ءبىزدىڭ ەلدە كاسىپقوي سپورت كلۋبتارى تەك مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرادى. ول مەيلى، فۋتبول بولسىن، حوككەي، باسكەتبول نەمەسە ۆەلوسپورت بولسىن، ءبارى بيۋدجەت قارجىسىنىڭ ءبۇيىرىن سورىپ كۇن كورۋدە. بۇل كلۋبتاردى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن جىلىنا ميللياردتاعان اقشا قاجەت.

ەكونوميكاسى شاعىن، حالقى قوڭىر قالتا كۇن كەشەتىن قازاقستان شەتەلدىك سپورتشىلارعا جالاقى تولەۋدە الەمدە ۇزدىك 20-30 ەلدىڭ قاتارىندا. سپورت كلۋبتارىنا جىل سايىن قىرۋار قارجى ءبولىنىپ جاتقانىمەن، قارجىعا ساي ناتيجە تالاپ ەتىپ جاتقان ەشكىم جوق. بۇل كلۋبتار ەل الدىندا، مەملەكەت الدىندا ەسەپ تە بەرمەيدى. شەتەلدىك سپورتشىلاردى قانشاعا ساتىپ العانىن، قانشا قارجى تولەپ جاتقانىن قۇپيا ۇستايدى. حالىق ءوز قالتاسىنان شىققان اقشانىڭ قاي قۇردىمعا كەتىپ جاتقانىن بىلمەي دال بولىپ ءجۇر.

ەل سپورتىنداعى ەسەپسىز شىعىندار جايلى ءبىز دە ۇنەمى جازىپ ءجۇرمىز. بۇعان دەيىن شىمكەنتتەگى ستاديوندى قايتا جوندەۋگە 44 ملن ەۋرو (18,5 ملرد تەڭگە) جۇمسالاتىنىن جازعان ەدىك. ال قوستانايداعى شاعىن جابىق الاڭ - «توبىل-ارەنانى» سالۋعا 4,5 ملرد كەتتى.

بۇلاردى ايتپاعاندا، فۋتبولدان پرەمەر-ليگادا باق سىنايتىن 12 كومانداعا ەل بيۋدجەتىنەن جىل سايىن 30-40 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. 2018 جىلى ءدال وسى فۋتبولشىلارعا جالاقى تولەۋگە 80 ملن ەۋرو (33,5 ملرد تەڭگە) جۇمسالعان كورىنەدى. ال ەلوردالىق «بارىس» حوككەي كلۋبىنا 2019 جىلى 3,6 ملرد تەڭگە جۇمسالعان. ءارى بۇل ساندار جىل سايىن قايتالانىپ وتىرادى...

2019 جىلى ەلوردالىق «استانا» فۋتبول كلۋبىنىڭ جىلدىق بيۋدجەتى 9 ميلليارد 800 ميلليون تەڭگە بولدى. بۇل مالىمەتتى «استانا» كومانداسىنىڭ باس ديرەكتورى ميحايل گۋرمان ءبىر سۇحباتىندا ايتقان بولاتىن. ايتپەسە، قازىنادان ميللياردتاردى الىپ وتىرعان قازاقستاندىق كوماندالار ناقتى بيۋدجەتىن اشىق جاريالامايدى.

كەشە ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى  ازات پەرۋاشەۆ اكىمدەرگە كاسىپقوي سپورت جانە فۋتبول كلۋبتارىن بيۋدجەت قاراجاتىنان قارجىلاندىرۋعا تىيىم سالۋدى ۇسىندى.

- ءبىز زاڭدى تۇردە اكىمدەرگە كاسىپقوي سپورتتى بيۋدجەت قاراجاتىنان قارجىلاندىرۋعا تىيىم سالۋ كەرەك دەپ سانايمىز. جەتەر ەندى. وڭىرلەردەگى قاراجاتتىڭ 80 پايىزى فۋتبولشىلارعا جۇمسالىپ جاتىر. قاشانعا دەيىن وسىلاي بولادى؟ مەن ءبىر مىسال كەلتىرەيىن، تاياۋدا ءبىر سپورتشىنىڭ كلۋبى 5 ميلليون ەۋروعا كەلىسىمشارتقا وتىردى. ءبىز قازاقستاندا سپورتتى تامىتۋعا 229 ميلليون تەڭگە جۇمساساق، مۇندا ءبىر فۋتبولشىنىڭ وزىنە 2 ميلليارد تەڭگەدەي جۇمسالىپ وتىر.

بالالار-ءجاسوسپىرىم فۋتبولىن قارجىلاندىرايىق. ستاديونداردى، ينفراقۇرىلىمدى قارجىلاندىرايىق. بىراق مىناداي ءبىر وزىنە 5 ميلليون ەۋرو جۇمسالاتىن فۋتبولشىلاردى ەمەس، - دەدى دەپۋتات.

ءبىز بۇگىن دەپۋتات ازات پەرۋاشەۆتىڭ وزىنە حابارلاسىپ، جوعاردا اتالعان مالىمدەمەسى جايلى سۇراعان ەدىك.

ءبىزدىڭ فۋتبولشىلار مەملەكەت قالتاسىنا قاراپ وتىر

ازات پەرۋاشەۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى:

- كاسىپقوي سپورت، سونىڭ ىشىندە كاسىپقوي فۋتبول – بۇل بيزنەس! ال وعان مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قىرۋار قارجى ءبولىپ، اسىراۋىمىز – ءبىزدىڭ باستى كەمشىلىگىمىز. الەمنىڭ كەز كەلگەن مەملەكەتىن الىپ قاراڭىزشى، كاسىپقوي سپورت اۋەلى كورسەتىلىمدەردەن (ترانتسلياتسيا), جارنامالاردان، قالا بەردى دەمەۋشىلەردەن قارجىلاندىرىلادى. تابىس تا سول ارقىلى كەلەدى. سپورتشىلاردىڭ جالاقىسى دا سونىڭ ىشىندە.

ال بىزدە شە؟ بىزدە جاڭاعى فۋتبولشىلار مەملەكەتىڭ قالتاسىنا قاراپ وتىر. ال ەندى سول ءبولىنىپ جاتقان ميلليونداردىڭ 60-80 پايىزى فۋتبولشىلاردىڭ جالاقىسىنا جۇمسالادى ەكەن. بيۋدجەتتىڭ اقشاسى - ول بىرىنشىدەن، سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسى. بىزدىكىلەر بولسا، رونالدونىڭ ايلىعىن سۇرايدى. ماقۇل، ەندەشە سول رونالدو سەكىلدى ويىن دەڭگەيىن كورسەتسىن. نارىق بار. باسەكەلىستىك بار. وزدەرى سونشالىق اقشانى اقتايتىندارىن دالەلدەسىن.

ءبىر سپورتشىنىڭ جالاقىسى – 10 سپورت الاڭىنىڭ ەسەبىنەن تولەنىپ وتىر

وتكەندە باق-تا جاريا بولدى. ءبىر فۋتبولشىنىڭ جالاقىسى 1,5-5 ميلليون ەۋرونى قۇرايدى ەكەن. بۇل سوماعا 10 شاعىن سپورت الاڭىن سالۋعا بولادى. دەمەك، ءبىر فۋتبولشىنىڭ جلاقىسى – ونشاقتى سپورت الاڭشاسىنىڭ قۇنىمەن پارا-پار. دەمەك، ءبىر فۋتبولشىنىڭ جالاقىسى – 10 بالانىڭ ەسەبىنەن تولەنىپ وتىر دەگەن ءسوز.

وسى دۇرىس پا؟ داپ-دارداي جىگىتتەردى مەملەكەت ەسەبىنەن اسىراۋدىڭ قانشالىق قاجەتى بار؟ ەگەر بيۋدجەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرۋدى شەكتەيتىن بولساق، ەلدە بار بولسا 2-3 كلۋب قانا قالادى. ەسەسىنە، ۇنەمدەلگەن اقشاعا تەگىن سپورت ۇيىرمەلەرىن، سپورت كەشەندەرىن سالۋعا بولادى.

مەملەكەت ءبىرىنشى كەزەكتە، بالالارعا ارنالعان سپورت الاڭشالارىن سالۋعا، سپورت ۇيىرمەلەرىن اشۋعا،  بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋدى قولداۋعا مۇددەدى. شىن مانىندە، سونداي سپورتزالدارعا مۇقتاج قانشاما جاسوسپىرىمدەر بار. قانشا اۋىلعا سپورت كەشەندەرى كەرەك؟.. مىنە وسىعان نازار اۋدارعان ءجون.

وزبەكستان قۇرلى جوقپىز با؟

وسىدان 6 جىل بۇرىن ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوز ساباعىنان بولەك، قوسىمشا سپورت ۇيىرمەلەرىن جۇرگىزەتىن مەكتەپتىڭ دەنەشىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرىنە ۇستەمە اقى تولەۋ تۋرالى باستاما كوتەردى. بۇل ابدەن كەرەك باستاما ەدى. ۇلكەن سپورتىڭىزدىڭ ءوزى سول مەكتەپتەن باستالادى. كەلەشەك وليمپيادا چەمپيوندارىنىڭ ءوزى العاشقى قادامىن مەكتەپ جانىنداعى ۇيىرمەلەردەن باستايدى. ءبىز وسى ماسەلەنى پارلامەنتتە بىرنەشە مارتە كوتەردىك. شاتاسپاسام، ءتورت رەت-اۋ... الايدا ۇكىمەتتىڭ مۇعالىمدەرگە قوسىمشا ۇستەمە اقى تولەۋگە قارجىسى جوق بولىپ شىقتى. ال مەكتەپتەگى جاستاردى قولدايتىن قاراجات تاپپاي وتىرعان سول كەزدە، جاڭاعى فۋتبول كلۋبتارىنا ميللياردتاعان اقشا ءبولىنىپ جاتتى.

نەمەسە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتاردى الىپ قارايىقشى... ونداي ازاماتتار ءۇشىن سپورتپەن اينالىسۋ – كۇش بەرىپ، جىگەرلەندىرەتىنى بەلگىلى. مىنە، سول ازاماتتارعا سپورت كەشەندەرى، ارنايى ورتالىقتار كەرەك. قازىرگى تاڭدا، ونداي ورتالىقتاردى ءارى كەتسە 2-3 كاسىپكەر اشقان شىعار... ال ۇكىمەتتىڭ تاعى دا اقشاسى جوق. سوندىقتان بولار، مىناۋ سوڭعى وتكەن پاراوليمپيادادا ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىز بار بولعانى 2 مەدال جەڭدى. ال ءبىزدىڭ كورشىلەرىمىز، وزبەكتەر وتىز مەدال ۇتتى. ونىڭ 8-ءى التىن. بۇل دەگەنىڭىز نە؟ بۇل وزبەك بيلىگى وزدەرىنىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى سپورتشىلارىنا لايىق جاعداي جاساي الىپ، ءبىز جاساي الماي وتىرمىز دەگەن ءسوز بە؟

سپورتتى قولداۋشى كاسىپكەرلەردى مەملەكەت ىنتالاندىرۋى كەرەك

ماقۇل، فۋتبولدى ءبىرجولا جاۋىپ تاستاي المايدى ەكەنبىز. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ەندەشە تەك كاسىبي كلۋبتاردى دامىتايىق. دەمەۋشىلەردى، جارناما بەرۋشىلەردى قىزىقتىراتىن كلۋبتاردى قولدايىق. ال ولاردى بيۋدجەتتىڭ ميلليوندارىمەن اسىراۋدى مەن قولدامايمىن.

ەگەر فۋتبول كلۋبى باسەكەگە قابىلەتتى، نارىق تالابىنا ساي جۇمىس جاساي السا، ميلليوندارىن تابا بەرسىن. ءبىز ءوزىن-ءوزى اسىراپ وتىرعان، وعان قوسا جوعارى دارەجە كورسەتكەن سپورتشىلارمەن ماقتانامىز. ولاردىڭ جەتىستىگىنە قۋانامىز، ارينە.

جانە ءبىر فاكت. بيۋدجەت اسىراپ وتىرعان كلۋبتارمەن سالىستىرىپ ايتساق، جەكە كاسىپكەرلەر قارجىلاندىرىپ وتىرعان كلۋبتاردا ءتارتىپ تە، دەڭگەي دە بار. سوندىقتان، ونداي كلۋبتاردى جەكە كاسىپكەرلەر قارجىلاندىرۋى كەرەك. ال ول ءۇشىن اۋەلى كاسىپكەرلەردى ىنتالاندىرۋ قاجەت. مىسالى، قىتايدا دەمەۋشىلىك ەتۋشى كومپانيانى سالىقتان بوساتادى ەكەن. بىزگە نەگە وسى تاجىربيەنى وزىمىزگە يكەمدەپ ەنگىزبەسكە؟

نورۆەگيانىڭ مىسالى

ال باسى-كوزى جوق ءبولىنىپ جاتقان قاراجات – قازاق فۋتبولىنا، فۋتبول تۇگىلى جالپى سپورتىنا كەسىرىن تيگىزبەسە، پايداسىن اكەلمەيدى. نورۆەگيانى الىپ قاراڭىزشى...ول دا مۇنايلى مەملەكەت. ونىڭ دا قارجىلىق الەۋەتى جەتكىلىكتى. ال فۋتبولى اسا ءبىر جەتىستىككە جەتىپ جاتقانى شامالى. بىراق، ولار ول ءۇشىن قىسىلىپ-قىمتىرىنايدى. شەتەلدىڭ ەكىنشى-ءۇشىنشى دەڭگەيلى فۋتبولشىلارىنا مۇنايدىڭ دوللارلارىن ءۇيىپ-توگىپ بەرمەيدى. كەرىسىنشە، بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋدى باستى جوسپارعا شىعارىپ وتىر. ول – شاڭعى. نورۆەگتەر شاڭعى سپورتىنان الەمدە الدىڭعى قاتاردا. ويتكەنى، ول جاقتا سپورتتىڭ بۇل ءتۇرى جالپىحالىقتىق ماسششتاپتا قولدانىسقا يە. بىزگە دە سولاردان ۇلگى الۋ كەرەك.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz