"بالاپاندى سانايتىن" كۇز مەزگiلi جەتسە، قاربالاستىڭ دا باستالارى بەلگiلi. شارۋا مالىن جايعاپ، ديقان بيدايىن جيناپ، جۇمىسشى شارۋاسىن رەتتەپ، قىستىڭ قامىن ويلايتىن شاقتا، مەكتەپ وشاقتارى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا دا قىم-قۋىت تiرشiلiك باستالادى. مەكتەپ جاسىنداعى بالالار سومكەسiن ارقاسىنا اسىپ، وقۋلىعىن قولتىعىنا قىسىپ، سىنىبىنا اسىقسا، ستۋدەنت اتاۋلى جيعان-تەرگەنiن بۋىپ-ءتۇيiپ، شالعايداعى اۋىلداردان iرi-iرi قالالارعا قاراي ساپار شەگەدi. بiر جىلدىق نەسiبەسiن الماتىدان، استانادان نەمەسە وزگە دە iرi قالالاردان ايىراتىن ستۋدەنتتiڭ الدىنا قويعان بiر عانا ماقساتى بار.
ول - بiلiم الۋ.

"بالاپاندى سانايتىن" كۇز مەزگiلi جەتسە، قاربالاستىڭ دا باستالارى بەلگiلi. شارۋا مالىن جايعاپ، ديقان بيدايىن جيناپ، جۇمىسشى شارۋاسىن رەتتەپ، قىستىڭ قامىن ويلايتىن شاقتا، مەكتەپ وشاقتارى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا دا قىم-قۋىت تiرشiلiك باستالادى. مەكتەپ جاسىنداعى بالالار سومكەسiن ارقاسىنا اسىپ، وقۋلىعىن قولتىعىنا قىسىپ، سىنىبىنا اسىقسا، ستۋدەنت اتاۋلى جيعان-تەرگەنiن بۋىپ-ءتۇيiپ، شالعايداعى اۋىلداردان iرi-iرi قالالارعا قاراي ساپار شەگەدi. بiر جىلدىق نەسiبەسiن الماتىدان، استانادان نەمەسە وزگە دە iرi قالالاردان ايىراتىن ستۋدەنتتiڭ الدىنا قويعان بiر عانا ماقساتى بار.
ول - بiلiم الۋ.

بiلiم قۋىپ، ارمان ارقالاپ، الماتىعا جەتكەن بۇگiنگi جاستاردىڭ كوبiنiڭ جانىنا باتاتىن جالعىز ماسەلە بار. ول - جاتاقحانا. جىل سايىن كۇزدە باستالاتىن جاتاقحانانىڭ جىرى ستۋدەنتتەر ءۇشiن قالىپتى ۇردiسكە اينالىپ بارادى. جاستار ءۇشiن جاۋىر بولعان جاتاقحانا ماسەلەسi بيىل دا جانعا باتىپ تۇر. ەلiمiزدەگi جوعارى جانە ورتا كاسiپتiك وقۋ ورىندارىندا جاتاقحانا تاپشى. بiلiم جانە عىلىم مينيسترلiگi دە، سول وقۋ وردالارىنىڭ باسشىلارى دا بۇل ماسەلەگە كەلگەندە، دارمەنسiز. ال وقۋدى عانا ويلاۋى تيiس ستۋدەنت جاتاتىن ورنى جوق، تۇراتىن باسپاناسى جوق، ساندالىپ ءجۇر.
كۇز باستالسا قازاق ستۋدەنتتەرi كوزتانىستارىنا "جاتاقحانا الىپ بەرiڭiزشi" دەپ قيىلىپ ءوتiنiش ايتادى. "جاتاقحانا الىپ بەرشi" دەپ ءوتiنiش جاساعانىمەن، جاتاقحانا الىپ بەرۋ - وڭاي شارۋا دا ەمەس. ويتكەنi جاتىن ورىن تاپشى. ءارi كەيبiر جوعارى وقۋ ورىندارىندا جاتاقحانالار سانى مۇلدەم جەتكiلiكسiز. كەيبiر جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاتاقحانالارىنىڭ بiرلi-ەكiسi جەكەمەنشiككە ءوتiپ، جەكەشەلەندiرۋگە ۇشىراپ كەتكەن. نارىقتىق ەكونوميكاعا العاش كوشكەن جىلدارى "بالاپان باسىمەن، تۇرىمتاي تۇسىمەن" كەتكەن ۋاقىتتا، جاتاقحانالاردىڭ دا ساۋداسى قىزۋ جۇرگەن ەكەن. كەيبiر جوعارى وقۋ ورىندارى وزدەرiنە تيەسiلi جاتاقحانالاردى جەكەشەلەندiرiپ جiبەرۋگە ءماجبۇر بولىپتى.
جاتاقحانا جىرىنىڭ باسىلمايتىن سەبەبi دە بار. جىل سايىن جوعارى وقۋ ورنىنا مىڭداعان بالا قۇجات تاپسىرىپ، ستۋدەنت اتانىپ جاتادى. ماسەلەن بiر عانا الماتىداعى قانىش ساتپاەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتiندە 12 مىڭنان استام ستۋدەنت بولسا، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiندە ستۋدەنتتەردiڭ سانى 20 مىڭعا جەتiپ جىعىلادى. ونىڭ اراسىندا گرانتپەن وقيتىندارى دا، اقىلى بولiمدە جۇرگەندەرi دە جەتەرلiك.
جاتاقحانا الۋ ءۇشiن ستۋدەنت ەڭ الدىمەن مەملەكەتتiك گرانت يەسi بولۋ كەرەك. مەملەكەتتiك گرانت يەسi بولعاننىڭ وزiندە دە ولار بiرنەشە كاتەگوريا بويىنشا عانا جاتاقحاناعا تۇرۋعا قول جەتكiزەدi. سوندىقتان سوڭعى كۋرستاردا وقيتىن ستۋدەنتتەردiڭ بiرازى جاتاقحانادان قاعىلىپ قالادى دا، ارزان پاتەر iزدەۋگە تۋرا كەلەدi. بۇل اسiرەسە، الماتىداعى س.اسفەندياروۆ اتىنداعى مەديتسينا اكادەمياسىنا دا قاتىسى بار. 5-6 كۋرسقا كەلگەن ستۋدەنتتەردiڭ كوبi جاتاقحانادان ورىن جەتپەيتiنiن بiلەتiندiكتەن، كۇز باستالعاننان-اق پاتەر iزدەي باستايدى. جاڭا وقۋ جىلىنىڭ العاشقى اپتالارى دا اياقتالىپ قالدى. ال ستۋدەنتتەردiڭ كەيبiرi جاتاقحاناسىز ءجۇر. پاتەر تابا الماعاندارى دا قانشاما.
وڭتۇستiك شاھاردىڭ شەتكi اۋداندارىنداعى 1 بولمەلi پاتەردiڭ ايلىق اقىسى كەمiندە 300 دوللاردان تومەن ەمەس. ال قاراپايىم ستۋدەنتتەردiڭ بiر ايلىق شاكiرت اقىسىنىڭ مولشەرi نەبارi 15 مىڭ مەن 17 مىڭ تەڭگەنiڭ ارالىعىندا. بۇل قارجىنىڭ پاتەر جالداۋعا جەتپەيتiنi تۇسiنiكتi. سونداي-اق كۇندەلiكتi ءجۇرiس-تۇرىسىنا، iشەتiن تاماعى مەن كيەتiن كيiمiنە كەتەتiن شىعىنى تاعى بار.
جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiندە 20 مىڭعا جۋىق ستۋدەنت وقيتىن بولسا، جاتاقحاناداعى تيەسiلi ورىن 5 مىڭنان اسادى. ياعني ستۋدەنتتەردiڭ بارiنە جاتاقحاناداعى ورىن جەتپەيتiنi بiردەن بەلگiلi. بۇل ماسەلەدەن شىعۋدىڭ جولى بار ما؟ جاتىن ورىنعا جارىماعان ستۋدەنتتەن ەرتەڭ ءجونi ءتۇزۋ مامان شىعا ما؟ بiزدi تولعاندىرعان ماسەلە كوپ.
جاتاقحانا ماسەلەسi توڭiرەگiندەگi ساۋالىمىزدى قانىش ساتپاەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ وقۋ - تاربيە iسi جونiندەگi پرورەكتورى ۇلىقپان سىدىقوۆقا قويعان ەدiك.
- ۇلىقپان اعا، قازiر جاتاقحانا ستۋدەنت ءۇشiن ەڭ ۇلكەن پروبلەماعا اينالعان. وركەنيەتتi قوعامدا جاتاقحانانىڭ جەتiسپەۋشiلiگi نەدەن تۋىنداپ وتىر؟
- 90-شى جىلداردىڭ باسىنا دەيiن بiزدە ۋنيۆەرسيتەتتە 10-11 جاتاقحانا بولعان ەدi. ول كەزدە بiزدiڭ ۋنيۆەرسيتەتتiڭ پوليتەحنيكالىق ينستيتۋت بولىپ تۇرعان كەزi. جاتاقحاناعا ءزارۋ بالالار 100 پايىز بولماسا دا، قامتاماسىز ەتiلەتiن. 90-شى جىلداردىڭ ورتاسىنا قاراي نارىقتىق قاتىناسقا كوشتiك. كوممەرتسيا باستالدى. "بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا" دەگەندەي، قيىن پروتسەستەر ءجۇرiپ جاتتى. الىپساتارلىقپەن اينالىسىپ جۇرگەندەردiڭ زامانى تۋدى. مىسالى بiزدەگi ايازباەۆ دەگەن ماتەماتيك مۇعالiمنiڭ ايتقانى بار ەدi. سول كiسi بiر كۇنi ورتالىق ستاديوننىڭ الدىنداعى ايالدامادا تۇرسا، شەت ەلدiك كولiك كەلiپ، جانىنا توقتاپتى. الگi مۇعالiمگە كولiكتiڭ شوفەرi "وتىرىڭىز" دەپتi. تانىماعان ادامنىڭ كولiگiنە وتىرا بەرمەيسiڭ عوي. "مەن سiزدiڭ شاكiرتiڭiزبiن. وتىرىڭىز" دەگەن سوڭ، كولiككە مiنەدi. سول جiگiت الگi ماتەماتيككە: "اعاي، مەن سiزگە وتە ريزامىن. سiز ماعان ەكi قويىپ، ينستيتۋتتان شىعىپ كەتپەگەنiمدە، مۇنداي دارەجەگە جەتپەس ەدiم. قانداي كولiك مiنiپ جۇرگەنiمدi كورiپ تۇرعان شىعارسىز" دەپتi. كوردiڭiز بە، ەلدە وسىنداي پسيحولوگيا قالىپتاسقان كەز ەدi. سوسىن وتە تالانتتى جاس مۇعالiمدەر، قابiلەتتi جاستار بيزنەسپەن شۇعىلدانامىز، كوممەرتسيامەن اينالىسامىز دەپ، مۇعالiمدiكتەن كەتiپ جاتتى. ءارi جوعارى وقۋ ورىندارىنا جاتاقحانالاردى ۇستاپ تۇرۋ دا وتە قيىن بولدى. سول كەزدەردە جەكەشەلەندiرۋ (پريۆاتيزاتسيا) دەگەن ناۋقان باستالدى. جاتاقحانالارعا يە بولماعاننان كەيiن، جوعارى وقۋ ورىندارىنا ولاردى جەكەشەلەندiرۋگە بەرۋگە تۋرا كەلiپتi. 1993 جىلدارعا دەيiن ينستيتۋتتا پرورەكتور بولدىم دا، كەيiن كافەدرانىڭ مەڭگەرۋشiسi بولىپ كەتتiم. 2000 جىلدىڭ باسىندا قايتا كەلسەم، سول جاتاقحانالاردىڭ كوبi جەكەشەلەنۋگە بەرiلiپ كەتiپتi. "سمۋ-15" دەيتiن جاقتا №10, №11, №5 دەيتiن جاتاقحانامىز بار ەدi. سول №10 جاتاقحانانى تەحنولوگيا ينستيتۋتىنا مينيسترلiك بەرiپ جiبەرiپتi, قالعان ەكەۋi جەكەشەلەنۋگە كەتكەن. قۇرمانعازى كوشەسiنiڭ بويىندا ۇلكەن جاتاقحانامىز بار ەدi, ول دا ساتىلىپ كەتiپتi. 2000 جىلداردىڭ باسىندا پرورەكتور بولىپ كەلسەم، ينستيتۋتتا ءتورت-اق جاتاقحانا قالعان ەكەن. مۇراتباەۆ پەن تولە بي كوشەسiنiڭ بويىندا بiر جاتاقحانامىز بار ەدi. بۇرىن ول جاتاقحاناعا شەتەلدiك ستۋدەنتتەردi تۇرعىزاتىنبىز. جاس مۇعالiمدەردiڭ كوبiن سول جاتاقحاناعا ورنالاستىراتىن ەدiك. №9-شى جاتاقحاناعا دا قىزمەتكەرلەرiمiز ورنالاساتىن. بۇرىننان تۇرىپ جاتقاندارىنىڭ كوبi باسقا جاققا كەتتi. كەيبiرiن بiردەن شىعارۋعا تاعى بولمايدى. وتە مۇقتاج مامانداردى جۇمىسقا شاقىرتىپ، سولاردى سول جاتاقحاناعا ورنالاستىرىپ جاتىرمىز. تولە بي-مۇراتباەۆتىڭ بويىنداعى جاتاقحانانىڭ 1-قاباتى بۇرىننان باسقا مەكەمەگە ءوتiپ كەتكەن. جوعارى جاعى عانا بiزگە قارايدى. تومەنگi قاباتتا ويىن زالى، بيليارد دەگەندەر بار، ولاردى جابۋعا بiزدە مۇمكiندiك جوق. وزiمiزگە قارايتىن جوعارى قاباتتارىنا جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگiزiپ جاتىرمىز. قىزمەتكەرلەرگە بۇرىن جاتاقحانا بەرەتiن ەدiك، قازiر اسا مۇقتاجدارىنا بولماسا، جاتاقحانا بەرە المايمىز. جاس بالالارى بار، ءۇي الۋعا مۇمكiندiكتەرi جوقتارى تۇرىپ جاتىر. اۋەلدە وسى جاتاقحاناعا بايلانىستى دا بiراز داۋ تۋىنداعان. جەكەشەلەندiرiپ العىسى كەلگەندەر دە بولدى. كەيiن "مادەني-وقۋ وشاقتارىنا قاتىستى جاتاقحانالار جەكەشەلەندiرۋگە جاتپايدى" دەگەن زاڭ شىقتى دا، بۇل داۋلارعا نۇكتە قويىلدى. مۇعالiمدەردەن باسقا، بiرiنشi كەزەكتە ماگيسترانتتاردى جiبەرەمiز. ارنايى تاپسىرىسپەن كەلگەن دوكتورانتتاردى ورنالاستىرامىز. وتباسى قۇرعان ستۋدەنتتەرگە دە جاتاقحانا بەرۋگە مۇمكiندiك جوق. ولارعا تەك بiر كاتەگوريا بويىنشا عانا جاتاقحانا بەرۋگە بولادى. ول وتباسىنىڭ ەكەۋi دە وسى ۋنيۆەرسيتەتتiڭ ستۋدەنتi بولعان جاعدايدا عانا جاتاقحانادا تۇرا الادى. قازiر بiزدە ءتورت جاتاقحانامىز عانا بار. بiزدە 12 مىڭداي ستۋدەنت وقيدى، سونىڭ 7-8 مىڭى رەسپۋبليكانىڭ وزگە ايماقتارىنان كەلگەندەر.
- وزگە ايماق دەگەنiمiز، اۋىلداردان، وزگە وبلىس ورتالىقتارىنان كەلگەن ستۋدەنتتەر مە؟
- ءيا. الىس شالعاي اۋىلداردان كەلiپ وقىپ جاتقاندار بار. جاتاقحانانىڭ بiر بولمەسiندە سانيتارلىق نورما بويىنشا ءتورت بالا عانا تۇرۋعا تيiس. ءتورت-اق بالا تۇراتىن بولسا، بiزدەگi ورىننىڭ سانى ازايىپ قالادى. سوندىقتان بiر بولمەگە بەس بالادان تۇرعىزىپ جاتىرمىز. قازiر ەسەپتەپ قاراساق، بiزدەگi ءتورت جاتاقحانادا 1800 - دەن استام عانا ستۋدەنت تۇرادى ەكەن. بۇل وتىز پايىزدىڭ ار جاق-بەر جاعى عانا. ماسەلەدەن قالاي شىعۋعا بولادى؟ ادiلدiك بار جەردە، قازاق سوزگە توقتايدى. ول ءۇشiن جاتاقحاناعا ورنالاستىرۋ جونiندە ارنايى كوميسسيا قۇرامىز. سول كوميسسيا بويىنشا ستۋدەنتتەردiڭ كونتينگەنتiن ەسەپتەيمiز. وندا دا اقىلى بولiمگە تۇسكەندەردi ەسەپكە المايمىز. تەك، مەملەكەتتiك گرانتپەن وقۋعا تۇسكەندەر بiرiنشi ەسەپكە الىنادى. ولاردىڭ وتباسى جاعدايى قالاي؟ ونىڭ ءبارiن ارنايى كوميسسيا تەكسەرەدi. بiرiنشi كەزەكتە، بالالالار ۇيiنەن كەلگەندەر. ولارعا ەشقانداي اقشا تولەتپەيمiز. ەكiنشiسi, جەتiم بالالار. قۇجاتىن الىپ كەلەدi, سول بويىنشا قاراستىرامىز. اكەسi نە شەشەسi جوق بالالار، كوپ بالالى وتباسىنان شىققاندار، سوسىن شالعاي اۋىلداردان كەلگەندەردi قاراستىرامىز. بiزدە تولەماقى وتە از. بiر جىلعا بiر كەزدەرi 600-اق تەڭگە الاتىنبىز. قازiر زامان تالابىنا ساي، ون مىڭ تەڭگە تولەيدi. بۇنداي تولەماقى ەشبiر وقۋ ورنىندا جوق.
- "اقىلى بولiمدە وقيتىن بالالارعا جاتاقحانا بولiنبەيدi" دەدiڭiز. ولارعا نە سەبەپتi جاتاقحانا بەرiلمەيدi?
- بالالاردىڭ كەلiسiمiمەن تاعى بiر ورىن قويىپ، التىنشى بالالاردى كiرگiزiپ جاتىرمىز. قازiر ەكi مىڭعا جۋىق بالانى وسىلاي ورنالاستىرۋدامىز. اقىلى ءبولiمنiڭ بالالارىنىڭ وزiندە بiرنەشە كاتەگوريا بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. كەيبiر كاسiپورىندارمەن كەلiسiمشارتىمىز بار. "قازاقمىس" جانە باسقا دا iرi كاسiپورىندار ستۋدەنتتەردi ارنايى وقىتادى. ويتكەنi ولاردىڭ اقشاسىن ارنايى كاسiپورىندار تولەپ وتىرعاندىقتان، ولارعا جاتاقحانا مiندەتتi تۇردە بولiنەدi. اقىلى بولiمدە وقيتىنداردىڭ iشiندە جاعدايى اۋىر، باسپاناعا تۇرۋ مۇمكiندiگi جوق بالالار بولسا، ولارمەن سويلەسiپ، جاعدايىن قاراستىرۋعا تىرىسامىز. سوسىن بiزدiڭ ۋنيۆەرسيتەتتiڭ تاعى بiر ەرەكشەلiگi, بiز اقىلى بولiمگە ونشا كوپ قۇمار ەمەسپiز. اقىسىن تولەي الاتىن، جاعدايى بار ستۋدەنتتەر عانا اقىلى بولiمگە تاپسىرادى. بىلتىرعى جىلى بiزدە اقىلى ءبولiمi 22 پايىز عانا بولدى. اقىلى بولiمدە وقيتىن، جاعدايى قيىن بالالارعا جاسالاتىن الەۋمەتتiك كومەك دەگەن بار. ارنايى كوميسسيانىڭ شەشiمiنە قاراپ، ولاردىڭ اقىسىن تومەندەتەمiز. ولاردىڭ اراسىندا سپورتتا كوزگە ءتۇسiپ جۇرگەن بالالار دا بولۋى مۇمكiن. رەسپۋبليكانىڭ نامىسىن قورعاپ جۇرگەن ستۋدەنتتەردiڭ اقىسىن ۋنيۆەرسيتەت ءوز موينىنا الىپ جاتادى. ولارعا جاتاقحانا بەرۋ جاعىنان دا جەڭiلدiكتەر بار. ونەرلi بالالار، ادەبيەتكە قۇمار بالالارعا دا بiرسىپىرا كومەك جاسايمىز.
بۇل قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيەتتiڭ باسىنداعى جايت. بۇدان بولەك، ستۋدەنتتەرiنiڭ كوبi جاتاقحاناعا جەتە الماي، مۇقتاجدىق كۇي كەشiپ جاتقان وقۋ ورنىنىڭ بiرi - ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتi. جوعارىدا ءوزiمiز مىسالعا كەلتiرگەندەي، بۇل ۋنيۆەرسيتەتتiڭ ستۋدەنتتەر قۇرامى دا وزگە وقۋ ورىندارىمەن سالىستىرعاندا كوبiرەك. ءارi گۋمانيتارلىق سالانى تاڭدايتىنداردىڭ كوبi دە وسى وقۋ ورنىنا قۇجات تاپسىرۋعا تىرىسادى. ستۋدەنتi كوپ، جاتاقحاناسى دا بiرشاما قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiندە دە جاتاقحانا ماسەلەسi كۇردەلi. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiندە بارلىعى 13 جاتاقحانا بار. ول جاتاقحانالارىندا ورىندار سانى دا ءارتۇرلi. جالپى قازۇۋ - دiڭ جاتاقحانالارىندا بارلىعى - 4901 ورىن بار كورiنەدi. ۋنيۆەرسيتەتتiڭ قابىرعاسىندا وقىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتاردىڭ جالپى سانى - 18 444. بۇل تiزiمگە دايىندىق فاكۋلتەتiندە وقىپ جاتقان شەتەلدiك ستۋدەنتتەر مەن كوللەدج تالiمگەرلەرi جانە PhD دوكتورانتتارى كiرمەيدi. ال جوعارىداعى تiزiم بويىنشا، باكالاۆر ماماندىعىندا بiلiم الىپ جاتقان ستۋدەنتتەر سانى - 17 920. ونىڭ iشiندە سىرتتان كەلگەندەر، ياعني الماتى قالاسىنان تىس وبلىستاردان كەلگەندەر سانى 15 500-دەن اسىپ جىعىلادى. قازۇۋ-دە جاتاقحانا الۋعا ءوتiنiش بiلدiرەتiندەردiڭ سانى ەستۋiمiزشە، 13-14 مىڭنان اسىپ جىعىلاتىن كورiنەدi. ونىڭ بەس مىڭىن عانا ۋنيۆەرسيتەتتiڭ قاناعاتتاندىرۋعا مۇمكiندiگi بار. ال قالعان شامامەن 8500-9000-نان اسا ءوتiنiش يەسiنە ورىن جەتپەيدi ەكەن.
وسىعان وراي، جاتاقحانا ماسەلەسiنiڭ نە سەبەپتi كۇردەلەنiپ كەتكەندiگi تۋرالى ساۋالىمىزدى وقۋ ورنىنىڭ باسشىلىعىنا جولداعان ەدiك. بiزدiڭ ساۋالىمىزعا قازۇۋ-دىڭ ءباسپاسوز قىزمەتi بىلاي دەپ جاۋاپ قايتاردى.
- قازۇۋ-دە جەكەشەلەندiرiلگەن جاتاقحانالار بار ما؟
- ءدال قازiر قازۇۋ-دىڭ يەلiگiندە ەشقانداي جەكەشەلەنگەن جاتاقحانا جوق. بiراق بiزدiڭ تەرريتوريامىزدا بiزگە قارامايتىن 2 جاتاقحانا بار. ولار 1993 جىلى قر ۇكiمەتiنiڭ قاۋلىسىنا سايكەس، ۋنيۆەرسيتەتتiڭ سول كەزدەگi جاتاقحانادا تۇرعان قىزمەتكەرلەرiنە جەكەشەلەندiرiلiپ بەرiلگەن جاتاقحانالار. ەكi جاتاقحانا دا جەكە پاتەر يەلەرi كووپەراتيۆiنە قارايدى. ول الماتى قالاسى بوستاندىق اۋدانىنىڭ يەلiگiندە.
- كەيبiر فاكۋلتەتتiڭ ستۋدەنتتەرi باسقا فاكۋلتەتتiڭ جاتاقحاناسىندا تۇرادى دەپ ەستiدiك. فاكۋلتەتتiڭ ءوز ستۋدەنتتەرiنە جاتاقحانا جەتپەي جاتقان كەزدە، مۇنىڭ قانداي سەبەبi بار؟
- بۇل ەشقانداي زاڭعا قايشى ەمەس. قاراپ وتىرساڭىز، كەيبiر جاتاقحانالاردا ورىن از. ال كەيبiرەۋلەرiندە وعان قاراعاندا كوپ. سوندىقتان ورىن از جاتاقحانالاردا وقيتىن فاكۋلتەتتەر بويىنشا كوپ ءوتiنiش تۇسسە جانە جوعارىدا ايتقان تالاپتار بويىنشا الەۋمەتتiك جاعدايى وتە تومەن وتباسىنىڭ بالالارى سول فاكۋلتەتتەردە كوپ بولسا، تالاپ بويىنشا، بiز سول الەۋمەتتiك قورعالماعان ستۋدەنتتەردiڭ وتiنiشتەرiن قاناعاتتاندىرۋىمىز كەرەك.
- ۋنيۆەرسيتەتتە قانشا ستۋدەنت جاتاقحاناعا مۇقتاج؟
- جاسىراتىنى جوق، ۋنيۆەرسيتەتتە شامامەن 8500-9000 مىڭنان استام ستۋدەنت جاتاقحاناعا مۇقتاج. الداعى جىلدارى بۇل ماسەلە ودان ارى كۇردەلەنە ءتۇسۋi مۇمكiن. سوندىقتان بiز ستۋدەنتتەردiڭ بارلىق وتiنiشتەرiن تيiستi مەكەمەلەرگە بەرiپ وتىرمىز. ولار الداعى جىلدارى قر ۇكiمەتi ماقۇلداعان بiلiم جانە عىلىم مينيسترلiگiنiڭ 2011-2015 جىلدارعا ارنالعان "ستۋدەنتتiك باسپانا" اتتى باعدارلاماسى بويىنشا جاتاقحانامەن قامتىلاتىن بولادى. قازiر بۇل باعدارلاما جەرگiلiكتi اكiمشiلiكتەرگە جولدانىپ، ستۋدەنتتەرگە ارنالعان جاڭا جاتاقحانالار سالۋ قولعا الىنىپ جاتىر. بۇدان باسقا وسى جىلدىڭ سوڭىندا بۇرىنعى جاتاقحانالار، قازiرگi حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتi مەن شىعىستانۋ فاكۋلتەتiنiڭ وقۋ كورپۋستارى قايتا جوندەۋدەن وتكiزiلiپ، كەلەر جىلدىڭ باسىندا 700 ورىندىق ەكi جاتاقحانا ستۋدەنتتەرگە قايتارىلىپ بەرiلەدi.
سونداي-اق، جاتاقحانادان ورىن تيمەگەن شاكiرتتەردi دالادا قالدىرماۋ ماقساتىندا بiز تاعى دا جاڭا ءتاسiل ويلاپ تاۋىپ وتىرمىز. ول - ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ ستۋدەنتتەر سەناتىنىڭ ويلاپ تاپقان "ستۋدەنتتەرگە تۇرعىن ءۇي iزدەۋدە كومەك كورسەتۋدiڭ الەۋمەتتiك جەلiسi" اتتى جوبا. بۇل جوبانىڭ باستى ماقساتى - جاتاقحانادان ورىن جەتپەگەن ستۋدەنتتەرگە قالادان پاتەر جالداپ تۇرۋعا قول ۇشىن بەرۋ، كومەك قولىن سوزۋ. بۇل تۇرعىدا ەكi باعىتتا قىزمەت اتقارىلادى: بiرiنشi پاتەردi جالعا بەرۋشiلەردi اۋدانعا سايكەس ءبولiپ، تولىق مالiمەتتەر بازاسى جاسالىنادى، ەكiنشi پاتەر iزدەۋشi ستۋدەنتتەردiڭ مالiمەتتەر بازاسى تۇزiلەدi. ول جەردەن اركiم وزiنە تيiمدi اقپاراتتاردى الا الادى. جوبا جۇمىسى فاكۋلتەت دەڭگەيiندە ستۋدەنتتەر ماسليحاتىمەن، ال ۋنيۆەرسيتەت دەڭگەيiندە ستۋدەنتتەر سەناتىمەن ۇيلەستiرiلiپ وتىرادى.
قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiندەگi مامانداردىڭ پiكiرi وسىنداي. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارى "جاتاقحانانى جەتiمدەرگە، كوپبالالى وتباسىنان شىققان بالالارعا، سونىمەن بiرگە التىن بەلگi مەن گرانت يەگەرلەرiنە كەزەكسiز بەرەمiز" دەگەندi العا تارتادى. ال الماتى قالاسىنا بiلiم قۋىپ كەلەتiندەردiڭ سانى جىل سايىن 10 پايىزعا ارتادى ەكەن. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل ماسەلەنiڭ ءتۇيiنiن شەشۋ ءۇشiن كەمiندە 30 شاقتى جاتاقحانا سالىنۋ كەرەك دەيدi. تۇركيا مەملەكەتiندە باسپاناسىز جاستار مەن ستۋدەنتتەر ءۇشiن ارنايى جاتاقحانالار سالىنادى ەكەن. ولاردا تiپتi iسكەر ازاماتتاردىڭ ءوزi ءوز قارجىسىنا جاتاقحانا سالۋدى وزدەرiنە مiندەت سانايتىن كورiنەدi. بۇل جاتاقحانالاردا كەز -كەلگەن وقۋ ورنىنىڭ جاتاقحاناعا قولى جەتپەگەن ستۋدەنتiنiڭ تۇرۋىنا مۇمكiندiك بار كورiنەدi. بۇل دا بولسا، مەملەكەتتiڭ تاراپىنان جاستارعا جاسالىپ وتىرعان ۇلكەن قولداۋ بولسا كەرەك.

قازاقستاننىڭ وزگە قالاسىن قايدام، وڭتۇستiك شاھاردا جاتاقحانا ماسەلەسi ءازiر شەشiمiن تابار ەمەس. ءارi بۇل بiر عانا ۋنيۆەرسيتەتتiڭ نەمەسە بiر ينستيتۋتتىڭ باسىنداعى ماسەلە ەمەس. بۇل جالپى قازاقستان كولەمiندەگi جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى ورىن الىپ وتىرعان ماسەلە. بۇل ماسەلەگە مەملەكەتتiك تۇرعىدان قاراعاندا عانا، شەشiمi تابىلاتىن سياقتى.
ازiرگە جاتاقحانادان ورىن تابا الماي، پاتەر جالدايىن دەسە، قالتاسى كوتەرمەيتiن جالاڭاياق ستۋدەنتتiڭ بار مۇڭى جاتىن ورىنعا تiرەلiپ-اق تۇر. ستۋدەنتتiڭ زارىن ەستيتiن قۇلاق، مۇڭىن مۇڭدايتىن جوقتاۋشى تابىلار ما ەكەن؟!

15.09.2011
گۇلزينا بەكتاسوۆا

http://www.turkystan.kz/page.php?page_id=36&id=6601