكەتتىك تىلگە جاناشىرلىق تانىتىپ، قۇرمەت كورسەتكەندە عانا ماڭگىلىك ەلدىڭ مەرەيى ۇستەم بولادى. سول ءۇشىن ءسابيت ءابدىمۇتالىۇلى باستاعان تەاتر اكىمشىلىگىنىڭ بۇل ماسەلەگە ءاتۇستى قاراماۋىن سۇرايمىز...

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz