بايلىق  كىلتى

قابىسقان  امياندى قامپايتۋ جولى

نەمەسە

ەجەلگى  بابىلداعى  ەڭ  باي ادام

 

اڭىز-شىنى ارالاس

بابىلدىق سازبىتىكتەر

نوتتينگەمدىك ۋنيۆەرسيتەت

نيۋارك-نا-ترەنتە

نوتتينگەم

21 قازان 1934ج.

بريتاندىق عىلىمي زەرتتەۋ

ەكسپەديتسيا جەتەكشىسىنە،

پروفەسسور فرانكلين كولدۆەللگە.

حيللا، مەسوپوتاميا.

 

 

 

 

قۇرمەتتى پروفەسسورىم.

ءسىزدىڭ بابىل قيراندىسىن سوڭعى قازۋ كەزىندە تابىلعان بەس ءسازبىتىك حاتىڭىزبەن بىرگە ءبىر كەمەمەن كەلىپ جەتتى. بۇل جازبالاردى بىرنەشە ساعاتتار بويى تارجىمەلەي وتىرىپ، شەكسىز قۋانىش ءلاززاتىن تاتتىم. حاتىڭىزدى العان بويدا جاۋاپ جازۋىم كەرەك ەدى، بىراق اۋدارمانى ءبىتىرىپ، ونى جاۋاپقا قوسا جىبەرۋدى شەشتىم.

بايلىق  كىلتى

قابىسقان  امياندى قامپايتۋ جولى

نەمەسە

ەجەلگى  بابىلداعى  ەڭ  باي ادام

 

اڭىز-شىنى ارالاس

بابىلدىق سازبىتىكتەر

نوتتينگەمدىك ۋنيۆەرسيتەت

نيۋارك-نا-ترەنتە

نوتتينگەم

21 قازان 1934ج.

بريتاندىق عىلىمي زەرتتەۋ

ەكسپەديتسيا جەتەكشىسىنە،

پروفەسسور فرانكلين كولدۆەللگە.

حيللا، مەسوپوتاميا.

 

 

 

 

قۇرمەتتى پروفەسسورىم.

ءسىزدىڭ بابىل قيراندىسىن سوڭعى قازۋ كەزىندە تابىلعان بەس ءسازبىتىك حاتىڭىزبەن بىرگە ءبىر كەمەمەن كەلىپ جەتتى. بۇل جازبالاردى بىرنەشە ساعاتتار بويى تارجىمەلەي وتىرىپ، شەكسىز قۋانىش ءلاززاتىن تاتتىم. حاتىڭىزدى العان بويدا جاۋاپ جازۋىم كەرەك ەدى، بىراق اۋدارمانى ءبىتىرىپ، ونى جاۋاپقا قوسا جىبەرۋدى شەشتىم.

سازبىتىكتەر ءسىز جاساعان شارانىڭ ارقاسىندا كەرەمەت قاپتامامەن بۇلىنبەستەن جەتىپتى. وندا جازىلعان حيكايالارى ءبىزدىڭ زەرتحانا قىزمەتكەرلەرى سەكىلدى ءسىزدى دە قايران قالدىرارى ءسوزسىز. كوپشىلىك جۇرت سازعا تۇسكەن تۇماندى وتكەن شاعىمىزدى «اراپتىق تۇندەر» سەكىلدى اڭعال سەزىم مەن قىم-قۋىت حيكايادان تۇرار دەپ كۇتكەنى راس. الايدا، ونىڭ ورنىنا، تاباسار ەسىمدى كىسىنىڭ قارىزى تۋراسىنداعى ماسەلەسىن العا جايىپ سالعاندا، ءبىز كۇتكەنىمىزدەي ەمەس، بۇدۇنيەدە سوڭعى بەس مىڭ جىل بويعى جاعداي سونشالىقتى وزگەرىسكە ۇشىراماعانىنا كوزىمىز جەتتى.

تاڭ قالارلىعى سول، تالىمگەرلەر ايتاتىنداي، بۇل ەجەلگى جازبالار مەنى مىقتاپ «باۋراپ كەتتى». ۋنيۆەرسيتەت پروفەسسورى بولا ءجۇرىپ، مەن ءوزىمدى كوپتەگەن سالالار بويىنشا ءىلىمدى يگەرگەن، ويشىل داراگوي(ينديۆيد) رەتىندە كورسەتۋىم كەرەك ەدى. الايدا، بابىل ءۇيىندىسىنىڭ شاڭى باسقان الدەكىم، مەن بۇرىن ەستىپ كورمەگەن، قارىزدى قايتارۋدى اميانعا سىڭعىرلاعان باقىر تولتىرۋمەن قاتار اتقارۋ ءتاسىلىن ۇسىنادى.

ەجەلگى بابىل كەزىندەگىدەي، بۇگىندەرى بۇل ءتاسىل ءدال سولايشا ءتيىمدى بولار ما ەكەن؟ ايەلىم ەكەۋمىز، بارىنشا مۇددەلى ءوز جاعدايىمىزدى ءبىرشاما تۇزەپ الۋعا ءتاسىل ەتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

ءسىزدىڭ باعالى باستاماڭىزعا تىلەكتەسپىن ءارى كومەكتەسۋگە دە ءازىرمىن.

شىن جۇرەكتەن،

الفرەد شرۋزبەري.

ارحەولوگيا بولىمشەسى.

№ 1  سازبىتىك

 

قازىر، تولعان اي كەزى، مەن جۋىردا عانا باعداتتاعى قۇلدىقتان ورالعان، تاباسار، اسا كوپ قارىزىمدى وتەۋ جانە اۋقاتتى ادام بولۋ ءۇشىن تۋعان بابىل اتتى قالامدا ابىرويلى عۇمىر كەشۋ جولىندا، مەنىڭ ءىس ارەكەتىمە جانە ءماندى ماقساتتارىمنىڭ ورىندالۋىنا وڭدى اسەرى بولۋ ءۇشىن، وسى سازپاراققا ءوز ءىسىمنىڭ جايىن جازىپ وتىرمىن.

قايىرىمدى دوسىم، مولايتۋشى ماتوننىڭ دانالىق كەڭەسى بويىنشا، ءوزىمدى وراسان كوپ قارىزدان اۋقاتتى تىرلىك دەڭگەيىنە شىعاراتىن ءارى ابىرويلى ادامداردىڭ قۇرمەتىنە بولەنۋگە جول اشاتىن ناقتى جوسپارعا سۇيەنۋگە بەت بۇردىم. بۇل جوسپار ءوزىم ۇستاناتىن ءارى ناتيجەسىنە ۇمىتتەنەتىن ءۇش ماقساتتان تۇرادى.

بىرىنشىدەن، جوسپار مەنىڭ بولاشاق يگىلىگىمە نەگىز قالايدى. ول ءۇشىن ءار تابىسىمنىڭ وننان ءبىر بولىگىن جينايمىن ءارى ونى ساقتايمىن.كەمەڭگەر ماتون ماعان بىلاي دەگەن: «جۇمساماستان، ءاميانىنا التىن مەن كۇمىستى ساقتايتىن ادام، اۋلەتىنە يگىلىك جاساقتايدى جانە پاتشاعا ادال قىزمەت ەتەدى.

ءاميانىندا ساناۋلى عانا جەز باقىرى بار ادام، ءوز اۋلەتىنە دە، پاتشاعا دا ەنجار قارايدى.

ءاميانى بوس ادام، زۇلىم جۇرەگىمەن ءوز اۋلەتىنە زيان كەلتىرەدى، ال پاتشانى ساتىپ كەتەدى.

سوندىقتان دا، بىردەڭەگە قول جەتكىزۋگە نيەتى بار ادام، ءاميانىندا - سىڭعىرلاعان باقىرى، ال جۇرەگىندە - اۋلەتىنە دەگەن ىڭكارلىك پەن پاتشاعا دەگەن ادالدىعى بولۋى كەرەك».

ەكىنشىدەن، جوسپار ماعان توركىنىنەن ورالعان ادال جارىمدى قولداۋعا جانە لايىقتى كيىندىرۋگە نۇسقاۋ ەتەدى. ايتپەسە، ماتوننىڭ ايتقانى بار: ادال ايەلگە لايىق قامقورلىق ەركەكتىڭ جۇرەگىندە وزىنە دەگەن قۇرمەتىن تۋعىزىپ، وعان قۋات بەرىپ، ونىڭ ارەكەتىنە ماقسات ايقىنداتادى.

سوندىقتان دا، ءوز تابىسىمنىڭ وننان جەتى بولىگىن جانۇيامنىڭ قاجەتىنە،كيىم-كەشەك پەن ازىققا، سونداي-اق، از بولىگىن ءومىرىمىزدىڭ ءلاززاتى مەن قۋانىشىنا جۇمسايمىن. بىراق، بۇل پايدالى شىعىنداردىڭ تابىستىڭ وننان جەتىدەن ارتپايتىنىن مۇقيات قاداعالايمىن. جوسپاردىڭ ساتتىلىگى دە سوندا بولماق. مەن بولىنگەن قارجىعا عانا تىرلىك ەتىپ، قارجى جەتپەيتىن ەشبىر نارسەنى ساتىپ الماۋىم كەرەك.

 

№ 2  سازبىتىك

 

ۇشىنشىدەن، جوسپار بويىنشا، تابىسىمنان قارىزدى قايتارىپ وتىرۋىم قاجەت.

سول سەبەپتى، اي تولىسقاندا، تابىسىمنىڭ وننان ەكى بولىگىن ماعان سەنىپ قارىز بەرگەندەرگە ءادىل تۇردە ءبولىپ وتىرۋىم كەرەك. وسىلايشا، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتان سوڭ مەنىڭ قارىزىمنىڭ ءبارى قايتارىلادى.

سول ءۇشىن، وسى سازپاراققا قارىز ادامدارىم مەن ولارعا بەرەشەك سومالارىمدى جازىپ وتىرمىن.

فار توقىماشىعا - 2 كۇمىس جانە 6 جەز باقىر،

سانجار اعاش جونۋشىعا - 1 كۇمىس،

اقپار دوسىما - 3 كۇمىس جانە 1 جەز باقىر،

زاڭقار دوسىما - 4 كۇمىس جانە 7 جەز باقىر،

اسقامىر دوسىما - 1 كۇمىس جانە 3 جەز باقىر،

قارىنسار زەرگەرگە - 6 كۇمىس جانە 2 جەز باقىر،

اكەمنىڭ دوسى دياربەكەرگە - 4 كۇمىس جانە 1 جەز باقىر،

ءۇي جالداۋشى القاحاتقا - 14 كۇمىس،

ماتون مولايتۋشىعا - 9 كۇمىس،

بىرەتشىك شارۋاعا - 1 كۇمىس جانە 7 جەز باقىر.

(ودان ءارى سازبىتىك ءبۇلىنىپ، ايىرا وقۋ مۇمكىندىگى قالماعان.)

 

№ 3  سازبىتىك

 

بۇل كىسىلەرگە،ءبارىن قوسقاندا - ءجۇز ون توعىز كۇمىس، ءجۇز قىرىق ءبىر جەز باقىر قارىزبىن. بۇلاردى قايتارۋ مۇمكىندىگىم بولماعاندىقتان، ءوزىمنىڭ اڭعىرتتىعىمنىڭ كەسىرىنەن، ايەلىمدى توركىنىنە جىبەرىپ، ال ءوزىم تۋعان قالامنان بەزىپ، وگەي ولكەگە جەڭىل بايلىق ىزدەۋگە اتتاندىم، بىراق ول ساپاردان ماسقاراعا ۇشىراپ، ابىرويىمدى ايرانداي توككەن قۇلدىققا ساتىلدىم.

ماتون ماعان تابىستان بولىنگەن ۇساق ۇلەستەرمەن قارىزىمدى وتەۋ جولىن كورسەتكەسىن عانا، مەن ءوز اقىماقتىعىمنان قاشىپ قۇتىلۋعا تىراشتانعان اقىلسىزدىعىما كوز جەتكىزدىم.

سوندىقتان دا، مەن ءوزىمنىڭ قارىزگەرلەرىمدى ارالاپ شىعىپ، ولارعا ءوزىمنىڭ قورىمنىڭ جوقتىعىن جانە قارىزدى بىردەن وتەي المايتىنىمدى ايتىپ، ءوز تابىسىمنىڭ وننان ەكى بولىگىن ءادىل تۇردە ءبولىپ وتىراتىنىمدى جەتكىزدىم. وسى عانا قولىمنان كەلدى.سوندىقتان ولار دا، مەن ءوزىمنىڭ مىندەتتەمەمدى تولىق ورىنداعانشا، شىدامدىلىقپەن كۇتۋلەرىنە تۋرا كەلەدى.

دوسىم سانايتىن اقپار مەنى اۋىزىنا كەلگەن بىلاپىت سوزدەرمەن بالاعاتتاپ،دىمىمدى قالدىرمادى، ال مەن كىرەرگە تەسىك تاپپاستان، ۇنجىرعام ءتۇسىپ كەتتىم. بىرەتشىك شارۋا ءوزىنىڭ اسا مۇددەلى جاعدايىن ايتىپ، ءبىرىنشى ەسەپتەسۋىمدى سۇرادى. ءۇي جالداۋشى القاحات مەنىڭ جوسپارىممەن كەلىسپەيتىنىن ايتىپ، تەز ارادا قارىزدى وتەمەسەم، ماعان قورلىق كورسەتەتىنىن ءبىلدىرىپ، قوقان-لوققى جاسادى.

قالعاندارى جوسپارىممەن قۋانا كەلىستى.سوندىقتان دا، مەن بۇرىنعىدان بەتەر قارىزىمدى قايتارۋعا مۇددەلىمىن، ودان بۇرىنعىداي قاشقاننان گورى.ءتىپتى، قارىزگەرلەرىمنىڭ بارلىق تالابىن اتقارماعاننىڭ وزىندە، ولارعا مەن ءادىل تۇردە بەرەشەكتى تولەپ وتىرامىن.

 

№ 4  سازبىتىك

 

بۇگىن تۇنگى اسپاندا تاعى دا تولعان اي. مەن بارىمدى سالىپ ەڭبەك ەتتىم. ايەلىم قارىزىمنان قۇتىلۋ جوسپارىمدى بارىنشا قولدادى. ءسويتىپ، نيەت بىرىككەن شەشىمىمىز ارقاسىندا، نەباتىر ءۇشىن دەنى ساۋ، مىقتى تۇيەلەر ساتىپ اكەلىپ، سوڭعى ايدا ون توعىز كۇمىس باقىر تاپتىم.

ولاردى جوسپار بويىنشا جىكتەدىم. وننان ءبىر بولىگىن وزىمە دەپ الىپ قويدىم، وننان جەتى بولىگىن ايەلىم ەكەۋمىز اقىلداسا كەلە تىرلىك قامىنا جۇمسايتىن بولدىق.وننان ەكى بولىكتى جەز باقىردىڭ جەتكەنىنشە قارىزگەرلەرىمە ءادىل ءبولدىم.

اقماردى كەزدەستىرە المادىم، بىراق اقشانى ايەلىنە قالدىرىپ كەتتىم. بىرەتشىك شارۋانىڭ ريزا بولعانى سونداي، قولىمدى سۇيۋگە باردى.تەك قانا قارت القاحات تومسىرايعان كۇيى قالعان قارىزدى تەزىرەك قايتارۋىمدى قاداپ ايتتى. وعان مەن اش بولماسام جانە شىعىن جۇمسايتىن باسقا جايت كەزىكپەسە، تەزىرەك قارىزدان قۇتىلاتىنىمدى جەتكىزدىم. قالعاندارى العىس ءبىلدىرىپ، ىسىمنەن بەرەكە تابۋىمدى تىلەك ەتتى.

جاڭا اي تۋعانشا، مەنىڭ قارىزىمنان قالعانى ءتورت كۇمىس باقىرعا جۋىقتادى، بۇعان قوسا ەشكىم دە سۇراۋعا قاقىسى جوق مەندە ەكى كۇمىس باقىر بار ەدى. مەنىڭ كەۋدەم كوپ ۋاقىت بويى باسقان سالماقتان ارىلىپ، ەڭسەم كوتەرىلە باستادى.

مىنە، تاعى دا اي تولدى. مەن بارىمدى سالىپ ەڭبەكتەندىم، بىراق تابىسىم سونشالىقتى ەمەس. مەن از عانا تۇيە ساتىپ، بار بولعانى ون ءبىر كۇمىس باقىر تاپتىم. سوندا دا ايەلىم ەكەۋمىز ءوز ۋادەمىزدە تۇرىپ، جاڭا كيىم الۋدان باس تارتىپ، كوكونىستى دە ازايتتىق.تابىستىڭ وننان ءبىر بولىگىن ءبارىبىر الىپ قويىپ، وننان جەتىنى كۇندەلىكتى شىعىنعا جەتكىزدىك. قارىزدىڭ از بولىگىن قايتارسام دا، اقپاردىڭ ماعان ريزا بولعان كەيپىن كورىپ، قايران قالدىم. بىرەتشىك تە ءماز بولدى. القاحات بولسا، ماعان دۇرسە قويا بەردى، بىراق مەن وعان العىسى كەلمەسە، اقشانى كەرى قايتارۋدى ۇسىنعاندا، ول تىنا قويدى. ال،قالعاندارى - ءار كەزدەگىدەي ريزا.

بۇگىن دە اسپاندا تولعان اي قالقىپ ءجۇر. ال مەن قۋانىشتان ۇشىپ جۇرگەندەيمىن.ماعان كەرەمەت تۇيەلەر كەلەسىن ساتىپ الۋدىڭ ءساتى ءتۇسىپ، مەنىڭ تابىسىم قىرىق ەكى كۇمىس باقىر بولدى.بۇل ايدا ايەلىم ەكەۋمىز ءزارۋ بولعان شاپاتا مەن كيىمگە قول جەتكىزدىك.سونىمەن بىرگە بۇل اي قورەگىمىزگە مال مەن قۇس ەتىن بۇيىرتتى.

سەگىزدەن اسا كۇمىس باقىر قارىز تولەۋگە كەتتى. بۇل جولى، ءتىپتى، القاحات تا قاباعىن شىتپادى.

جوسپارىمىز سونداي بەرەكەلى بولدى، ويتكەنى، ول ءبىزدىڭ جانۇيانى قارىز زىندانىنان تارتىپ شىعارۋدا ءارى قولىمىزعا اقشا قورلاندىرۋدا.

بۇل سازپاراققا سوڭعى رەت جازعالى ءۇش رەت تولى اي مەرزىمى ءوتتى.ءاربىر اي سايىن مەن وزىمە تابىستىڭ وننان ءبىرىن قالدىرىپ وتىردىم. ءار جولى ايەلىمىز ەكەۋمىزگە قانداي قيىن بولسا دا،  تابىستىڭ وننان جەتى بولىگى عانا جۇمسالدى.جانە ءاربىر جولى مەن وننان ەكى تابىستى قارىزگەرلەرگە تاپسىرىپ وتىردىم.

كازىر ءاميانىمدا جيىرما ءبىر كۇمىس باقىر سىڭعىرلايدى جانە مۇنىڭ ءبارى مەنىڭ مەنشىگىمدە.ەندى مەن ەڭسەمدى تىكتەپ ءجۇرىپ، جولداستارىممەن جارقىن جۇزبەن، ماقتان سەزىممەن كەزدەسەتىن بولدىم.

ايەلىم بولسا، ءۇي تۇرمىسىنا پىسىق بولىپ الدى ءارى ءساندى كيىنە باستادى.ونىمەن ءوزىمدى باقىتتى سەزىنىپ ءجۇرمىن.

جوسپارىمىز ءسوز جەتپەستەي قۇندى ەكەن. ويتكەنى، بۇرىنعى قۇلدى ابىرويلى جىگىتكە اينالدىرعان سول ەمەس پە؟

 

№ 5  سازبىتىك

 

تاعى دا تۇنگى اسپاننىڭ ءسانىن تولعان اي كەلتىردى. سوڭعى جازبانى تۇسىرگەلى كوپ ۋاقىت وتكەنىن ەسىمە الدىم. سودان بەرى ون ەكى اي ءوتىپتى.بىراق بۇل جولى مەن سازپاراققا ەشتەڭە جازبايمىن، سەبەبى، بۇگىن مەن بارلىق قارىزدان قۇتىلدىم. بۇل كۇنى زايىبىم ەكەۋمىز ۇلكەن توي جاسادىق، ويتكەنى، كوپتەن كۇتكەنىمىزگە جەتتىك قوي.

قارىزگەرلەردى سوڭعى رەت ارالاپ شىققالى تالاي جايتتار بولدى عوي، ءبارى جادىڭدا قالمايدى.اقپار دوسىم ءوزىنىڭ دورەكى قىلىعى ءۇشىن مەنەن كەشىرىم سۇراپ، مەنى ەڭ جاقىن ءارى ناعىز دوسى ەكەنىمدى مويىندادى.

القاحات قارت بولسا، سونشا جامان كىسى ەمەس بولىپ شىقتى، ول دا ماعان: «سەن ءبىر كەزدە اركىم ەزگىلەپ، ويىنا كەلگەن بەينە يلەيتىن ءبىر ۋىس ساز بولاتىنسىڭ، ەندى سەن نايزانىڭ ۇشى دا سىزات قالدىرا المايتىن كەسەك قولاعا اينالىپسىڭ. ەگەر ساعان كۇمىس نە التىن باقىر كەرەك بولىپ قالسا، مەنەن كەز كەلگەن ۋاقىتتا كەلىپ الا الاسىڭ» دەدى.

مەنى قۇرمەتتەيتىن ول عانا ەمەس ەكەن. مەنىمەن كوپتەگەن ادامدار سىيلاسا اڭگىمەلەسەتىن بولدى. ايەلىم ماعان قاراعاندا، جانارى وتتاي جانىپ كەتەدى دە، ال مەنىڭ وزىمە دەگەن سەنىمىم ونان سايىن ارتا تۇسەدى.

بىراق ماسەلە مەندە ەمەس، ماعان ساتتىلىك اپەرگەن جوسپاردا عوي. ول ماعان بارلىق قارىزدان قۇتىلۋعا جول اشتى، ال ءاميانىما سىڭعىرلاعان التىن مەن كۇمىس تولتىردى.بۇل جوسپاردى ومىردەن ءوزىنىڭ مول سىباعاسىن العىسى كەلەتىن اركىمگە دە ۇسىنار ەدىم. ول بۇرىنعى قۇلعا ءوز قارىزىن تولەۋگە مۇمكىندىك بەرسە جانە بايلىققا قول جەتكىزسە، وندا ول كەز كەلگەنگە دە باسىبايلى بولۋعا جاردەمدەسەدى. الايدا، مەن بۇل جوسپاردى بىتىرگەن جوقپىن،ويتكەنى، ونىڭ مەنى باي ادامدار ساناتىنا قوسارىنا سەنەم.

 

نوتتينگەمدىك ۋنيۆەرسيتەت

نيۋارك-نا-ترەنتە

نوتتينگەم

7 قاراشا 1936ج.

بريتاندىق عىلىمي زەرتتەۋ

ەكسپەديتسيا جەتەكشىسىنە،

پروفەسسور فرانكلين كولدۆەللگە.

حيللا، مەسوپوتاميا.

قۇرمەتتى پروفەسسورىم.

بابىل ءۇيىندىسىن ودان ءارى قازۋ كەزىندە ءسىز وسى قالانىڭ تاباسار اتتى تۇيە ساۋداگەرىنىڭ رۋحىمەن كەزدەسسەڭىز، ماعان ءبىر جايعا كومەك ەتىڭىزشى. بىرنەشە مىڭ جىل بۇرىن ونىڭ سازپاراقتارعا قالدىرعان حاتى ءۇشىن وعان ءبىزدىڭ انگلياداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ  بىرنەشە قىزمەتكەرلەرى اتىنان ماڭگىلىك العىسىمىزدى جەتكىزەرسىز.

مەنىڭ سىزگە ءبىر جىل بۇرىن جازعان حاتىم ەسىڭىزدە بولار، ايەلىم ەكەۋمىز ونىڭ سول جوسپارىن قولعا الىپ، ءبىرشاما قارىزدان قۇتىلىپ، ەڭسەمىزدى تۇزەۋدى ويلاستىرۋدامىز.مەن مۇنى دوستارىمىزدان جاسىرىپ كەلسەم دە، سىزدەن جاسىرا المايمىن ءارى ءوزىڭىز ءبىزدىڭ قارجىلىق جاعدايىمىزدى بىلەسىز عوي.

جىلدار بويى جينالعان قارىزىمىز بەرەكەمىزدى كەتىرىپ، ەڭسەمىزدى كوتەرتپەي كەلەدى.ءتىپتى، وزىمە دەگەن سەنىمىم ازايدى، ساتۋشىلاردىڭ ءبىرى داۋ شىعارىپ، ۋنيۆەرسيتەتتەن قۋىلامىن با دەگەن ۇرەي بويدى بيلەي باستادى.ءبىز ۇنەمدەگەن ءار ءشيلليڭدى (شيللينگ) تولەسەك تە، جاعداي جاقسارار ەمەس.وعان قوسا كۇندەلىكتى تىرلىككە دە قارجى جەتكىزە الماي، قارىزعا بەلشەمىزدەن باتۋدامىز.

جاعدايىمىزدى قۇلدىراتقان قايداعى ءبىر قارعىس شەڭبەرىنەن شىعا الماي وتىرمىز. ونىمەن كۇرەستىڭ ءمانى بولماۋدا. ارزان ءۇي جالداۋعا دا شامامىز جوق، ويتكەنى، كازىرگى قوجايىنعا بەرەشەگىمىزدەن شىعا الماۋدامىز. جاعدايىمىزدى جاقسارتاتىنداي ءۇمىت وتىن كورە الماي وتىرعانىمىز قىنجىلتادى.

وسى ارادا ءسىزدىڭ تانىسىڭىز - بابىلداعى ەجەلگى تۇيە ساۋداگەرىنىڭ ءوز جوسپارىمەن جولىعا كەتكەنى. ول ءبىزدىڭ جانىمىزدى قوزعاپ، تىنىش تاپتىراتىن ەمەس، ونىڭ جۇيەسىن قولدانىپ كورگەلى تاۋەكەل ەتتىك. قارىزىمىزدىڭ ءتىزىمىن جاساپ، بارلىق قارىزگەرلەردى ارالاپ شىقتىم.

بۇرىنعىداي قارىز تولەۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن جەتكىزدىم،ولار بارلىق ەسەپ-قيسابىمدى قاراپ، امالسىز كەلىستى.ولارعا قارىز تولەۋدىڭ بارىنشا ءتيىمدى جولى تابىسىمنىڭ جيىرما پايىزىن عانا پروپورتسيونال تۇردە ءبولىپ بەرۋ ەكەنىن ايتتىم.بۇل جوسپار بارىمەن دە ەكى جىلدان ءسال اسا ۋاقىتتا ەسەپتەسىپ بولاتىنىمدى قامتيدى.بۇعان قوسا، ولاردان قاي  ساتىقتى دا نەسيەگە ەمەس، تەك قانا قول ما قول اقشاعا عانا ساتىپ الاتىن بولدىق.

ساتۋشىلاردىڭ ءبارى دە قايىرىمدى جاندار ەكەن. ءبىزدىڭ ازىق ساتۋشى قارتىمىز اقىلدى كىسى ەكەن، ءوز ويىن بىلاي بىلدىرگەندە، وزگەسى بىردەن ۇقتى: «ەگەر سەندەر بار ساتىقتى اقشاعا الاتىن بولساڭدار ءارى قارىزدى قوسا تولەپ وتىرساڭدار، بۇل بۇرىنعى جاعدايدان الدەقايدا ارتىق قوي.ويتكەنى، قارىزدارىڭ سوڭعى ءۇش جىلدا مۇلدەم كەمىمەگەن».

اقىرىندا بارلىق قارىزگەرلەرمەن تابىسىمنىڭ جيىرما پايىزىن ءبولىپ تۇراقتى تولەۋ كەزىندە، ولاردىڭ مەنى مازالاماۋلارىنا جازباشا كەلىسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.

سوسىن تابىستىڭ جەتپىس پايىزىنا قالاي كۇن كورۋدى ويلاستىردىق.ونىڭ ۇستىنە، ون پايىزدى وزىمىزگە جيناۋدى دا قولعا الدىق.

بۇل شىنىندا دا، تارتىمدى ارەكەت ەكەن. بىزگە ەسەپ-قيساپپەن اينالىسۋ دا ۇنادى،ءتىپتى، جەتپىس پايىزبەن دە كۇن كورۋگە بولادى ەكەن.

ءبىز تۇرعىنجاي جالاقىسىن تولەۋدەن باستاپ ەدىك، قوجايىن بىزگە ءبىرشاما جەڭىلدىك جاسادى. سوسىن جوعارعى شاي سۇرپىنان باس تارتتىق تا، ارزان اقشاعا دا كەرەمەت ازىق الۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزدىك.

حاتقا جازۋعا بۇل حيكايا سونشا ۇزاق، دەگەنمەن، اتالمىش جوسپاردى جۇزەگە اسىرۋ سونشالىقتى كۇردەلى ءىس ەمەس ەكەن.ءبىز ونى قولعا الىپ، وزىمىزگە ءوزىمىز ريزا بولۋدامىز. ءىسىمىزدىڭ وڭعا باسىپ، ءبىزدى بۇرىنعى قارىزىمىزدىڭ قىر سوڭىمىزدان قالماي، وكشەلەۋى دە ساپ باسىلعاندىقتان، قانداي جەڭىلدىك تاپقانىمىزدى سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.

جيناققا اينالدىرعان تابىسىمىزدىڭ ون پايىزى تۋراسىندا ەرەكشە توقتالعان ءجون.ءيا، جيناعىمىز ءبىرشاما ۋاقىت بويى مولايدى. بىراق، الدىن الا كۇلمەي تۇرا تۇرىڭىز. اقشانى جۇمساعاننان گورى ونى جيناۋ ءلاززاتى كەرەمەت ەكەن.ونى قايتا-قايتا ساناۋدىڭ ءوزى جان سەمىرتەر قىلىق!

سىڭعىرلاعان اقشا دىبىسىمەن جانىمىزدى راحاتقا بولەگەن سوڭ، ءبىز وعان بارىنشا ءتيىمدى قولدانىم تاپتىق.ىزدەپ-ىزدەپ، بىزگە اي سايىن سول ون پايىزدى تاۋىپ بەرەتىن سالىم تۇرىنە كەزىكتىك. بۇل جايت ءبىزدىڭ جايما شۋاق ومىرگە ورالۋىمىزدىڭ ءساتتى مەزەتى بولىپ شىقتى.

سالىمىمىز تۇراقتى تۇردە وسەتىنىن بىلگەندىكتەن، كازىر ءبىز ايتىپ جەتكىزبەس قورعانىس سەزىمىن باستان كەشۋدەمىز.ءدارىس بەرۋ ماۋسىمىن اياقتاعانىمدا، ءبىزدىڭ قولىمىزدا عۇمىرعا جەتەرلىك دوڭگەلەنگەن سوما قۇرالماق.

مۇنىڭ ءبارى بۇرىنعى تابىس مولشەرىنەن قۇرالىپ وتىرعان قارجى.بۇعان سەنۋگە بولماس، بىراق شىندىعىمىز - وسى.ءبىزدىڭ قارىزىمىز تۇراقتى تۇردە تولەنۋدە، ال جيناعىمىز سونىمەن بىرگە جارىسا مولايۋدا.ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ قارجىلىق احۋالىمىز ايتارلىقتاي وزگەردى. اقىرى ءبىز تىرلىكتىڭ اعىنىمەن مالتىعاننان، قاراجات جوسپارىمەن ءومىر ءسۇرۋدىڭ اراسىندا وراسان ايىرما بارىن ۇقتىق.

كەلەسى جىلى، بار قارىزىمىزدان قۇتىلعان كەزدە، ءبىزدىڭ سالىمىمىز ەسەلەنە ءتۇسىپ، ءتىپتى، ساياحاتقا دا ارتىلادى.ءبىز ەندى بۇدان بىلاي كۇندەلىكتى شىعىنىمىزدى تابىستىڭ جەتپىس پايىزىنان ارتتىرماۋدى شەگەلەپ تۇرىپ شەشتىك.

ءبىزدى «جەربەتىلىك توزاقتان» جوسپارى قۇتقارعان ەجەلگى بابىلدىق كىسىگە ەرەكشە العىسىمىزدى ءبىلدىرۋ نيەتىمىزدى ەندى تۇسىنگەن بولارسىز.

ول مۇنىڭ ءبارىن ءبىلىپتى. ول وسى جايتتى ءوزى دە كەشكەن بولدى.جانە دە ءوزىنىڭ وسى ءبىر اششى تاجىريبەسىن وزگەلەردىڭ دە تۇتىنۋىن قالاعان ەكەن. سول سەبەپتى دە ول ۇزاق ۋاقىتىن يلەنگەن سازدى جازبالى پاراققا اينالدىرۋ ماشاقاتىنا جۇمساپتى.

ونىڭ تاعدىرلاس باۋىرلارىنا ايتارى شىنىندا دا بار بولىپ شىقتى،جانە دە ول قالدىرعان مالىمەتتىڭ ماڭىزى سول، ءتىپتى، بەس مىڭ جىل وتكەسىن دە، سازپاراققا جازبا تۇسكەن كۇندەگىدەي وزەكتى بولىپ قالۋدا.

شىن جۇرەكتەن،

ءسىزدىڭ - الفرەد شرۋزبەريڭىز.

ارحەولوگيا بولىمشەسى.

جالعاسى بار

اۋدارعان سەرىك ابدىرەشۇلى

«اباي-اقپارات»