نۇر-سۇلتان قالاسىندا تۇرعاننان كەيىن كولىكپەن جۇرەمىز. جۇمىس بابىمەن كەتىپ بارا جاتىپ، جول-جونەكەي جولدىڭ بويىندا، قول كوتەرىپ تۇرعان قارىنداستى الا كەتتىم. اماندىق ساۋلىقتان سوڭ، اتىن سۇرادىم. اتىم يننەسسا دەمەسى بار ما؟ قازاق ۇلتىنا جات، يسپان اتتارىنا ۇقسايدى دەسەم، يتاليانداردىڭ اتى دەيدى، ماعىناسىن ءوزى دە بىلمەيدى. قازاق ەسىمدەرىنىڭ سيپاتى شامادان تىس ەلىكتەۋشىلىككە سالىنعاندىعى باعىمىز با؟ سورىمىز با؟

وسىلاي سوڭعى جىلدارى قازاق ەسىمدەرىنىڭ بۇگىنگى سيپاتى تۇرلەنىپ، قازاقى قاسيەتىنەن الاڭسىز ايىرىلىپ، ءتىپتى جۇرناعىدا قالماعان دەسەم ارتىق  ايتقاندىق ەمەس. ەرۋلىگە قارۋلى بار ەكەنىن ەسكەرسەك، ۇلتتىق سانانىڭ قالىپتاسۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ جاتقان، سول باياعى قۇلدىق سانادان ايىرىلماۋ مەن قاتار شامادان تىس ەلىكتەۋشىلىك ەتەك العان. 

جاڭا تۋعان سابيگە ات قويۋدى ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز ۇلت بولمىسىمەن قاتار بارلىق ەتنومادەني، الەۋمەتتىك سيپاتىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، كەڭەسىپ بارىپ شەشىم قابىلداعان. وتباسىلىق داستۇردە شاقالاققا ات قويۋ راسىمىندە اتاسى مەن ەنەسى، نەمەسە اۋلەتتىڭ ۇلكەنى يە بولعان. اتا مەن ەنەنىڭ كوزى ءتىرى بولسا ۇل مەن كەلىننىڭ بالاعا اتتى ءوزىمىز قويامىز دەۋى پاتشالىق رەسەي 1880-1900 جىلدارعا دەيىن بولماعان. جاڭا تۇسكەن كەلىن كۇيەۋىنىڭ تۋىستارىن ءوز اتىمەن اتاماي، جاناما اتتارمەن اتاۋى بۇگىندە، قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك پەن باتىس وڭىرلەردە ساقتالعان.

ءتىل مەن ءسوزدىڭ قۇدىرەتى كۇشىنە سەنگەندىكتەن، ادەتتە قارعىستان، اسىرا ماقتاۋدان قورىققان. سونىڭ ناتيجەسىندە، ءسابي كوپ شەتىنەگەن كەزدە جامانبالا، جامانقۇل، يتاياق، كۇشىكباي، جىلقىايدار ت.ب  «كوز تيمەسىن»، «بالام امان بولسىن» دەگەن ىرىمنان تۋعان بولۋى كەرەك. كسرو كەزىندە مەلس، مادەنيەت، وكتيابر، نويابر، سايلاۋ، كەڭەس، سەزد، ۆلكسم، جەڭىس، مايدان دەگەن ادامدار ءومىر ءسۇردى. بۇگىندە سىرتتان ەنگەن اراب پەن پارسى ەسىمدەرىن قويىلۋى باسەڭدەر ەمەس. مىسالى ابدراحمان، ءانۋار، الي، ومار، لەيلا، زارينا، سابينا، ءامينا ت.ب. 

جۋىردا 60 مەكتەپ-ليتسەيىندە 2 سىنىبىندا وقيتىن جانسايا قىزىمنىڭ  سىنىپ سۋرەتىن كورسەتتى. العاشىندا ولاردىڭ استىنا جازىپ قويعان ەسىمدەرىنە ءمان بەرمەدىم. مۇقيات وقىپ قاراسام، 18 قىز بالا 10 ەر بالا بارلىعى 28 بالا ەكەن. قىز بالالاردىڭ اتتارى جاسمينا، انەل، جانەل، يزاۋرا، ايلين، ەليزاۆەتا، ەكاتەرينا، ديانا، تيارا، لۋيزا، اينارا، ساربينوز، ەلونورا، ۇلداردىڭ ەسىمدەرى نۇريسلام، نۇرسيلا، نۇربول قاپتاعان «نۇر» تىركەسى، ودان قالا بەردى بوتەن ەسىمدەر گەرمان، ارتەم دەگەن سياقتى. 

ەلدىڭ ەرتەڭى بولاتىن ۇرپاعىمىزعا ءوز ۇلتىمىزعا ءتان، ۇلتتىق بوياۋى قانىق قازاقى ەسىمدەر قويعانىمىز ءجون. ءتىلى باي، سوزدىك قورى مول، قازاق تىلىندە بالاعا ابىرويى اسقاق، مەرەيى ۇستەم بولار ات قويماۋ ەلدىگىمىزگە سىن. بۇگىن ۇرپاق نە قابىلداسا، ەرتەڭ سونىڭ ناتيجەسىن كورسەتەتىندىگى زاڭدىلىق. سوندىقتان «بىرەۋدىڭ قاڭسىعى بىزگە تاڭسىق» بولماۋى ءۇشىن، وزگە ۇشپاققا شىعارسا دا، ءوز ۇلتىنا قادىرسىز بولعانداردان وڭعان ەشكىم جوق تاريحتا. ءوز ۇلتىنان جىراقتاتۋدىڭ زاردابى اۋىر ەكەندىگىن ەسكەرگەنىمىز ابزال. قازاقى ەسىمدەردىڭ ءسانى مەن سالتاناتىن كەلىستىرىپ قويعاندا عانا، اتىنا زاتى ساي ازامات ءوسىپ شىعادى دەپ ويلايمىن، اعايىن.

جۇمامۇرات ءشامشى

Abai.kz