2010 جىل. 12 ناۋرىز. 00 ساعات 37 مينۋت.  بۇل – سول اجال ايداپ كەلگەن قاسىرەتتى ءتۇن. بۇكىل حالىقتىڭ قابىرعاسىن قايىستىرعان، اعايىن-تۋىستى اڭىراتىپ، قايعى جۇتتىرىپ، ۋ ىشتىرگەن، سول قىزىلاعاشتاعى شەتىن وقيعا بولعان ءتۇن. ءبىز بۇل داتانى ءالى ۇمىتقان جوقپىز! ۇمىتۋعا حاقىمىز دا جوق!

اسىرىپ ايتىپ، اجال شاقىرماق، استە ويىمىزدا جوق. سوندىقتان، اشىق دەرەككوزدەرى رەسمي دەپ جاريالاعان سانداردى جازامىز...

سول ءتۇنى اينالاسى جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە ءبۇتىن اۋىلدى قىزىلسۋ باستى. 2010 جىلدىڭ 11 ناۋرىزىنان 12-ىنە قاراعان ءتۇنى قىزىلاعاشتاعى 42 ميلليون كۋبقا ارنالعان سۋ قويماسى ەرىگەن قار سۋى مەن 3 كۇن تولاسسىز جاۋعان جاۋىننان ەرنەۋىنەن اسىپ-تاسىپ، اقىرى اپات بولدى. ونداعى سۋدىڭ دەڭگەيى 46-48 ميلليون كۋبقا دەيىن كوتەرىلگەن. تاسقىن سۋ قىزىلاعاشتى تۇگەل شايىپ، ەگىنسۋ، مولالى، كولتابان دەيتىن ەلدى-مەكەندەردەن ءوتىپ، جايلاۋعا دەيىن جەتتى.  بەيرەسمي دەرەكتەر، سول ءتۇنى 150-گە جۋىق ادامنىڭ ءىزىم-قايىم جوعالعانىن ايتسا، رەسمي دەرەك بويىنشا 45 ادام قازا تاپتى. ونىڭ 12-ءسى شەتتەي بالا-شاعا ەدى.  مال-جان، ءدۇنيا-مۇلىكتى ايتپاعاندا، شىرت ۇيقىدا جاتقان جۇرت توپان سۋدىڭ استىندا قالدى. 465 وتباسىندا 2240 ادام بولعان ەكەن. قىزىل سۋ 146 ءۇيدى تولىق شايىپ كەتسە، تاعى 251 ءۇي قيراپ قالعان.

سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ اقوردادا شۇعىل جيىن وتكىزىپ، قىزىلاعاشتاعى اپاتقا جاۋاپتى ادامداردى تاۋىپ، قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەن. تاپسىرما ورىندالدى. قىلمىستىق كودەكستىڭ 315 (قىزمەت بابىنداعى ارەكەتسىزدىك) جانە 316 (سالعىرتتىق) باپتارى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالعان. قىزىلاعاش اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى ەسەت ءجۇنىسوۆ، سۋ قويماسىنا مەنشىك ەتۋشى «شىنار» جشس  ديرەكتورى قۋانىش بەكەەۆ، سۋ پايدالانۋشىلاردىڭ وندىرىستىك كووپەراتيۆىنىڭ ديرەكتورى مۇحيت ءجۇنىسوۆ، اقسۋ اۋداندىق تجد باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەۆگەني ەنيندەر تۇتقىنعا الىنعان. ءىستى سول كەزدەگى باس پروكۋرور قايرات ءمامي مەن سول كەزدەگى ءىىم سەرىك بايماعامبەتوۆ ءوز باقىلاۋىنا العان. ول كەزدە پرەمەر-مينيستر كارىم ءماسىموۆ، توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكو، الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى سەرىك ۇمبەتوۆ ەدى. قازىر ۇمبەتوۆ پەن بوجكو دەپۋتات. ال ءماسىموۆ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىندە.

سويتكەن، قىزىلاعاشتى جۇمىلىپ ءجۇرىپ قايتا تىرىلتكەن ەدىك. تىرىلتتىك دەيمىز-اۋ، قيراعان ۇيلەر مەن جولداردى قايتا سالعانىمىزبەن، وپات بولعان جانداردى ءتىرىلتۋ ادامنىڭ قولىنان كەلەر ءىس ەمەس، ارينە.

كەيىن اۋىلدا قىزىلاعاش قاسىرەتىنىڭ قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىش ورناتىلعان. ەسكەرتكىشتىڭ بيىكتىگى 7, ەنى 14 مەتر. وندا اعاشتان ۇستاپ، ءوز بالاسىن قۇتقارىپ تۇرعان انا بەينەلەنگەن. ايدىڭ كۇنى امانىندا 45 ادامنىڭ ءومىرىن جالماعان، 45 وتباسىنىڭ ويرانىن شىعارعان شەتىن وقيعا قۇرباندارىنا ارنالعان سول ءبىر ەسكەرتكىشكە جولاي وتكەن جان ءبىر مەزگىل ايالداپ، مارقۇمداردىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتۋ كەرەك-اق.

«ادامنان جاسىرعاندى، قۇدايدان جاسىرمايسىڭ» دەگەن بار. ەندى كورگەنىمىزدى جازايىق. ءبىر توپ الماتىلىق جۋرناليست الماتى وبلىسى، اقسۋ اۋدانىنان قايتار جولدا قىزىلاعاشتاعى وسى ەسكەرتكىشكە ارنايى  توقتاعان ەدىك. بۇگىن. ويدان الىپ، قىردان تاپقانىمىزدى ەمەس، كوزبەن كورگەنىمىزدى، كوكەيدە تۇيگەنىمىزدى جازىپ وتىرمىز.

2010 جىل. 12 ناۋرىز. 00 ساعات 37 مينۋت. ۇمىتقان جوقپىز. سودان بەرى 9 جىل ءوتتى عوي. جاڭاعى مارقۇمداردىڭ رۋحىنا ارناپ قويىلعان ەسكەرتكىش ەلەۋسىز قاپتى. بۇگىنگى سيقى مىناۋ، مىنە!

ەسكەرتكىش مونۋمەنتتىڭ توز-توزى شىققان. تاقتايشالارى (گرانيتتەرى) قيراپ، تۇسكەن. اينالاسىندا مالدىڭ، مالدى قويشى ادامنىڭ ءناجىسى جاتىر. ەككەن اعاشتارىن مال كەمىرگەن. جارىق قۇرىلعىلارى ىستەن شىققان. قوقىس جاشىكتەرى بوساعان سىرانىڭ بوتەلكەسىنە تولعان. وكىنىشتى! كۇرە جولدىڭ بويىنداعى وسى ءبىر ورىن مارقۇمدارعا تاعزىم جاساپ، تىنىس الاتىن ورىن ەمەس، قۇددى مالقورا، يا بولماسا قوقىس پوليگونى ىسپەتتى.

باردى بار، جوقتى جوق دەپ ايتۋ پارىز. 2010 جىلعى سول ءبىر شەتىن وقيعادان كەيىن ۇكىمەتتىك ماسششتابتا ارنايى شارالار قابىلدانىپ، از ۋاقىتتىڭ ىشىندە اۋىل قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى. مارقۇمداردىڭ رۋحىنا ارناپ ەسكەرتكىش تە ورناتىلدى. الايدا، سول ەسكەرتكىشتىڭ بار-جوعىن الماتى وبلىسى مەن وعان قاراستى اقسۋ اۋدانىنىڭ اكىمدىگى ۇمىت قالدىرعان سەكىلدى. ايتپەسە، اينالاسىن اباتتاندىرىپ، قوقىسىن تازارتىپ، قيراعان جەرىن بۇتىندەپ قويۋ – ءسىز بەن بىزدەن اقىل سۇراتار شارۋا ەمەس-ءتى!

ايتپاقشى، ءبىز كورگەنىمىزدى اۋەلى الەۋمەتتىك جەلىگە جاريالاعان ەك. الماتى وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى عالىممۇرات جۇكەل شۇعىل جاۋاپ جازىپتى. جۋرناليست ريشات اسقاربەكۇلىنىڭ جازباسىنا: «اتالعان ەسكەرتكىش وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆتىڭ باستاماسىمەن تۇرعىزىلعان بولاتىن. ءارى اۆتورى ءوزى. ەسكەرتكىش قولدانىسقا بەرىلىسىمەن اۋداندىق بالانسقا وتكىزىلگەن. اماندىق باتالوۆ بۇل جايتقا بەي-جاي قاراماي، ماسەلەنى كوتەرگەن بارشالارىڭىزعا العىسىن بىلدىرەدى. ەسكەرتكىش ءۇش كۇننىڭ ىشىندە قالپىنا كەلتىرىلەتىن بولادى»، دەپتى.

وعان دا كوندىك. الداعى 3 كۇننىڭ ىشىندە الماتى وبلىسى اكىمدىگى قولدانىلعان شارالار تۋرالى دا بايانداي جاتار. كۇتەمىز! 2010 جىل. 12 ناۋرىز. 00 ساعات 37 مينۋت. ۇمىتپايمىز.

«ارۋاق اتتاعان وڭبايدى» دەيدى، اماندىق مىرزا! قيراعالى تۇرعان قىزىلاعاشتاعى سول ەسكەرتكىشتىڭ ءوڭ-ءتۇرىن رەتكە كەلتىرۋگە، ءسىزدىڭ، ءسىزدىڭ قاراماعىڭىزداعى جاۋاپتى ازاماتتاردىڭ شاماسى كەلمەسە، ءبىز، مىنا ەل-جۇرت بارىپ، كومەكتەسەيىك! ايتپەسە، قۇرباندارعا ارنالعان ەسكەرتكىش الاڭنىڭ قوقىس «پوليگونىنا» اينالۋى - ادامگەرشىلىككە دە، قۇدايشىلىققا دا جاتپايدى!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz