قازىر بىزدە از-ماز بولسا دا وتارسىزدانۋ (دەكولونيزاتسيا) پروتسەسى ورىن الا باستادى. ءبىز ورىس وتارشىلدىعىنان قۇتىلعانىمىزبەن ولاردىڭ ءتىلى مەن شىركەۋى جانە اسىرەورىسشىل جەرگىلىكتى باق تيتۋلدى ۇلتقا قارسى «قاڭباق كۇش» بولىپ وتىر. وتارشىلدار كەتكەنىمەن ولاردىڭ مادەني-عىلىمي الەمى عاسىرعا جۋىق ۋاقىتقا دەيىن ساقتالىپ قالادى. ءبىز بۇنى اراب پەن افريكا ەلدەرىندەگى «قاڭباق كۇش» تىلدىك جانە مادەني جاعدايدان اڭعارا الامىز. 

مەملەكەتتىك ءتىلىمىز بولا تۇرا، ورىس ءتىلدى باق باسى ءبۇتىن باسىمدىق بەرىلىپ ۇكىمەت تاراپىنان كوپشىلىككە كورسەتىپ ءبىر، ەل كوزىنەن جاسىرىپ ءبىر قىرۋار قارجى ءبولىنىپ جاتىر. وسى ۋاقىتقا دەيىن ولارعا ءبولىنىپ كەلگەن قارجىنى جازۋشىلار وداعىنا باسى ءبۇتىن بەرەتىن كەز كەلدى. ورىس ءتىلى باسىم ايماقتاردا اۋداندىق جانە وبلىستىق ىشكى ساياسات بولىمىنە باسشىلىققا بىردە-ءبىر بەلگىلى قالامگەردىڭ  وتىرماۋىن نەمەن تۇسىندىرەمىز. 

ەلىمىزدە 50 مىڭعا تارتا كىتاپحانا بولسا دا، جازۋشىلار وداعىنداعى 700 تارتا قالامگەردى كوپسىنىپ، كىتاپتارىن شىعارۋدى ۇزىنسونار كەزەككە تۇرعىزىپ، تارالىمىن 500 بەن 1000 اسىرمايتىنداردىڭ كوزدەگەنى نە؟ جانە ول شىققان كىتاپتاردىڭ باعاسى شارىقتاپ، 1000 تەڭگەدەن اسىپ جىعىلادى. جانە اتى ءجونى بەلگىسىز باسپادان مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن ساۋداعا ءتۇسىرىلىپ، ەڭ قىمبات قاعاز بەن ەڭ اشەكەيلى مۇقابامەن شىعارىلادى. سوندا جازۋشىلار وداعىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن قازاق باسپالارى ەڭ ارزان قاعازعا، ەڭ جۇقا مۇقابامەن 300 بەتتىك كىتاپتى قۇنى 100-150 تەڭگە اراسىندا شىعارىپ،  100 مىڭ تارالىممەن ەلىمىزدەگى 50 مىڭعا تارتا كىتاپحاناعا جەتكىزىپ بەرە الماي ما!؟

بار گاپ كىتاپقا سالىناتىن قوسىمشا قۇن سالىعى مەن قازپوشتا ارقىلى تاسىمالىنىڭ تاريفىندە بولىپ وتىر. وسى ماسەلەنى وڭدى شەشىمىن تاپقىزاتىن بىردە-ءبىر دەپۋتاتتىڭ داۋىسىن ەستۋگە زار بولدىق!؟ ءبىر سوزبەن ايتقاندا قازاق كىتابى قۇلدىقتا، قالامگەرلەرىمىز مادەني كىسەندە. قۇلدىقتىڭ جويىلىپ، مادەني كىسەننىڭ الىنۋىنا بيزنەس تە، بيلىكتە مۇددەلى ەمەس. ولارعا قازاق ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ گۇلدەنگەنى ەش كەرەك ەمەس!؟

ەلىمىزدە 160 تارتا اۋدان بار دەيىمىز سولاردىڭ قالىڭ وقىرماندارى بۇگىنگى جاس قالامگەرلەردى بىلە بەرمەيدى. نەگە سەبەبى كىتاپ قۇنى قولدان شارىقتاتىلىپ وتىر. ءارى قازاق كىتاپ ساتىپ الا المايتىن ۇلتقا اينالىپ بارادى. كىنا جازۋشىلاردىڭ باعاسىنا جەتپەي وتىرعان بيلىكتە. 

«رۋحاني جاڭعىرۋ» اياسىندا جۇرگىزىلگەن شارالاردان ارتىستەر، كومپوزيتورلار، جۋرناليستەر، ءتۇرلى سالانىڭ ماماندانعان اۋدارماشىلارى جانە قالامگەرلەر، ياعني بارشا زيالى قاۋىم مۇلدەم تىس قالۋدا. بۇنىڭ سەبەبى ورىس ءتىلدى بيلىك ينتەرنەت الەمىندەگى ءبىرتۇتاس قازاق مادەني كونتەنتىن جاساۋعا قۇلىقتى ەمەس. وسى كونتەنتتى اۋديو-بەينە جانە باسپا ءونىمى ەتىپ جاساپ، الاش بالاسىنا جەتكىزۋشى: ارتىستەر، كومپوزيتورلار، جۋرناليستەر،  ءتۇرلى سالانىڭ ماماندانعان اۋدارماشىلارى جانە قالامگەرلەر جەتىم بالانىڭ كۇيىن كەشۋدە. 

جۇرتتىڭ ءبارى قالامگەرلەردى تەك جازۋمەن اينالىساتىن شىعارماشىلىق ادامى دەپ تانيدى. شىنىمەن سولاي ما!؟ جوق، قازىرگى قازاق جازۋشىسى: كينوگەر، باسپاگەر، ءسۋبيترلى جانە جەكە داۋىستى اۋدارما جاساۋشى ت.س.س. امبەباپ ونەر يەسى.  

وسىنداي زور تالانت يەلەرىن جاۋتاڭكوز جاساۋشىلىققا توقتاۋ قوياتىن كەز كەلدى. ول ءۇشىن بار ماسەلە ورىس ءتىلدى باق مەن قازاق ءتىلىن وقىتۋعا ارنالعان اقشالاردىڭ جانە مادەنيەتكە بولىنەتىن بارشا قارجىنىڭ جازۋشىلار وداعىنا بەرىلىپ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار تاراپىنان نە ىستەلىپ، نە قويعانىنا باقىلاۋ جاساۋدى جولعا قوياتىن كەز كەلدى.   مادەنيەت پەن باسپا سالاسىندا مەملەكەتتىك تاپسىرىس دەگەن بالەنى جويۋ قاجەت. مادەني كونتەنت جاساۋدى ارتىستەر، كومپوزيتورلار، جۋرناليستەر، ءتۇرلى سالانىڭ ماماندانعان اۋدارماشىلارى جانە قالامگەرلەر تۇراتىن قوعامدىق بىرلەستىككە باسى ءبۇتىن بەكىتىپ بەرمەي، قازاق وركەنيەتى ەش دامىمايدى. 

جازۋشىلار قاشاندا قوعامدى قاتەرلى دەرتتەن ارىلتۋشى ميلەتي شيپاگەر بولىپ تابىلادى. وسى مارتەبەلى شيپاگەرلىك قاسيەتىن قالامگەرلەرىمىزگە قايتارىپ بەرۋگە ورىس ءتىلدى بيلىك دايىن با؟

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz