اينۇر اسىلبەكقىزى. قاربىز، ءماسىموۆ جانە «كوك كويلەكتىڭ ىشىندەگى كوكتەم»
ايتىس ونەرى اتام قازاقتىڭ قانىنداعى نارسە. رۋحتى تاربيەلەيتىن قۇرال. الايدا، جاقىندا اتىراۋدا وتكەن بەلگىلى ايتىسكەرلەر اقمارال لەۋباەۆا مەن ايبەك قاليەۆتىڭ جەكپە-جەك ايتىسى جەرگىلىكتى ونەرسۇيەر حالىقتىڭ الدىندا ءوزىنىڭ بەدەلىن ءتۇسىرىپ العانداي اسەر قالدىردى. باسكە ەشتەڭە تىگىلمەگەسىن بە، جەكپە-جەك ايتىس دەگەننەن گورى، وعان جەڭىل-جەلپى ايتىس دەگەن اتاۋ ساي سەكىلدى.
وسىلاي بولارىن سەزدى مە، ماحامبەت وتەمىسۇلى اتىنداعى دراما تەاترىنىڭ زالىندا حالىق شاشىلعان تارىداي سيرەك وتىردى. «سوندا بيلەت ءبىتىپ قالدى دەگەندەرى قايدا?!» دەپ قويدىق. قاراپ تۇرساق، كورەرمەندەردىڭ كوپشىلىگى دە شالعاي اۋدانداردان كەلگەن اۋىل قازاعى ەكەن.
ايتىس ونەرى اتام قازاقتىڭ قانىنداعى نارسە. رۋحتى تاربيەلەيتىن قۇرال. الايدا، جاقىندا اتىراۋدا وتكەن بەلگىلى ايتىسكەرلەر اقمارال لەۋباەۆا مەن ايبەك قاليەۆتىڭ جەكپە-جەك ايتىسى جەرگىلىكتى ونەرسۇيەر حالىقتىڭ الدىندا ءوزىنىڭ بەدەلىن ءتۇسىرىپ العانداي اسەر قالدىردى. باسكە ەشتەڭە تىگىلمەگەسىن بە، جەكپە-جەك ايتىس دەگەننەن گورى، وعان جەڭىل-جەلپى ايتىس دەگەن اتاۋ ساي سەكىلدى.
وسىلاي بولارىن سەزدى مە، ماحامبەت وتەمىسۇلى اتىنداعى دراما تەاترىنىڭ زالىندا حالىق شاشىلعان تارىداي سيرەك وتىردى. «سوندا بيلەت ءبىتىپ قالدى دەگەندەرى قايدا?!» دەپ قويدىق. قاراپ تۇرساق، كورەرمەندەردىڭ كوپشىلىگى دە شالعاي اۋدانداردان كەلگەن اۋىل قازاعى ەكەن.
ورازا كەزىندە وتكەن ايتىستا استانادان كەلگەن اقىن ايبەك قاليەۆتىڭ ونەرى باسىم ءتۇستى. ال وڭتۇستىك قازاقستاننان كەلگەن اقىن اقمارال لەۋباەۆا «ايبەك ەلدىڭ جايىن ايتادى، مەن قاسىندا وتىرىپ اۋزىمدى جىبىرلاتسام بولعانى» دەگەنى مە، ايبەك باستاپ بەرگەن شىمكەنتتىڭ قاربىزى تاقىرىبىنان ءارى اسىپ كەتە المادى. ال ايبەك بولسا، الدىن-الا كەلىسىپ العانداي، ايتىستىڭ بار جاۋاپكەرشىلىگىن ءوز مويىنىنا الدى. ول ەلدەگى جاعدايدى ايتىپ، بيلىكتى، ۇكىمەتتى، پارلامەنتتى سىنعا الدى. حالىقتىڭ جاعدايىن ايتۋداي-اق ايتىپ، ەلىنىڭ مۇڭىن مۇڭداماعان پارلامەنتتى قولىمدا بولسا ءبىر-اق كۇندە تاراتىپ جىبەرەر ەدىم دەپ جىرلادى اقىن. «قىتايعا جەتى مىڭ گەكتار جەردى بەردى، ۇكىمەت ەتەگىنە شالىنىپ ءجۇر» دەپ تە جىرعا قوستى. ەلدەن بوي تاسالاپ جۇرگەن راحات اليەۆتى دە سىن ساداعىنا الدى.
ايبەك اقىن اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمى بەرگەي رىسقاليەۆكە دە قۇلاققاعىس جاساپ، «اكىمى اقىنىن ىزدەگەن ەلدىڭ باعى اشىلار» دەپ ول اتىراۋلىق ايتىسكەر اقىن ساعادات نۇرمانوۆتىڭ پاتەرسىز جۇرگەنىن ايتىپ قالدى. قالادان ءبىر پاتەر بەرىلسە دەگەن تىلەگىن جەتكىزدى. «جۇمىسىنىڭ بايقاپ تۇرسام جاعدايى جوق، شۋىلداعان بەس-التى بالاسى بار، ەلەنبەي ءوز ەلىندە جۇرسە داعى، التى الاشقا ساعاداتتىڭ باعاسى بار» دەپ جىرلادى.
ال اقمارالدىڭ "ورازا كەزىندە ەلدى بىرلىككە شاقىرايىق، قارتايعاندا تىنىشتىقتى ويلايتىن بولدىق" دەگەنىنە، ايبەك:
«كوسىلىپ سويلەپ قالام ءتىلىم باردا،
جاسىرىن سەنەن جۇرتىم سىرىم بار ما؟
ءسىز ماعان تىنىشتىقتى ويلا دەيسىز،
قىتاي كەلسە، كورەتىن كۇنىڭ بار ما؟
اق اپا، اقيقاتتى اقتارايىق،
سامپىلداپ شىعىپ تۇرعان ءۇنىڭ باردا
ماحامبەتتىڭ ەلىنە كەلىپ تۇرىپ،
شىندىقتى جاسىراتىن ءجونىڭ بار ما؟!»
بۇدان ءارى قاراي اقىن وزگەلەرگە جاقسى اتتى بولىپ كورىنۋ ءۇشىن شەتەلگە بەرگەن مۇنايىمىز بىتكەن سوڭ، جاداۋ حالىقتىڭ قالاي كۇن كورەتىنىن تولعادى.
وعان قوسا، قىتايداعى قازاق جازۋشىسى، دراماتۋرگ، اقىن، «قىلمىس» رومانىنىڭ اۆتورى قاجىعۇمار شابدانۇلىنىڭ تۋعان ەلدەن توپىراق بۇيىرماستان دۇنيەدەن وتكەنىن ايتا كەلە، «ورالماندار» اتانعان قازاقتاردىڭ پروبلەماسىن قاۋزادى.
تاعى دا سول ايبەكتەن اقمارال لەۋباەۆانىڭ كوكتەمدە وتكەن «پەرىشتە ەمەسپىز، پەندەمىز» اتتى شىعارماشىلىق كەشىندە ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆ اقىنعا التىن بىلەزىك سىيلاعانىن بىلدىك. ايبەككە جاۋاپ بەرگەن اقمارال مۇنداي بىلەزىكتى پرەمەر-مينيستر ەلىمىزدە جالعىز ماعان عانا سىيلادى دەپ ماقتاندى. «كارىمگە بەرگەن قازاق كوپ، كارىمنەن العان جالعىز ءبىز» دەدى ول.
ودان بولەك، وزىندە شىمشىم وتكەن ايبەككە اقمارال:
«كوك كويلەكتى كيىپ اپ كولبەڭدەپ دەپ،
ءتيىسىپ بىزگە دە-اي كەتكەن جاعىڭ.
بۇل كۇيەۋ قايدان ءبىلسىن اپاسىنىڭ،
كويلەگىنىڭ ىشىندە-اي كوكتەم بارىن»، دەپ جىر جاۋاپ قاتتى.
ال، ايبەك قارسىلاسىنا:
«اپامىز كوكتەم جايلى سارنايىن دەپ پە ەڭ؟
سوزدەرى قايىن اپامنىڭ بالداي نەتكەن!
كوك كويلەكتىڭ استىندا كوكتەم بار دەپ،
قۇماردى وياتادى قانباي كەتكەن.
كوك كويلەكتىڭ ىشىندە شارۋام جوق،
سەن ءويتىپ تاقىلداتپا تاڭدايدى ەپپەن.
اپىرىم-اي، كوك كويلەكتىڭ استىنداعى
كوگەرمەي كوپ جىل جاتقان قانداي كوكتەم؟»، دەپ سوزبەن ءىلىپ ءوتتى.
مىنە، اتىراۋدا وتكەن ايتىستىڭ جالپى جايى - وسى. بۇل ايتىستىڭ وتۋىنە قارجىلاي دەمەۋشىلىك كورسەتكەن اقتاۋلىق تۇرعىن ەكەنىن اتاپ وتكىمىز كەلەدى. ال اتىراۋدان قولداۋ كورسەتەر ەشكىم تابىلماپتى. بۇل ارينە، ءبىز ءۇشىن سىن ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ايتپاقشى، جۋىردا اتىراۋدا وتەتىن كەلەسى جەكپە-جەك ايتىستا ساعادات نۇرمانوۆ پەن بالعىمبەك يماشەۆ ونەر كورسەتەدى.
Cۋرەتتى تۇسىرگەن اۆتور
«اباي-اقپارات»
