قر ىشكى ىستەر ءمينيسترى
ەرلان تۇرعىمباەۆتىڭ نازارىنا

كەشەدەن بەرى الەۋمەتتىك جەلىدە جارتىلاي جالاڭاش جاس جىگىتتىڭ (وزگە ۇلت وكىلى) دومبىرانى سابالاپ مازاق ەتكەنى ازداي، جەرگە ۇرىپ شاققان ۆيدەوسى تارالىپ جاتىر. ونىڭ اينالاسىندا ءدال وزىندەي ۇرپەك باس ۇركەردەي توپ ەزۋلەرى قۇلاعىنا جەتىپ ءماز بولىپ تۇر. اۋمەسەر جاستاردىڭ ارەكەتى كورگەن جاننىڭ كۇيىنىشىن تۋدىرىپ، ىزاسىن قايرايتىنداي. اسىرەسە، قارا دومبىراسىن قادىر تۇتقان قازاقتى اشۋلاندىرعانى ءسوزسىز...

قازاقستان رەسپۋبليكاسى قىلمىستىق كودەكسiنىڭ 174-ءشى بابىندا الەۋمەتتىك، ۇلتتىق، رۋلىق، ءدىني ارازدىقتى قوزدىرعانداردى جاۋاپقا تارتۋ كوزدەلگەن. وندا «ازاماتتاردىڭ ۇلتتىق ار-نامىسى مەن قادiر-قاسيەتiنە» قول سۇعۋعا بولمايتىنى انىق جازىلعان. ەگەر ادام قاندايدا ءبىر ارازدىقتى قوزدىرۋ ءۇشىن ارەكەت ەتسە يا بولماسا سول ارەكەتكە شاقىرسا، وندا ول اتالعان باپ بويىنشا جاۋاپقا تارتىلادى. زاڭ سولاي دەيدى.

«بىرلىگى جاراسقان كوپۇلتتى مەملەكەت» دەگەن اسىرەۇرانعا ماستانعان قازاق بيلىگى جوعارداعى باپ بويىنشا تالاي ازاماتتى تەمىر تورعا توعىتقانى بەلگىلى. ماقۇل، قىلمىس جاساسا، زاڭ بويىنشا جازالانۋى ءتيىس. بىراق زاڭ بارىنە ورتاق. قىلمىس جاساعانداردىڭ ءبارى ورتاق زاڭمەن جازالانۋى كەرەك. وزگەلەرگە «بىرلىگىمىز جاراسقانىن» ءبىلدىرۋ ءۇشىن مەملەكەت قۇراۋشى ۇلتتىڭ مۇددەسىن اياققا تاپتاي بەرۋگە بولمايدى. قازاق ۇلتىنىڭ ار-نامىسىنا تيىسسە ەلدەگى وزگە دياسپورا وكىلدەرى دە قاتاڭ جازاعا تارتىلۋى كەرەك.

ماسەلەن، ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان ۆيدەوداعى جاستاردىڭ ارەكەتى - ۇلتتىق ارازدىقتى قوزدىرۋ! قانشا جەردەن اقىلى اعىپ كەتكەن اۋمەسەر ادام بولسا دا، قازاق حالقى ءۇشىن دومبىرانىڭ كيەلى دۇنيە ەكەنىن بىلەتىنى ءسوزسىز. قازاقستان ازاماتى رەتىندە بۇنى بىلۋگە مىندەتتى، ءتىپتى. سول ءۇشىن بۇل جەردە «بىلمەي قالدىم» نەمەسە «جاستىقپەن ىستەدىم» دەگەن ءۋاج بۇلاردى اقتاپ الا المايدى.

ەكىنشىدەن، وقيعاداعى «باس قاھارمان» كەيىن «ول كەزدە نە ىستەپ، نە قويعانىمدى بىلمەيتىن كۇيدە ەدىم» دەپ اقتالىپتى. ەلدى ارانداتقان ەسسىزدەر «كەشىرىممەن» قۇتىلماۋى كەرەك!

ەندىگى ماسەلە، دومبىرا بۇل ەسەرلەردىڭ قولىنا قايدان ءتۇستى؟ دومبىرا تارتىپ، ءان ايتاتىن ادامدارعا ۇقسامايدى. بۇندايلاردىڭ ءۇيىنىڭ تورىندە دومبىرا ءىلىنىپ تۇرۋى تىپتەن مۇمكىن ەمەس. ەندەشە، بۇلار كيەلى اسپاپتى قاساقانا الىپ كەلىپ، قورلاعان بولۋى مۇمكىن. بۇنى تازا ارانداتۋ دەپ باعالاۋعا بولادى.

قازاقستاننىڭ سۋىن ءىشىپ، ءشوبىن جەپ جۇرگەن سوڭ، قازاق ۇلتى ءوزىنىڭ سالت-ءداستۇرىن قادىرلەيتىنىن ءسوزسىز بىلەدى بۇلار. دومبىرانى قاسيەتتى سانايتىنىن دا بەس ساۋساعىنداي ءبىلىپ تۇر. ونى قورلاسا حالىقتىڭ اشۋلاناتىنىن، نامىستاناتىنىن دا بىلەدى. بىلە تۇرا ادەيى وسىنداي قادامعا بارىپ وتىر. ماقساتى - ارانداتۋ، ارازدىق تۋدىرۋ. ءبىز وسىلاي قابىلدادىق.

بۇلاردىڭ ارەكەتىنە اشۋلانعان حالىق قازىردىڭ وزىندە جالپى دياسپوراعا قاراتا تەرىس پىكىرلەر ايتۋدا. ءتىپتى اشىنعان جۇرت قارىمتا ارەكەتتەرگە بارۋ تۋرالى دا ءسوز ەتكەن ەكەن. وسىدان بارىپ، ەكى ۇلت اراسىنا ارازدىق ءتۇسۋى عاجاپ ەمەس. ەكىنشىدەن، بۇل باسسىزدىققا نامىستانعان الدەبىر ازامات مىنا اۋمەسەرلەرمەن «جەكە سويلەسۋى» دە مۇمكىن. قىسقاسى، بۇل جىگىتتەر وسى ارەكەتىمەن ارىسىن ايتقاندا ۇلتارالىق الاۋىزدىقتى قوزدىرىپ، بەرىسىن ايتقاندا بىرەۋدى قىلمىسقا يتەرمەلەپ وتىر.

ءبىز كورگەن بەينەجازبادا ءبىر ەمەس بىرنەشە جىگىت بار. ولاردىڭ بىرەۋى دومبىرانى سىندىرادى، قالعانى شاتتىققا شومىپ قاراپ تۇرادى. كەيىن تەك دومبىرانى سىندىرعان «باس كەيىپكەر» عانا كەشىرىم سۇراپ، وزگەلەرى ءۇنسىز قالعان ەكەن. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بۇل جەتكىلىكسىز. جاڭاعى ازاماتتاردىڭ ءبارى زاڭ بويىنشا جاۋاپقا تارتىلۋى كەرەك. قازاقستان ازاماتى ءوز ارەكەتىنە قازاقستان زاڭى بويىنشا جاۋاپ بەرۋى قاجەت!

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz