وسىلاردىڭ ايتقان بولجامى نەگە كەلمەيدى؟ «ولار سول ءۇشىن ساراپشى»، - دەيدى قۇربىم. راس-اۋ، ايتقانى كەلسە كورىپكەل بولىپ كەتپەي مە؟ «اناۋ اۋىسادى، مىناۋ تارايدى»، - دەپ، ساۋساق سورىپ وتىرعانشا، «ايىڭ وڭىڭنان تۋادى، باقىتتى بولاسىڭ»، - دەپ، اقشا تاپپاي ما؟ ءاي، بىراق ءسوز ساۋعان ساراپشىلار دا جەرگە قاراپ وتىرماعان شىعار. بايقاساڭىز كوبى الدەبىر قۇرىلىم، قوعامدىق ۇيىم قۇرۋعا اۋەس. «التىن شىققان جەردى بەلدەن قازىپ» جاتقاندارى دا بار. «قور قۇرىپ، گرانت جەڭىپ الدىم»، - دەپ جاتادى، كىم بىلگەن. ونداي قورلار سىرتتان دا قارجىلاندىرىلادى، ىشتەن دە. «سەرىكتەستىك قۇرما، قۇرساڭ قور قۇر» دەپ قۇرقىلداپ جاتاتىنى سوندىقتان. سوڭعى كەزدە سىرتتان كەلەتىن كۇماندى اقشا سۇزگىدەن وتەتىن بولدى دا، كەيبىر شالقىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندار تىيىلا باستادى. ەسەسىنە «اۋزىن الۋ» ءادىسى وزىمىزدە كۇشەيىپ كەلە جاتقان سياقتى. بىلگىشتەر سولاي دەپ ءجۇر، بىراق ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز باسقا. وسىلار كىمدەر ءوزى، ولار نەگە اقىل ايتۋعا ءتيىس؟ ءبىز ولاردى نەگە تىڭداۋىمىز كەرەك؟ ماسەلەن؟!.

وسىلاردىڭ ايتقان بولجامى نەگە كەلمەيدى؟ «ولار سول ءۇشىن ساراپشى»، - دەيدى قۇربىم. راس-اۋ، ايتقانى كەلسە كورىپكەل بولىپ كەتپەي مە؟ «اناۋ اۋىسادى، مىناۋ تارايدى»، - دەپ، ساۋساق سورىپ وتىرعانشا، «ايىڭ وڭىڭنان تۋادى، باقىتتى بولاسىڭ»، - دەپ، اقشا تاپپاي ما؟ ءاي، بىراق ءسوز ساۋعان ساراپشىلار دا جەرگە قاراپ وتىرماعان شىعار. بايقاساڭىز كوبى الدەبىر قۇرىلىم، قوعامدىق ۇيىم قۇرۋعا اۋەس. «التىن شىققان جەردى بەلدەن قازىپ» جاتقاندارى دا بار. «قور قۇرىپ، گرانت جەڭىپ الدىم»، - دەپ جاتادى، كىم بىلگەن. ونداي قورلار سىرتتان دا قارجىلاندىرىلادى، ىشتەن دە. «سەرىكتەستىك قۇرما، قۇرساڭ قور قۇر» دەپ قۇرقىلداپ جاتاتىنى سوندىقتان. سوڭعى كەزدە سىرتتان كەلەتىن كۇماندى اقشا سۇزگىدەن وتەتىن بولدى دا، كەيبىر شالقىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندار تىيىلا باستادى. ەسەسىنە «اۋزىن الۋ» ءادىسى وزىمىزدە كۇشەيىپ كەلە جاتقان سياقتى. بىلگىشتەر سولاي دەپ ءجۇر، بىراق ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز باسقا. وسىلار كىمدەر ءوزى، ولار نەگە اقىل ايتۋعا ءتيىس؟ ءبىز ولاردى نەگە تىڭداۋىمىز كەرەك؟ ماسەلەن؟!.

ايدوس سارىم ءوزىن وپپوزيتسيا وكىلىمىن دەپ سانايدى. ءبىر قاراساڭ وپپوزيتسيا مەن ۇكىمەتتىڭ اراسىنداعى كەڭىستىكتە الشاڭ باسىپ جۇرگەندەي كورىنەدى جانە. پىكىرلەرى قىزىق تا ەمەس، قىزىقسىز دا ەمەس. اندا-ساندا جاپ-جاقسى، سالماقتى ويلارىمەن كورىنسە، بىردە باسقا ءبىر توپتىڭ سويىلىن سوعىپ جۇرگەنگە ۇقسايدى. «ۇلت ءۇشىن ەشتەڭە ىستەمەدى»، - دەپ ۇلتشىلدارمەن ءجيى ۇستاسا بەرەدى، بىراق ءوزىن ۇلتتىق-پاتريوتتىق قوزعالىس بەلسەندىلەرىنەن جوعارى ۇستايدى. دەسە دە ول ساياسات ءۇشىن ايانىپ قالمايدى. وسى ماقساتتا كىمنىڭ بولسا دا اۋزى-مۇرنىن قان جالاتىپ جىبەرگىسى كەلەتىندەي. اقساقالىنا دا، قاراساقالىنا دا پىسقىرىپ قارامايدى. بۇل جاعىنان وكتەم كوزقاراستاعى ادام. «تاربيەدەن كەتكەن ادام العان ءبىلىمنىڭ قۇلى»، - دەپ ايتىپ كەتكەن ءبىر عۇلامانىڭ ءسوزى ويعا ەرىكسىز ورالادى وسىندايدا. ال ايدوس ءوزى ىزىنە تۇسكەن ساياسي تەحنولوگيانىڭ قۇلى. «اباي kz.» اقپاراتتىق پورتالىن دۇنيەگە اكەلۋشىلەردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى دەيسىز عوي. مۇنى ۇلتقا قىزمەت ەتۋدىڭ ءبىر فۋنكتسياسى رەتىندە تۇسىنسەك، ساياساتتانۋشى ساياساتسىز ارەكەت ەتپەيتىنىن تاعى ۇمىتپاعان ءجون. بىرەۋلەر ونى: «شىلىمىن بۇرقىراتىپ، تاماعى قىرىلداپ وتىرىپ انەكدوت ايتاتىن ادامنىڭ وبرازىنا كىرىپ العان»، - دەيدى. «ونىسى راس شىعار، بىراق انەكدوتتىڭ جانكۇيەرى ەكەنى انىق» دەيدى تاعى بىرەۋ. ايتەۋىر ءتۇبى بارلىعىن انەكدوتقا اينالدىرىپ جۇرمەسە بولعانى. ال ءسوزدىڭ شىنىنا كەلسەك، ايدوستىڭ بولجامدارى ساياسي كورىپكەلدىلىكتەن گورى سيتۋاتسياعا قاراي قورىتىندى پىكىر ايتۋعا كەلىڭكىرەيدى. بۇگىنگى زاماننىڭ سيتكومىن ىزدەسەڭىز، ايدوستان تاباسىز.
قوعامعا مىسقىلداپ قاراۋ ساياساتتانۋشى دوسىم ساتباەۆتا دا بار. ساياساتتا ءجۇرىپ، ساتيرالىق رومان جازۋ سونىڭ اسەرى. الايدا 2008 جىلى قاڭتاردا «ءماسىموۆ كەتەدى!» دەپ ەدى، ءماسىموۆ قايتا قازىر كۇشەيىپ كەتتى. «ءماسىموۆ داعدارىسقا قارسى مەنەدجمەنت كورسەتە المادى» دەگەن، كەرىسىنشە ءبىز داعدارىستان ءدىن امان شىقتىق. ەلباسى ونى قايتا تاعايىنداعاندا وسىنىسى ءۇشىن العىس ايتتى. تارايدى-اق دەگەن پارلامەنتى دە تارامادى. وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىن دا ءدال بولجاپ بەرە العان جوق. «و-ي-ءبۇي، ايتقانىم كەلمەي قالدى» دەپ، ونىڭ سەبەبىن تۇسىندىرگەن ساتباەۆتى دا، باسقانى دا كورمەدىك وسى جولى. باياعى «ارا-شمەلدىڭ» زامانى بولسا، ساتباەۆتىڭ ءوزى كەيىپكەر بولىپ كەتەر مە ەدى، قايتەر ەدى. ءبىر قاراساڭ، دۇپ-دۇرىس-اق بولجام جاسايتىن سياقتى، بىراق ءومىرى ايتقانى كەلمەيدى. الدە ءبىز بەلگىلەنگەن ەرەجەمەن جۇرمەيتىن حالىق پا ەكەنبىز؟ نەعىلسا دا مۇنداي جاعدايداعى بەرەر كەڭەسىمىز بىرەۋ-اق، ساتباەۆقا سەنسەڭىز دە، قولشاتىرىڭىزدى ۇمىتپاڭىز!
سويتسە دە وسى دوسىم ساتباەۆ، ەرلان قارين، بەرىك ابدىعالي، دوس كوشىم تورتەۋى ساياساتتاعى سۇيكىمىن جوعالتپاعان ادامدار. باسقالاردان گورى وبەكتيۆتىلەۋ پىكىر ايتا الادى. مىسالعا، وتكەن جىل ارالىعىندا بەلگىلى ساياساتتانۋشى ەرلان قارين ءوتىمدى پىكىرلەرىمەن قايتا كورىندى. ءبىز ساياساتتانۋشىنىڭ پەتروپاۆلدى قىزىلجار دەپ اتاۋ تۋراسىنداعى داۋعا بەلسەنىپ ارالاسقانىن ايتىپ وتىرمىز. ادەتتە بيلىك تاراپىنداعىلار شي شىققان جەرگە «وت تاستاماۋعا» تىرىساتىن. سونداي ورتادا جۇرگەن «نۇر وتان» پارتياسى ساياسي كەڭەسىنىڭ حاتشىسى ەرلان قارين ويىن اشىق جەتكىزدى. دوسىم ساتباەۆ ونداي «قانشىل» ەمەس. ۇلت ماسەلەسىندەگى كەيبىر جايتتارعا كەلگەندە دوسىم ءۇشىن «ەكى قويىڭ ءبىر سوم». قازاقشاعا دا جورعا ەمەس. ال قارين بولسا، قازىر جوعارىداعىداي قازاققا جاقىن اڭگىمەلەرمەن ۇپايىن تۇگەندەي باستادى. سەبەبى ساياساتتىڭ جول ورتادا موڭكىپ تاستاپ كەتەرىن «اسار» پارتياسىندا كەڭەسشى بولىپ اسارلاتقاندا بىلگەن. ەلگە اقىل ايتپاق تۇگىل، «اساردىڭ» تاراپ كەتەرىن بىلسە، تۋ تۇرعاندا جالاۋ كوتەرىپ شىعار ما ەدى، ماسەلەن. ۋاعىندا اقاەۆقا دا اقىلشى بولعانى ەرلاننىڭ ساياساتتىڭ ساۋداسىنان دا الىس ەمەس ەكەنىن بايقاتسا كەرەك. اينالىپ كەلىپ «تۋىن تاپقانى، ءتۇبىن تاپقانى» دەرمىز ەندى. ۇلتتىق ماسەلەلەرمەن تىلىن مىعىمداپ قويعان قارين الايدا، ىقپالدى پارتياداعى ىقپالدى تۇلعا بولا تۇرا، جوعارىداعى قىزىلجار ماسەلەسىنىڭ وڭىنان شەشىلۋىنە ەش ىقپال جاساي العان جوق. بۇعان نە دەيمىز، ءوزى تۇگەل بولماسا دا، ءسوزى تۇگەل، ايتەۋىر. ەندەشە ەرلانعا دا تولايىم سەنىپ قالۋعا بولمايدى.
الپاۋىت پارتيانىڭ الامانىنا اينالعان قاريندىكى تۇسىنىكتى، ال مىنا باسى بوستان ءازىمباي عاليعا نە جورىق؟! بىردەڭە سۇراساڭ: «انانىڭ كارىنە ۇشىراپ قالارمىن، مىنانىڭ كوڭىلىنە ءتيىپ قالارمىن»، - دەپ اشىق ايتاتىن بولىپتى. ايتقانى كەلە بەرمەگەن سوڭ، ساق بولعان ءتۇرى مە ەكەن، الدە. «ىشىمدەگىنى ءوزىڭ تاپ» دەپ مىسىقتابانداپ جۇرەتىن ساياساتتانۋشى بولا ما ەكەن، ءتايىرى. سودان دا شىعار، قازىر ءازىمباي عاليدىڭ ءۇنى شىقپاي كەتتى. ءوزى دە ۇلت ماسەلەسىن كوبىرەك كوتەرسە دە، قازاقشا ەكى ءسوزدىڭ باسىن قۇراي الماي مىڭگىرلەپ قالۋشى ەدى، كەيىنگى كەزدە ءبىرجولا تىيىلدى. بۇرىنىراقتا باسقالاردان گورى ءازىمباي عاليعا سەنىڭكىرەيتىنىمىز راس ەدى، ەندى ول دا تىم-تىرىس. ەندى بىزگە ەرتەگىنى كىم ايتادى دەپ، قار-ا-اپ وتىرمىز.
قازىرگى زاماننىڭ ساياساتشىسىنا قىزىل ءسوز جولداس بولمايدى، ارينە. دەسە دە سول جوقتىڭ ورنىن تولتىرىپ جۇرگەن بەكبولات پەن قىزىل ءسوز ادامات (كەنتاۆر) قۇساپ بىرىگىپ كەتكەندەي. تىڭداۋشىنىڭ دا قوتىرىن قاسىپ، ەمىنتە تۇسەتىن سياقتى. «ۇلتىم، ءتىلىم، ءدىنىم» دەپ بەزەك قاعىپ جۇرگەنىن كورىپ: «ءاي، وسى بەكبولاتتان باسقانىڭ قازاققا جانى اشىمايدى-اۋ»، - دەپ ويلاپ قالاسىڭ سەن دە. سونداعى بەكبولاتتىڭ «مەنشىگىندە» ءۇش-ءتورت-اق تاقىرىپ بار. سونىڭ ەڭ جاندىسى - كينو. كورەرمەنگە جول تارتقان كينونىڭ ءبارى شەتىنەن بەكبولات تىلەۋحاننىڭ سىنىنان وتەدى. ماسەلەن، «كەلىندى» قازىمىر قايىناتا قۇساپ جەر-جەبىرىنە جەتە سىناپ، ايىزىمىزدى ءبىر قاندىردى. الايدا كينو مەن تىلگە كەلگەندە جارقىن-جارقىن شىعاتىن بەكبولاتتىڭ داۋىسى ساياسي ماسەلەلەرگە كەلگەندە كوبىنە «وشەدى» دە قالادى. ايتپەسە ۇلكەن-ۇلكەن، كۇردەلى تاقىرىپتارعا بايلانىستى بەكبولاتتىڭ پىكىرىن ەستىگىڭ-اق كەلەدى. قىزبا ءسوز، قىزىل ءتىل، ەموتسياعا سالعاندا قانداي بولىپ شىعادى ەكەن دەگەن ەت پەن تەرىنىڭ اراسىنداعى جەلىك قوي بىزدىكى. بەكبولات ساياساتتانۋشى ەمەس، بىراق قازىر ول ۇلتتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن ساياساتتىڭ ادامى.

سول قاسيەت ساتباەۆتا عانا ەمەس، ەرىمبەتوۆتە دە جوق، مىسالى. (بەكبولات تىلەۋحان قالامىمىزعا سول ءۇشىن دە ىلىگىپ قالىپ وتىر). نۇرلان ەرىمبەتوۆتى تىڭداساڭىز، رينگتە جۇدىرىعىن وڭدى-سولدى سىلتەپ جۇرگەن بوكسشىنى ەلەستەتەسىز. ارالاسپايتىن تاقىرىبى جوق، وڭىنان كەلسە وڭىنان، سولىنان كەلسە سولىنان شارتپا-شۇرت كىرىسىپ كەتەدى. باعامداپ قاراساڭىز، ونىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مەن ۇلتشىلدىق تۋرالى پىكىرلەرى ساياساتتاعى اۋەسقوي ادامنىڭ كەيپىن كوز الدىڭا اكەلەدى. دەسە دە، بەلگىلەنگەن ەرەجە شەڭبەرىندەگى «تارتىپپەن» توبەلەسەتىن «بوكسشىلاردىڭ» اراسىندا ول سول وڭدى-سولدى سوققىلارىنىڭ ارقاسىندا باسقالاردان گورى كوبىرەك تانىمال بولىپ ۇلگەردى. ورنىقتى، وردالى ويلارى بولماسا دا وي ايتا الاتىن ادامداردى دوداعا سالۋدى ۇيىمداستىرا الاتىن قابىلەتى بار. سالىستىرا ايتساق، ساياساتتانۋشى ەرلان قارين ودان الدەقايدا كاسىبي، الدەقايدا تەرەڭ. الايدا نۇرلان الدەقايدا قىزىق، «توبىرعا» الدەقايدا جاقىن.
بيلىكتەگى بىردەن-ءبىر قىزىق فيگۋرا كىم دەسەڭىز، ول «بيلىكتىڭ ايتقىشبەگى» اتانعان - ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆ. كەيدە سايقىمازاققا دا ۇقساپ كەتەتىن كەزدەرى از ەمەس. ايتسە دە ونى قانشا ۇناتپاعانىمىزبەن، ءبارىبىر ونىڭ ايتقانى كەلىپ جاتادى. بىزدىڭشە، ەرتىسباەۆ دەموكراتتىڭ وبرازىن يمەنبەي يەمدەنگەن تالانتتى «اكتەر». وسى ۋاقىتتىڭ، تاپ وسى كۇننىڭ ادامى. تاق مۇراگەرى كىم بولۋى مۇمكىن ەكەنىنە بولجام جاساۋعا تەك سوعان عانا رۇحسات بەرىلىپ قويعانداي قۇددى. بىراق ول دا ءدال ۇستىنەن ءتۇسىرۋ ءۇشىن ەمەس، قوعامدىق پىكىردى اداستىرۋ ءۇشىن بولجام جاسايدى. مىنە، ءبىزدىڭ ساياساتتانۋشىلاردىڭ سىر-سيپاتى ەندى انىقتالدى، «ولار سول ءۇشىن دە ساياساتتانۋشى!» پىكىرلەرى اسا قىزىق تا ەمەس، اسا قىزىقسىز دا ەمەس. ءبىز دە ۇيرەنىپ كەتتىك، ايتا بەرسىن: «ايىڭ وڭىڭنان تۋادى، باقىتتى بولاسىڭ!..»

http://www.halyksozi.kz/news/view/id/706