بۇل پارتيانى رەفورمالاۋ مۇمكىن ەمەس
بۇگىندە ەل-جۇرتتىڭ ساياسيلانىپ كەتكەنى – ءومىر شىندىعى. سوندىقتان ءبىراز اعايىن «بيلىك پارتياسىنىڭ وسى كەڭەسىندە پارتيا جەتەكشىسى نە ايتار ەكەن؟ جانە دە ۇسىنىستارى ەلدى دەموكراتيالاندىرۋعا قانداي اسەر ەتەر ەكەن؟» دەگەن ءۇمىت پەن كۇدىك ارالاس كوڭىل-كۇيدە بولعانى راس.
بىراق، ءۇمىت اقتالا قويدى ما؟
بۇل سۇراقتى قويۋىما بەس نەگىز بار.
بىرىنشىدەن، راس، ەلباسى كوڭىلگە قونىمدى ءبىراز نارسە ايتتى. بىراق ونىڭ ءبارى وسىنداي جيىنداردا بۇرىن دا ايتىلىپ كەلە جاتقان، قۇلاق ۇيرەنگەن جايتتار. ماسەلەن، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ، حالىقپەن جاندى بايلانىس ورناتۋ، جەمقورلىقپەن كۇرەس، شەندىلەردىڭ باق-قا جاساپ جاتقان قىسىمى جانە تاعى باسقا دا بەسەنەدەن بەلگىلى پروبلەمالار.
بىراق سوڭعى كەزدە ازىپ-توزىپ كەتكەن ەلدىڭ ءوز باسشىسىنان كۇتكەنى بۇل ەمەس ەدى!
ودان جۇرتى، ەڭ الدىمەن، سوڭعى كەزدە ەرەكشە وزەكتى بوپ كەتكەن قوعامدىق-ساياسي ومىرگە قاتىستى نوۆاتسيالارعا قاتىستى كەسىمدى وي-پىكىر كۇتىپ ەدى بۇل جۇرتى. بىراق ول تۋرالى ەلباسى ايتا قويمادى. كەرىسىنشە، ول زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزۋ قاجەت ەمەس دەگەن سىڭايدا ءسوز سويلەدى. ۇمىتتەنگەن تالاي كوڭىل سۋ سەپكەندەي باسىلدى.
مۇنىڭ ءوزى «نۇر وتان» پليۋراليستىك قوعامدا ورىن العان كوڭىل-كۇيدى، وزىنە دەگەن سىني كوزقاراستى، ساياسي اللەرگيانى بايقاعىسى كەلمەيتىنىن تاعى دا ءبىر كورسەتتى دەپ سانايمىن!
ەكىنشىدەن، دەموكراتيالىق ۇيىم بولعىسى كەلەتىن پارتيانى بيۋروكراتيالىق ستيلدە باسقارىپ، ونىڭ جۇمىسىن ۇشپاققا شىعارۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس! ازىرشە، «نۇر وتان» ۇجىمدىق وي-پىكىردىڭ ەمەس، ءبىر ادامنىڭ جەكە ساياسي شەشىمى نەگىزىندە عانا قىزمەت اتقارا الاتىن ۇيىم بوپ كورىنىپ تۇر. بۇكىل ءومىرى، تۇرمىس-تىرشىلىگى جالعىز تۇلعانىڭ بايانداماسىنا تەلىنىپ قالعان ۇيىمنان نە قايىر!
ۇشىنشىدەن، «نۇر وتان» ءوزىن قايتا جۇكتەگىسى كەلەدى («پەرەزاگرۋزكا») ەكەن.
مەنىڭشە، پارتيانى عانا ەمەس، بۇكىل قوعامدىق-ساياسي ءومىردى قايتا جۇكتەۋ كەرەك! ول ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ەلدەگى پارتيا زاڭناماسى مەن پراكتيكاسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ قاجەت! ءبىر پارتياعا ەلدەن ەرەكشە، ەكسكليۋزيۆتى قولايلى جاعداي جاساپ قويىپ، باسقا پارتيالاردى بارلىق مۇمكىندىكتەردەن ايىرىپ تاستاۋ – ەشكىمگە دە وپا بەرمەيدى. تەك قانا اشىق ءارى باسەكەلى ساياسي ورتا ەلىمىزدە شىنايى پارتياارالىق يدەيا مەن تۇلعالار جارىسىن ورناتا الادى، سوندا عانا ول پارتيالار ومىرشەڭ بولادى، حالىقتىڭ جاساندى ەمەس، تابيعي قولداۋىنا يە بولادى.
ايتپەسە، سايلاۋ كوميسسيالارىنداعى ءوز مۇشەلەرىنە سەنىپ قالعان «نۇر وتان» ءوز قارسىلاستارىن سايلاۋ قورىتىندىلارىن بۇرمالاۋ ارقىلى عانا «جەڭە الاتىن» مونوپوليست-مونستر رەتىندە قالا بەرمەك!
بىراق وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا دۇنيەگە كەلىپ، ىقپالدى كۇشكە اينالعان باقىلاۋشىلار ەندىگى جەردە وڭاي بەرىلە قويمايتىنى تاعى بار!
وزىنە سەنىمدى بولسا، «نۇر وتان» ەلباسى مەن پرەزيدەنتتىڭ ارتىنا جاسىرىنباي، ولاردىڭ اكىمشىلىك رەسۋرسىنا سەنە بەرمەي، باسقا پارتيالارمەن شىنايى باسەكەگە ءتۇسىپ كورسىن! ونى، ماسەلەن، پرەمەر باسقارسىن. وعان بەرىلگەن اقپاراتتىق مۇمكىندىك باسقا پارتيالارعا دا بەرىلسىن. جاڭا پارتيالار قۇرىلۋى جەڭىلدەتىلسىن. ولاردى تىركەۋ ءتارتىبى دەموكراتيالاندىرىلسىن. سايلاۋ كوميسيالارىندا بارلىق پارتيا وكىلدەرى ەنگىزىلسىن.
مىنە، ەلدەگى پارتيالىق ءومىر سوندا عانا جاندانادى، XXI عاسىر تالاپتارىنا لايىق، ناعىز وركەنيەتتى ساياسي ورتا قالىپتاسادى.
ەلباسى «نۇر وتان» جەتەكشى كۇش بولۋى كەرەك دەيدى. كەزىندە سوۆەت وداعىندا كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جەتەكشى ءرولى كونستيتۋتسيادا بەكىتىلىپ قوياتىن. اتا زاڭدا جازىلماسا دا، بىزدە دە ءىس جۇزىندە سولاي بولىپ تۇر. پارتياارالىق تەڭدىك، ياعني جۇمىس ىستەۋدە تەڭ مۇمكىندىكتەر جوق! مەنىڭشە، جەتەكشىلىك پرەزيدەنت جارلىعىمەن نە باسقا ءبىر بيۋروكراتيالىق شەشىممەن ورنامايدى، جەتەكشىلىك تە دەموكراتيالىق تالاپتارعا ساي بولۋى ءتيىس قۇبىلىس، يدەيالار مەن تۇلعالاردىڭ اشىق باسەكەسى ناتيجەسىندە عانا قول جەتكىزىلە الاتىن بيىك مارتەبە بولۋى ءتيىس! ول جاعى بىزدە ەكى اياعىنان اقساپ تۇر!
ءتورتىنشى جايتتىڭ سالماعى باسقاشا بولىڭقىراپ تۇرعانى. كوپتەن بەرى ەل الدىنا شىقپاعان ەلباسى بۇل جولى كەي ساتتە پارتياسىنا عانا ەمەس، وزىنەن قولداۋ كۇتكەن ەل-جۇرتقا دا كوڭىلى تولماي جۇرگەندەي بوپ كورىندى.
ءيا، ءىس جۇزىندە باس بيلىكتى ۋىسىنان شىعارا قويماعان ونىڭ ءوز نوكەرلەرىنە رەنجۋى، جەكىرۋى، قاتتى ايتۋى، كەرەك دەسەڭىز، جەردەن الىپ، جەرگە سالۋى ورىندى بولار. ونىڭ ۇستىنە كوزگە ۇرىپ تۇرعان كەمشىلىكتەر – شاش ەتەكتەن! ۇرىسسا، شەندىلەرگە ۇرىسا بەرسىن، وعان قۇلاق تا، كوز دە ۇيرەنگەن.
بىراق، حالىقپەن سويلەسۋدىڭ ءجونى بولەك سەكىلدى. وسىنشاما ۋاقىت بويىنا بار بيلىكتى تۇڭعىش پرەزيدەنت پەن ونىڭ اشكوز اينالاسىنا بەرىپ قويعان قايمانا جۇرتتىڭ نە جازىعى بار؟! مەن ەلباسىنىڭ الەۋمەتتىك قولداۋ سۇراعان جۇرت پەن ەكى سيىر تۋرالى ايتقان سوزدەرىن مەڭزەپ وتىرمىن. جەمە-جەمگە كەلگەندە، وسىنشاما جىل بيلىكتە تاپجىلماي وتىرىپ الىپ، ەل جاعدايىنىڭ وسىنشاما تومەندەپ كەتۋىنە تىكەلەي ءارى بىردەن-ءبىر جاۋاپتى وسى پارتيا ەمەس پە؟!
كونستيتۋتسيا بويىنشا قازاقستان – الەۋمەتتىك مەملەكەت، سوندىقتان وكىمەت ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك مىندەتتەرىن ورىنداۋى قاجەت! ەگەر دە اعىمداعى بيلىك حالىقتان جينالعان سالىق پەن جەر قويناۋى بايلىقتارىن ساتۋدان تۇسكەن قىرۋار قارجىنى جاراتا الماسا، ونداي ۇكىمەتتىڭ نە كەرەگى بار؟!
كەز كەلگەن ساياساتكەر، ونىڭ ىشىندە، ەل باسقارىپ وتىرعان تۇلعا ءوز سوزىندە شەنەۋىنىكتەردىڭ ەمەس، حالىقتىق مۇددەنى العا تارتىپ سويلەۋى ءتيىس دەپ سانايمىن!
سوندىقتان دا الەۋمەتتىك قولداۋعا مۇقتاج، ءتۇرلى-ءتۇرلى داعدارىستاردان ابدەن ءسىڭىر شىققان جۇرتشىلىق ەلباسىنىڭ ءدال وسى سوزدەرىن جىلى قابىلدادى دەپ ايتا المايمىن.
بەسىنشىدەن، ءوزىنىڭ سايلاۋ زاڭناماسىنا قاتىستى قاتقىل ويىن ءبىلدىرۋ ارقىلى ەلباسى ەرتەڭگى كۇنى جينالعالى وتىرعان ۇلتتىق كەڭەستىڭ جۇمىسىنىڭ اۋقىمى مەن كۇن ءتارتىبىن وسى باستان شەكتەپ، تەجەپ قويعان سياقتى. ويتكەنى، ەل ىشىندە ءالى دە «وسى كەڭەس ساياسي زاڭداردى جەتىلدىرەدى» دەگەن ءۇمىت ءالى دە بار. بىراق ەلباسى كەسىپ-ءپىشىپ ايتتى، ياعني ەل اۋزىندا ايتىپ جۇرگەن وزەكتى وزگەرىستەردىڭ قارالۋى ءارى قابىلدانۋى ەندىگى جەردە ەكىتالاي بوپ قالدى.
ءامىرجان قوسانوۆ
Abai.kz
