ەلدى مەكەندەردى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جولى...
نەمەسە №2 ۇندەۋدە كەلتىرىلگەن
ۇسىنىستاردىڭ ۇلكەيتىلگەن ەسەبى.
بۇل ماسەلە سۋ رەسۋرستارى كوميتەتى تاراپىنان بۇگە-شۇگەسىنە دەيىن 2017 جىلى دايىندالعان بولاتىن. بۇل ۇسىنىس 2017 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ۇكىمەت تاراپىنان قولداۋ تاپتى. 2017 جىلى 24 قاراشا كۇنى بولعان پارلامەنتتىك تىڭداۋدا، سول كەزدەگى ۆيتسە-پرەمەر، اۋىل شارۋاشىلىق ءمينيسترى مىرزااحمەتوۆ ا.ي ۇسىنىستى بايانداعان بولاتىن. نىعماتۋللين ن.ز. ءوز سوزىندە ءبىزدىڭ ۇسىنىستى تولىعىمەن قولدادى. بارلىق باسقا دا ءسوز سويلەۋشىلەر، سونىڭ ىشىندە «ازيا دامۋ بانكىنىڭ» رەگيونالدىق ديرەكتورى دا ۇسىنىستى تولىعىمەن قولدادى.
وكىنىشكە وراي، ول ۇسىنىس كۇنى بۇگىنگە دەيىن ىسكە اسپاي، ەسكى جۇيە بويىنشا جۇمىس جالعاسۋدا. سول كەزدە يندۋستريالدىق يننوۆاتسيالىق دامۋ مينيسترلىگى بۇل ماسەلەنى تولىق شەشۋگە 700 ملرد.تەنگەگە جۋىق قارجى كەرەك دەگەن بولسا، بۇگىنگى تاڭدا ول قارجى 1 تريلليون 680 ملرد.تەڭگەگە دەيىن ءوسىپ جاتىر.
ءبىز سول كەزدە بۇل ماسەلەنى بيۋدجەت قارجىسىنا پايدالانباي، «قازسۋشار مەملەكەتتىك مەكەمەسىنە» سىرتتان نەسيە قارجى الا وتىرىپ، 383,8 ملرد.تەڭگە جۇمساپ 3 جىل ىشىندە شەشۋدى ۇسىنعان بولاتىنبىز. نەسيەنى 15 جىل ىشىندە تاريف ارقىلى نەمەسە 5 جىل ىشىندە بيۋدجەت ارقىلى قايتارۋ ۇسىنىلعان بولاتىن.
ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوزىنىڭ ماڭىزدىلىعىن جوعالتقان جوق. №2 ۇندەۋدە 320 ملرد.تەڭگە كورسەتىلگەن، ونىڭ سەبەبى 2018-2019 جىلدارى وكىمەت 200 ملرد.تەڭگە جۇمساي وتىرىپ ءبىزدىڭ ەسەبىمىزدى 63,8 ملرد. تەڭگەگە ازايتقان شىعار دەپ ەسەپتەدىك.
ءىى. جەرگىلىكتى اۆتوموبيل جولدارىن جوندەۋ
2016-2017 جىلدارى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ارناساي دامباسىن ۇستىندەگى 38,0 كم اۆتوموبيل جولىمەن سالىپ ءبىتىردى. بارلىق قۇرلىس ماتەريالدارى 290 كم قاشىقتىقتان تاسىپ اكەلىندى. وسى جاڭا جولدىڭ قۇرىلىسى 2,2 ملرد.تەڭگە بولدى، سوندا 1كم جولعا 57,9 ملن تەڭگە جۇمسالىپ وتىر.
يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس، جىل سايىن 200 ميلليارد تەڭگە بولە وتىرىپ 7 جىلدا 1,4 تريلليون تەڭگە قارجى جۇمساپ 5000 كم جەرگىلىكتى اۆتوموبيل جولدارىن جوندەۋدەن وتكىزۋد جوسپارلاپ وتىر، جاڭا جول ەمەس جوندەۋ. ءبىر كيلومەترگە شىققاندا 280 ميلليون تەڭگەدەن كەلىپ وتىر، وزدەرىڭىز قورىتىندى جاساي بەرىڭىزدەر.
ءىىى. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى.
1. كىشى قالالاردا بارلىق بوس تۇرعان پاتەرلەردى قالپىنا ەلتىرۋ.
2. كىشى قالالارداعى بارلىق ينفراقۇرلىمداردى جوندەۋدەن وتكىزۋ.
3. بارلىق مەكتەپ، بالاباقشا، مەديتسينا جانە باسقا مادەني الەۋمەتتىك نىسانداردى جوندەۋدەن وتكىزۋ.
4. ءار قالادان ونداعان ەكسپورتقا باعىتتالعان ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ.
5. قالا تۇرعىندارىنا الەۋمەتتىك تولەمدەرگە جانە ايلىق تابىسقا قوسىمشا بيۋدجەتتەن ۇستەم اقى تولەۋدى قاراستىرۋ.
ەگەر ءبىز جوعارىدىعى ۇسىنىستاردى ىسكە اسىرساق الماتى، استانا قالالارىندا ءۇي كەزەگىندە تۇرعان تۇرعان ادامداردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزادى جانە كىشى قالاداعى ادامداردىڭ ۇلكەن قالالارعا كوشۋ ءۇردىسىن توقتاتادى.
ەگەر ءبىز بۇل تىرلىكتى جاسامايتىن بولساق بيۋدجەت شىعىندارى اناعۇرلىم كوپ بولاتىندىعى ءسوزسىز. سەبەبى ۇلكەن قالالاردا كوشىپ كەلەتىندەردىڭ بارلىعىنا، ۇلكەن قالالاردان ءۇي سالۋعا تۋرا كەلەدى. سونىمەن بىرگە مەكتەپ، بالا-باقشا، تاعى باسقا دا الەۋمەتتىك نىساندار سالۋعا تۋرا كەلەدى. كىشى قالالاردا بۇل نىسانداردىڭ بارلىعى دا بار. ولاردى قالپىنا كەلتىرۋگە اناعۇرلىم از شىعىن جۇمسالاتىنى ءسوزسىز.
كىشى، مونو قالالاردا ەڭ كوپ بولعاندا 40-50 مىڭ ادامداردى جايعاستىرۋمىز مۇمكىن، سوندىقتان بىزگە جاڭا ۇيلەر سالۋعا تۋرا كەلەدى.
يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس. سالىناتىن تۇرعىن ۇيلەردىڭ 1م2 قۇنى نۇر-سۇلتان، الماتى قالالارىندا 180,0 مىڭ تەڭگە، باسقا قالاردا 150 مىڭ تەڭگە.
سول سايتتا مىناداي مىسال كەلتىرىلەدى. ەگەر كەزەكتە تۇرعان كوپ بالالى وتباسى 8 ميلليون تەڭگەگە پاتەر الاتىن بولسا وندا اي سايىنعى تولەم 42 مىڭ تەڭگەدەن كەلەدى. ارينە بۇل جاقسى، تولەمنىڭ مولشەرى از.
ەندى بۇل ماسەلەگە باسقا قىرىنان قارايىق. 8 ميلليون تەڭگەنى 180 مىڭ تەڭگەگە بولسەك، پاتەردىڭ جالپى كولەمى 45م2 بولادى.
بالالارىنىڭ سانى 4 بالادان كەم ەمەس وتباسى كوپبالالى دەپ سانالادى. ولاي بولسا ادام باسىنا 7,5 م2 اسپايدى.
پاتەردىڭ جالپى اۋدانىنان اسحانا، دارەتحاناعا، دالىزگە 15م2 الىپ تاستاساڭىز 30م2 قالادى. اكە-شەشەسىنە – 1 بولمە، ۇلدارعا – 1 بولمە، قىزدارعا – 1 بولمە ، بارلىعى – 3 بولمە قاجەت بولادى، سوندا ولاردىڭ ارقايسىسى بار بولعانى 10م2-تان عانا بولادى ەكەن. ەگەر ءار بولمەدە 2 ادام بولاتىنىن ەسكەرسەك، وندا ارقايسىنا 5م2 كەلەدى ەكەن. مىسالى مەن وتىرعان تۇرمە (138 قاپاس ) ادام باسىنا 3,5م2 كەلەدى.
بۇدان شىعاتىن قورتىندى، بۇل ماسەلەنى شەشۋ ەمەس، ءوز-ءوزىمىزدى الداۋ بولىپ تابىلادى. ەلىمىز دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋگە تالپىنىپ وتىر، ولاي بولسا ادام باسىنا شاققاندا، جالپى 15م2 كەم بولماۋعا ءتيىس.
وسىعان بايلانىستى اۋدانى 100م2 بولاتىن جەكە ءۇيدى سالۋعا كەتەتىن شىعىندى قاراستىرامىز:
قۇرىلىس ماتەريالدارى – 3,8 ملن.تەڭگە
جۇمىسى – 1,7 ملن.تەڭگە
بارلىعى – 5,5 ملن.تەڭگە
1 م2 55,0 مىڭ تەڭگەدەن ءتۇسىپ وتىر. ءبىز بارلىق ەسەپتى نارىقتىق باعامەن جاساپ وتىرمىز. مينيستيرلىكتىڭ ۇسىنىپ وتىرعان باعاسىنا قاراعاندا، ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىزدىڭ 3 ەسە ارزان ەكەندىگى كورىنىپ تۇر
بۇل ەسەپتى كەز كەلگەن ساۋاتتى ادام تەكسەرە الادى جانە ول ءار اۋماققا بايلانىستى 10-12 پايىز وزگەرۋى مۇمكىن. ەگەر جەرگىلىكتى ماتەريالداردى پايدالاناتىن بولسا شىعىندى تاعى دا ازايتۋعا بولادى.
جوعارىداعى جازىلعانداردى سارالاي كەلە، ءۇي كەزەگىندە تۇرعاندار ءۇشىن ۇلكەن قالالاردا كوپ قاباتتى ۇيلەر سالۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ سانايمىز.
بىرىنشىدەن ۇلكەن قالالاردا ءۇي سالۋعا بولاتىن جەرلەردىڭ كوپشىلىگى جەكەمەنشىكتە، ونى ساتىپ الۋ كەرەك. بۇل ارينە ءۇيدىڭ قۇنىن قىمباتتاۋعا اكەلىپ سوعادى.
ەكىنشىدەن قالاداعى ينفراقۇرلىمدى، الەۋمەتتىك نىساندارعا تۇسەتىن جۇكتەمە كوبەيە تۇسەدى. ال ولاردى قايتا قۇرىلىمداپ جاڭادان سالۋ، اۋىلدى جەرلەرگە قاراعاندا ەداۋىر قىمباتقا تۇسەدى.
كەزەكتە تۇرعان وتباسىلارعا جاڭا ۇيلەردى قايدان سالۋ كەرەك؟
كەزەكتە تۇرعان ادامداردىڭ باسىم كوپشىلىگى نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارى جانە وبلىس ورتالىقتارىندا. شامالى بولىگى وبلىستىق ماڭىزى بار شاعىن قالالار مەن اۋدان ورتالىقتارىندا بولۋى مۇمكىن.
ارينە شاعىن قالالار مەن اۋدان ورتالىقتارىنداعى سۇرانىستى سول ورنىندا قاناعاتتاندىرعان دۇرىس ەكەندىگىنە داۋ جوق.
ال نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارى مەن وبلىس ورتالىقتارىندا، سول قالالاردىڭ ماڭىندا 20-25 كيلومەتر قاشىقتىقتا، ۇلكەن اۆتوموبيل جولدارىنىڭ بويىنا جاڭا جەرلەرگە ورنالاستىرعان دۇرىس دەپ سانايمىز. ارينە كەرەكتى ينفراقۇرلىمنىڭ بارلىعى دا سالىنۋعا ءتيىس. بۇعان ءوز الدىندا بيۋدجەتتەن بولەك قارجى دا قاراستىرىلعان.
ەڭ ماڭىزدىسى سالىناتىن ەلدى مەكەندەردىڭ جانىنان ەسپورتقا بەيىمدەلگەن كاسىپورىندار اشىپ جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك.
ەلدى مەكەندەردىڭ سىرتقى كەلبەتى تارتىمدى جانە اركەلكى بولۋى ءۇشىن ءار اۋماقتا 200-گە جۋىق ۇيلەردىڭ جوبالارىن، بارلىق قۇجاتتارىمەن دايىنداپ الۋ كەرەك.
كەزەكتە تۇرعىندارعا دايىن ۇيلەردى ەمەس، ءۇي سالىناتىن 10 سوتوك ۋچاسكەلەردى ءبولىپ بەرۋ كەرەك. ءاربىر وتباسى وزىنە كەرەكتى ءۇيدى دايىن تۇرعان 200 جوبانىڭ ىشىنەن ۇناعانىن تاڭداپ الۋى كەرەك. ارينە كولەمى ءتيىستى مولشەردەن اسپاۋى شارت، ال قوسىمشانى ءوز ەسەبىنەن جاساۋىنا بولادى.
ءبىر قاباتتى جەر ءۇي بولعاننان كەيىن، ونىڭ ۇستىنە جوباسى دايىن بولسا، كوپشىلىك مۇمكىنشىلىگى بار ادامدار ۇيلەرىن وزدەرى سالىپ الۋعا تىرىسادى. مۇنداي ارەكەتتى بارىنشا قولداۋىمىز كەرەك. سوندا مەملەكەت تەك قۇرلىس ماتەريالدارىنا عانا شىعىن جۇمسايدى.
اكىمشىلىكتىڭ جانىندا جەكە ءۇي سالۋشىلارعا قىزمەت كورسەتەتىن ينجەنەرلىك توپ قۇرۋ قاجەت.
اكىمشىلىك بيزنەس وكىلدەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ قۇرلىس ماتەريلدارىنىڭ باعاسىن، مەحانيزمدەر مەن كولىكتەردىڭ قىزمەت اقىسىن شەكتەيتىن مەموراندۋمدار جاساۋى كەرەك دەپ ويلايمىز.
بۇل جەردە كوپ نارسە جۇمىستى ۇيىمداستىرۋعا بايلانىستى. ەگەر اكىمشىلىك ماسەلەنى تەرەڭ زەرتتەپ، سوعان ۇلكەن ءمان بەرىپ اينالىساتىن بولسا، قۇرلىستىڭ قۇنىن تومەندەتۋگە، ءوز ۇيلەرىن سالاتىن ادامداردىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتۋگە وتە كوپ مۇمكىنشىلىكەر بار. ارينە وزدەرى سالۋعا مۇمكىنشىلىگى جوق ادامدارعا، قۇرلىس كومپانيالارى ارقىلى سالىپ بەرۋ كەرەك.
گاسك سالىناتىن ۇيلەردىڭ كاركاسىن شاتىرىن، سىرتقى كەلبەتىن، ءورت قاۋىپسىزدىگىن قاداعالاسا جەتكىلىكتى.
ەڭ ماڭىزدى ماسەلە العاشقى تولەم جانە تابىس كوزىن دالەلدەۋ ماسەلەسى.
قازىرگى شارتتار بويىنشا پاتەر الاتىن ادامنان العاشقى تولەم تولەۋ جانە كەيىن نەسيەمەن ەسەپتەسۋ ءۇشىن تابىس كوزىن دالەلدەۋ شارتتارى بار.
وسى 2 شارت كوپتەگەن ادامداردى وتە قاتتى قينايدى، سوندىقتان كوپشىلىگى ونى ورىنداي المايدى.
مىسالى ءۇشىن 8 ميلليون تەڭگەگە پاتەر الاتىن بولسا ەڭ از دەگەندە 800,0 مىڭ تەڭگە العاشقى تولەم تولەنۋى كەرەك. بۇل الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسى ءۇشىن وڭاي ەمەس.
سوندىقتان بۇل 2 شارتتى دا الىپ تاستاۋ كەرەك. سالىنعان ءۇي قاشان قۇنى تولىق تولەنگەنشە مەملەكتتىڭ مەنشىگىندە قالادى.
ءۇيدىڭ قۇنى ارزان بولعاندىقتان، ونىڭ قۇنىن تولەپ شىعۋدى 5 جىلدان اسىرماۋ كەرەك.
ءوز ۇيىنە كىرىپ العان ادام، جالدامالى پاتەرگە تولەيتىن قاراجاتىن ءۇيدىڭ قۇنىن تولەۋگە جۇمساعاننىڭ وزىندە 5 جىل ىشىندە جىلدىق ءوسىم 2-3 پايىز بولسا دا، قينالماي تولەۋ مۇمكىنشىلىگى تۋادى. 5 جىلدان اساتىن بولسا 15-16 پايىزعا دەيىن كوتەرىپ قويىلاتىن بولسا، بارلىق ادام 5 جىلدان اسىرماي ساتىپ الۋعا مۇددەلى بولادى. مۇنىڭ ءوزى قايتارىلعان اقشانى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جۇمىس ورىندارىن اشۋ، ەلدى مەكەننىڭ سىرتقى كورىنىسى، ينفراقۇرىلىم، جول-كولىك ماسەلەلەرى، كوممۋنالدىق قىزمەت، ەلدى مەكەمەنىڭ بولاشاق دامۋى، بولاشاق وسەتىن جاستاردى ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ، ەلدى مەكەندى سالاتىن جەردى تاڭداۋ، كوگالداندىرۋ، قۇرىلىس ماتەريالدارىمەن ۇزدىكسىز قامتاماسىز ەتۋ، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ، الەۋمەتتىك جانە كاسىپكەرلىك نىسانداردى سالۋ مۇنىڭ بارلىعى ماڭىزدى ماسەلەلەر.
بۇل سۇراقتاردىڭ بارلىعىنا باستاماشىل توپتىڭ جاۋاپتارى دايىن. ۇكىمەت تاراپىنان بىزدىڭ ۇسىنىستارىمىزعا قىزىعۋشىلىق بىلدىرسە ءبىز بولىسۋگە دايىنبىز.
يسلام ءابىش
باستاماشىل توپتىڭ جەتەكشىسى
Abai.kz
