1. سوڭعى كۇندەردەگى الەۋمەتتىك جەلىدە تالقىلانىپ جاتقان ماسەلە - ول ورىس تىلىندە شىققان «توميريس» ءفيلمىنىڭ قازاقشا ءتيترىن قويۋ ماسەلەسى. بۇل ءفيلمدى دە وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىن ورىسشا تۇسىرىلىگەن، پروكاتى $30 ملن، جارتىلاي ءولى «كوشپەندىلەر» ءفيلمىنىڭ تاعدىرى كۇتىپ تۇرعان سياقتى. ونەردىڭ وسى ماڭىزدى سالاسىندا تاۋەلسىزدىك جىلدارى قازاق تىلىندە ەسى دۇرىس ءبىر فيلم شىقپادى. ونەرگە ەش قاتىسى جوق شيرپوترەب، اناحرونيزم! «مىڭبالانىڭ...» ءوزى تاريحي تۇرعىدان ەشقانداي سىن كوتەرمەيدى;

2. تۇرسىنوۆ پەن الاگوزوۆانىڭ قازاق مادەنيەتى تۋرالى باستالىپ، كىندىكتەن تومەن جاقپەن اياقتالعان ورىسشا تارتىستارى «يت جوقتا شوشقا ۇرەدىنىڭ كەبى» بولدى. ولاردا مۇمكىن قازاق ونەرىن دامىتامىز دەگەن نيەت بولار، بىراق ولار جاي ءسوزدىڭ ماعىناسىن تۇسىنبەگەننەن كەيىن ولاردىڭ بارلىق تىرلىكتەرى ءجاي تالپىنىس، يميتاتسيا نەمەسە ەمەۋرىن بولىپ قالادى. قازاقشا تۇرمىستىق دەڭگەيدە سويلەي المايتىن ماڭگۇرتتەر ەندى ۇلت مادەنيەتىنىڭ تاعدىرىن شەشەتىن بولسا، وندا بۇل اسان قايعىنىڭ، «قاراعاي باسىن شورتان شالارىنىڭ...» ءبىر ءتۇرى وسى ەمەس پە؟! الدە بۇل قازاق مادەنيەتىنىڭ سوڭعى جىلدارداعى رۋحاني قاڭعىرۋى ما؟! بيلىك پەن مادەنيەتتى "شۆوندەر شاريكوۆتەر" باسقارعان كەزدە ادام مەن دارەتحانانىڭ اتتارى بىردەي، وسىنداي جاعدايلاردان اياق الىپ جۇرگىسىز بولادى. سول كەزدە بالاڭا ء"بورىباساردىڭ" اتىن قويۋعا زار بولاسىڭ;

3. تەرمينكومداعى «پايىز»، «ءانۇران» ت.ب. 300-دەن استام قازاقتىڭ ءتول ءسوزىن قولدانىستان الىپ تاستاۋعا شەشىم قابىلداۋى دا، «قاننەن ءيتتىڭ سارىپ كەتكەن جەرىنەن» مادەنيەت جاساۋعا تىرىسقان نادانداردىڭ تىرلىگى. سول تەرمينكومنىڭ قازىرگى قۇرامىندا ەسى دۇرىس ادام جوق. بولسا، «گيمننەن» 2 مىڭ جىلداي بۇرىن شىققان «ءانۇراندا» نە اكەلەرىنىڭ قۇندارى بار؟!

4. كەزىندە سپورتتاعى دوپينگ داۋىمەن قازاقستاندى الەمدەگى 6 قارا تىزىمدەگى ەلدىڭ قاتارىنا قوسقان بۇل مينيسترلىكتىڭ شالا ىستەرى ءالى دە باستان اسۋدا. مىسالى، «رۋحاني جاڭعىرۋعا...» ۇسىنىلعان، شەتتەگى 5 ملن قازاق دياسپوراسى مەن ەلدەگى 6 ملن ازاماتتارعا قازاق ءتىلىن قاشىقتىقتان وقىتۋدىڭ زاماناۋي (وندا وسىعان دەيىن قازاق تىلىندە بولماعان مونتەسسوري ت.ب. وزىق مەتوديكالارى نەگىزىندە دايىندالعان) مەتوديكاسىن مينيسترلىك وتكىزبەي، وسىنداي جانە ادام كاپيتالى، كۆانتتىق تەحنولوگيا داۋىرىندە ەلگە قاجەت جوبالاردىڭ ورنىنا «ساكرالدى ياعني «و، دۇنيەلىك» ولگەن قازاقستان» ۇڭگىرلىك سانانى ۋاعىزداۋعا بيۋدجەتتەن ونداعان ميلليون قارجى ءبولىپ، ەلدى 2 مىڭ جىلعا كەرى كەتىرۋدە؟! سوندا ولاردىڭ ينتەرنەت، تۆ، تەلەفون ت.ب. تيىم سالعان تاليبان ت.ب. ورتودوكسالدىق دىندەردەن ايىرماشىلىعى قانداي؟! ەشقانداي;

5. قازاقشا شىعاتىن باسىلىمدار مەن جالپى مەملەكەتتىك تىلدەگى اقپاراتتىڭ ەل ىشىندەگى ۇلەسى 20%-دان اسپاۋدا. تاۋەلسىزدىك جىلدارى قازاق باسىلىمدارىنىڭ تيراجى 40-100 ەسە ءتۇسىپ كەتتى. مىسالى، «مادەنيەت» جورنالى 100 ەسە، «جۇلدىز» جورنالى 40-50 ەسە ءتۇستى. مينيسترلىگى بار، وسى سالانىڭ اينالاسىنداعى دەپارتامەنت، رەداكتورلار ت.ب. بار، بارلىعى «قازاق مادەنيەتىنىڭ دوڭىزىن تاعالاپ ءجۇر»;

6. ۇكىمەت مادەنيەتتىڭ بارلىق پروبلەماسىن تويعا سىرىپ سالىپ «اي قاراپ وتىر». ەلدەگى توي، ساداقا ت.ب. كوپشىلىك شارالاردى رەتتەپ، ولاردى حالىققا، جاستارعا ۇلگى بولاتىن مادەني-داستۇرلىك شارالار دەڭگەيىندە وتكىزۋدىڭ ورنىنا بارلىعىن قىتايدىڭ ارزان، ءارى ساپاسىز تاۋارىن ساتاتىن باراحولكاعا اينالدىرىپ جىبەردى. ەندى 30 جىلدان كەيىن بۇل ەل نەگە جاپپاي باراحولكا، رەزەرۆاتسياعا اينالدى دەپ تاڭ قالامىز؟! قۇمار قاراش، «ۇكىمەت، بەرگەنىنە شۇكىر ەت. جالعىز سيىرىڭدى تارتىپ الىپ، ك...ڭە تۇكىرەت!» دەپ دۇرىس ايتقان;

7. قازاق مادەنيەتىنىڭ بىرەگەي شىڭى ونىڭ ۇلتتىق ونەرى بولسا، وعان «ءداستۇرلى ونەر» دەگەن ايدار تاعىپ، ول بۇل قوعامنىڭ «جەتىم ۇلىنا اينالدى». وسىنى ىستەپ وتىرعان مادەنيەتسىز، ۇرى، ساتقىن، ءارى قاڭعىباس بيلىك;

8. بالەت پەن وپەرا – ول وسىدان 2-3 عاسىر بۇرىن ەۋروپا رەنەسسانسى كەزىندە شارىقتاۋ شەگىنە جەتىپ، ءححى عاسىردا نەگىزىنەن ۋاقىتى وتكەن ونەردىڭ سالالارى. مىسالى، باتىستا كلاسسيكالىق مۋزىكانى حالىقتىڭ 1% تىڭدايدى. ولار، ونەردىڭ جاقسى سالالارى بولعانىمەن قازاقتىڭ ۇلتتىق ءتول تۋىندىسى ەمەس. م.پليسەتسكايانىڭ شەتەلدىك دەلەگاتتارعا 1950-1970جج «لەبەدينايا وزەرونى» 800 رەت بيلەۋى، - ول ونەر ەمەس، ساياسات بولدى. كەڭەس وداعىنداعى ەسترادالىق اندەردىڭ 90% ەۋروپا مەن امەريكادان كوشىرىلگەن شيرپوترەبتەر بولسا، قازاق «استانانىڭ كۇنى» ت.ب. «ۇلى تويلارىندا» ورىستىڭ شيرپوترەب گوموسەكسۋاليستەرىن كورگەنىنە ابوريگەندەر سياقتى وزدەرىن باقىتتى سەزىنىپ، بار جيعان-تەرگەنىن سولارعا بەرۋدە. مىسالى، ءانشى سەروۆقا استاناعا ءبىر كەلگەندە $300 مىڭ ساعاتىن سيلاپتى. مۇندايدا، وسىدان ءۇش عاسىر بۇرىن قاراعاندى كەنورنىن 30 جىلقىعا ايىرباستاعان ەسكە تۇسەدى. ابوريگەن، قاي عاسىردا دا وزگەرمەيدى;

9. ءبىز، فرانتسيادا اتتيلاعا بايلانىستى شارانى قازاقشا وتكىزىپ جاتقانىمىزدا (سينحروندى اۋدارمامەن) انگليادان كەلگەن تاريحشى، «اتتيلا جابايى (ۆارۆار), ال سىزدەر شارانى اعىلشىنشا جۇرگىزۋلەرىڭ كەرەك» دەگەندى ايتتى. وعان، اتتيلانىڭ باتىس وركەنيەتىنىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسىن ءتىزىپ جانە انگلياداعى «برەتون» دەگەن سوزدەن باستاپ 326 جەر، سۋ، ەلدى مەكەندەر اتتارىنىڭ ءتۇبىرى تۇركىنىكى، ياعني تۇركى ءتىلى الەمگە باسقا تىلدەردەن 3-4 مىڭ جىل بۇرىن تاراعان» دەپ جاۋاپ بەردىك;

10. احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ، «سياقتى سىنىق بۇتاق تومەندەسەڭ، كىم جۇلماس وڭايداعى جەمىسىڭدى؟...» دەمەكشى، مادەنيەتتىڭ تومەندەگەنى ۇلتتىق نامىس پەن اردىڭ ازىپ، رۋحتىڭ الماس قىلىشتاي جارقىلداماي مۇقالۋى، ءداستۇردىڭ اياقاستى بولىپ، الەمدى شارلايتىن ۇلتتىق ونەردىڭ تابالدىرىقتان ءارى اتتاي الماۋى... ول، حالقى باسقالاردىڭ بيەسى بولعان بيلىكتىڭ ەسەگىنە، قوعام «قورقىتتىڭ كورىنە» اينالعان كەزدەگى اقىرزاماننىڭ بەلگىلەرى. ونى ىستەپ وتىرعان قازاقتاردىڭ وزدەرى. مۇنداي، ساتقىندىقتان اسقان نەمقۇرايلىلىقتىڭ ارتى «ءبىز زامانعا نە قىلدىق» دەگەن دارمەنسىزدىك پەن قۇلدىققا اكەلەتىنى زاڭدى قۇبىلىس. تاريح ديىرمەنى ماسىلداردى، قۇلداردى تەز كۇلگە اينالدىرادى.

Abai.kz