بىزدە كەيىنگى كەزدە حالىقتى الداۋدىڭ، ءسويتىپ جوعارى جاققا جاقسى اتتى كورىنىپ قالۋدىڭ تاماشا ءبىر ءادىسىن تاۋىپ العان. ونىسى «ءبىز بيۋدجەت اقشاسىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتايمىز، ال مەرەكەلىك شارالارعا نەگىزىنەن دەمەۋشىلەردىڭ قارجىسىن جۇمسايمىز» دەپ اسا ۇنەمشىل، حالىقتىڭ اقشاسىنىڭ كوك تيىنىن دا ورىنسىز جۇماسامايتىن كەرەمەت ءبىر جاناشىر جانداردىڭ وبرازىن جاساۋعا تىرىسادى. تەك ءبىر وكىنىشتىسى، بۇلاردىڭ ونداي «پىسىقايلىعى» بولماشى نارسەدەن اياق استىنان اشكەرە بولىپ، ايداي الەمگە بەتتەرى شيەدەي بولىپ جاتقاندىعى.

ءبىر عانا فاكتى. بيىلعى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا «قوستاناي قالاسىنىڭ 140 جىلدىعى» دەگەن دۇركىرەگەن توي ءوتتى. جەرگىلىكتى بيلىك بۇل مەرەكەدەن ەشتەڭە دە اياعان جوق. ونى ەستە قالاتىنداي قىلىپ وتكىزۋ ءۇشىن تانىتقان مىرزالىعى دا ادام قىزىعارلىقتاي. ءبىر-ەكى كۇندىك مەرەكە ءۇشىن اناۋ-مىناۋ ەمەس، 106 ميلليون تەڭگەنى سوزگە كەلمەستەن بەرە سالدى. قارجى جەتىپ ارتىلاتىن بولعاندىقتان ەلىمىزدىڭ قاراعاندى، سەمەي، ليساكوۆ، اقتوبە، نۇر-سۇلتان، الماتى، كەرەكۋ، تۇركىستان مەن قىزىلوردا قالالارىنان نەشە ءتۇرلى شەبەرلەر شاقىرىلدى. ءتىپتى «قۇداي قوسقان كورشىمىز» دە ۇمىتىلعان جوق. رەسەيدىڭ ومبى قالاسىنان دا ىسمەرلەر كەلدى. ولار قالامىزدىڭ ورتالىق الاڭدارى مەن شاعىن اۋداندارىن وزدەرىنىڭ «ەرەكشە ەسكەرتكىش» دەپ اتالاتىن، اناۋ-مىناۋ ادام تۇسىنە بەرمەيتىن، ابستراكتيزم بە، الدە كۋبيزم بە، ايتەۋىر ءبىر جاڭا اعىمداعى كۇلدى-بادام دۇنيەلەرىمەن تولتىرىپ باقتى. قوستانايدىڭ قاشاندا تانىمال ءوز تۇلەكتەرىنە جانى اشي بەرمەگەن عوي، بۇل جولى دا جۇرتقا ونشا بەلگىلى ەمەس رەسەيدىڭ ءارتىس-سىماقتارىن شاقىرىپ، ولارمەن قالا اكىمى قايرات احمەتوۆ بىرگە ءان سالىپ، ءاي، ءبىر جاساپ قالدى عوي. مۇنى از دەسەڭىز، قالانىڭ ءۇش الاڭىندا 700 ءارتىس ءوز ونەرلەرىن كورسەتتى. تەگىن ەمەس، ارينە. كورە المايتىندار قاشاندا تابىلادى عوي، الايدا، مۇنداي كول-كوسىر قۋانىشتان تارتىنىپ قالۋدىڭ ءوزى ۇيات ەمەس پە؟

مەرەكەدەن قالعان «مۇرالار» وسىلار. قالعاندارىنىڭ عۇمىرى ۇزاق بولمادى.

ال ەندى قازىر سول تويدىڭ-شۋى ءالى دە باسىلار ەمەس. ماسەلە، سول باياعى وسى اتى-شۋلى مەرەكەگە جۇمسالعان مول قارجىعا كەلىپ تىرەلەدى. كەزىندە قالا باسشىلىعى  «بۇل قارجىنىڭ تەك بيۋدجەتتەن عانا شىقپاعاندىعىن، وندا دەمەۋشىلەردىڭ دە مول ۇلەسى بار ەكەندىگىن» ايتىپ ەلدى تىنىشتاندىرىپ باققان. ەندى قازىر سول دەمەۋشى دەگەن «مىرزالاردىڭ» قالامىزدى قالاي جارىلقاعاندىعى ايقىندالىپ جاتىر. الگى «جومارت جاندار» دەگەنىمىز جەرگىلىكتى جەردەگى كادۋىلگى كاسىپكەرلەر كورىنەدى. ولار قالادان شالعاي جەردە تۇرسا دا اۋدان اكىمدىگىنىڭ «وتىنىشىمەن» تىرناقتاپ جيناعان دۇنيەسىنەن بولىسكەن كورىنەدى. وسىناۋ اسا ءبىر سيىقسىز جايتتى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جونىنىدەگى دەپارتامەنتتىڭ ادەپ جونىنىدەگى كەڭەسى ايداي الەمگە جايىپ سالدى.

«باقساق-باقا ەكەن» دەگەندەي، وبلىس ورتالىعىنان قاشىقتاعى اۋليەكول اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ايدار تىلەۋباەۆتىڭ ءىسىن قاراۋ ۇستىندە «ءوز ەركىمەن دەمەۋشىلىك كورسەتۋ» دەگەن قۇبىلىستىڭ سىرى اشىلدى. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەتتىگىنىڭ قوستاناي وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتى اسا ماڭىزدى ىستەر جونىندەگى تەرگەۋ باسقارماسىنىڭ تەرگەۋشىسى قايرات ءجۇسىپوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، وسى اۋليەكول اۋدانىنىڭ اكىمى اسحات قيسىقوۆتىڭ تىكەلەي تاپسىرماسى بويىنشا ونىڭ ورىنباسارى اسەت ايسين، مەيرامحان بەيسەنوۆ جانە ديدار تىلەۋباەۆ مۇنداعى كاسىپكەرلەردەن جىلۋ جيناۋعا بەلسەنە كىرىسكەن. ول ءۇشىن اۋدانداعى 16 تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ ءتىزىمىن جاساپ، ولارعا بارلىعى 30 ميلليون تەڭگە اقشا جيناپ بەرۋدى «قاتتى ءوتىنىپ» سۇراعان كورىنەدى. ءتىپتى بۇلارعا وزدەرىنىڭ قولى قويىلعان ءۇشبۋ حاتتا تا جىبەرگەن.ونداعى بار ماقسات - بۇل مول دۇنيەنى وبلىس ورتالىعىنداعى «Suikti Gostanai» دەپ اتالاتىن قوعامدىق قورعا دەمەۋشىلىك كومەك ەسەبىندە جەدەل جىبەرۋ كەرەك ەكەن. ءبىر قىزىعى، ەشكىم ەشتەڭە سەزبەسىن دەگەن، ماقساتپەن بۇل قۇجات ەش جەرگە دە تىركەلمەگەن. ياعني بۇلار سوناۋ ايدالاداعى، تەك بيىلعى جىلدىڭ مامىر ايىندا عانا جەدەل قۇرىلعان قوردى قولداۋ ءۇشىن جالعان قۇجات جاساۋ سەكىلدى قىلمىسقا دا بارعان. قايرات ءجۇسىپوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، مۇنىڭ ءوزى قايداعى ءبىر قورعا ەشبىر نەگىزسىز اقشا اۋدارۋدى تالاپ ەتكەن.

- بۇل كاسىپكەرلەر جەرگىلىكتىڭ بيلىككە تىكەلەي تاۋەلدى بولعاندىقتان، زاڭسىز تالاپقا امالسىز باعىنعان، - دەيدى ول. - ءتىپتى الگى تىزىمگە ەنبەگەندەردەن دە قوماقتى اقشا الىپ، قورعا جەتكىزىپ وتىرعان جايتتار دا انىقتالدى.

ال ادەپ جونىنىدەگى كەڭەستىڭ مۇشەسى قۋانىش بەكباسوۆ كاسىپكەرلەردەن ماجبۇرلەپ اقشا جيناۋدىڭ قاۋىپتى قۇبىلىس ەكەندىگىن اتاپ ايتتى.

- ەندى بۇل كاسىپكەرلەر قالعاندارى قاشان كەلىپ، ەسىكتى قاعار ەكەن دەپ كۇتىپ وتىرادى، - دەدى ول. - بەرمەسە، سۋبسيديادان قاعىلامىز با دەگەن دە قورقىنىش بار.

جالپى، قوستاناي قالاسىن قارق قىلۋ «وپەراتسياسى» كەزدەيسوق، سول اۋليەكول اۋدانى اكىمىنىڭ قوماقتى پارامەن ۇستالىپ، سوتتالىپ كەتۋىنەن كەيىن انىقتالعان دۇنيە. ەگەر اۋدان اكىمىنىڭ ارانى اشىلىپ، دۇنيەقوڭىزدىق تانىتپاعاندا، كىم ءبىلسىن، جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە قالىپ، سول قارجىلار «Suikti Gostanai»-عا ۇزدىكسىز اعىلا بەرەر مە ەدى؟

بىزدىڭشە، بۇل «دەمەۋشىلىك وپەراتسياسىنىڭ» تەك اۋليەكول اۋدانىمەن شەكتەلىپ قالعاندىعىنا ۇلكەن كۇمانىمىز بار. ءبىر وكىنىشتىسى، كاسىپكەرلەردى قورقىتىپ-ۇركىتىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتقا اقشا جيناۋ سەكىلدى اسا قاۋىپتى قۇبىلىس وبلىسىمىزدا تەرەڭ زەرتتەلمەي قالدى. ەگەر ءبىر عانا اۋداننان 30 ميلليون تەڭگە تالاپ ەتىلسە، وڭىرىمىزدەگى 16 اۋدان مەن 4 قالادان جينالاتىن اقشا قانشا بولاتىندىعىن ەسەپتەپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. بۇلاي دەيتىنىمىز، قايداعى ءبىر قالالىق قوعامدىق قورعا كومەك كورسەتەمىز دەپ اۋدان اكىمدەرىنىڭ ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتۋى ەشبىر اقىلعا سىيمايتىن ارەكەت. ەگەر جوعارى جاقتان، ايتقانىن جەرگە تاستاۋعا بولمايتىن، اسا سىيلى ادامعا دەگەن قۇرمەت سەزىمنەن تۋىنداعان دۇنيە بولماسا. «سىيعا—سىي، سىراعا—بال» دەگەندى قازەكەم بەكەر ايتپاعان شىعار.

قىسقاسى، «Suikti Gostanai»-ىمىز بىرەۋلەرگە ەرەكشە سۇيىكتى كورىنگەنمەن، ەكىنشى بىرەۋلەرگە اسا سۇيكىمسىزدەۋ بولىپ تۇرعان جايى بار.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz