بيىل قاسيەتتى رامازان ايى 24 ساۋىردە باستالادى. ءپىتىر-ساداقا مولشەرى دە بەكىتىلدى. بۇل تۋرالى وسىعان دەيىن قازاقستاننىڭ باس ءمۇفتيى ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى مالىمدەگەن ەدى. ەلىمىزدەگى توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى بيىلعى رامازاندا بىرقاتار وزگەرىستەر دە ورىن الاتىنى بەلگىلى.

وسى رەتتە ءبىز قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ سەمەي وڭىرىندەگى باس يمامى اسقار قاجى مۇقانوۆپەن بولعان شاعىن سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

– قۇرمەتتى يمام، كوپتەن كۇتكەن رامازان ايىنا ساناۋلى كۇندەر قالدى. ەلىمىزدە بولىپ جاتقان قولايسىز جاعدايلارعا بايلانىستى جاماعاتتار تاراپىنان كوپتەگەن ساۋالدار تۋىنداۋدا...

–  يسلام الەمى ەرەكشە قۇرمەت تۇتاتىن رامازان ايى – ايلاردىڭ سۇلتانى دەپ اتالادى. اللا تاعالا قاسيەتتى قۇران كارىمدە: «رامازان – اق پەن قارانى ايىرۋشى ءارى اقيقاتقا جول كورسەتەتىن ايقىن بەلگىلەرى بار، ادامدار ءۇشىن تۋرا جول نۇسقاۋشى قۇران تۇسىرىلگەن اي»، - دەيدى. ءدال وسى مۇباراك ايدا ادامزاتقا اقيقات جولىن كورسەتۋشى قۇران كارىم تۇسە باستاعان جانە وسى ايدا مۇسىلماندارعا ورازا پارىز ەتىلدى. سونىمەن قاتار، مىڭ ايدان دا قايىرلى قادىر ءتۇنى دە وسى ايدا.

ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.) رامازان ايىنىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى: «ەگەر پەندەلەر رامازان ايىنىڭ قاسيەتىن بىلسە، جىل بويى رامازان بولۋىن قالار ەدى»، - دەيدى.

ءيا، بيىلعى 2020 جىل جالپى ادامزات ءۇشىن اۋىر سىن بولىپ تۇر. ەلىمىز ءبىر ايدان بەرى كارانتيندە. مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن جۇزەگە اسىپ جاتقان ىستەر ءبىرىنشى كەزەكتە حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ جولىندا اتقارىلىپ جاتقان يگى شارالار ەكەندىگى بارشامىزعا ايان. سوندىقتان سابىرلىق تانىتىپ، بەرەكە-بىرلىكتە بولۋ باستى مىندەتىمىز. ايگىلى باۋىرجان مومىشۇلى: «ءتارتىپسىز ەل بولمايدى، تارتىپكە باعىنعان قۇل بولمايدى»، - دەگەندەي وسىنداي سىن ساعاتىندا تارتىپكە مويىنۇسىنۋ باستى مىندەتىمىز.

مەشىتتەردە ءبىر ايدان بەرى جۇما نامازى توقتاتىلدى. بۇل جالعىز بىزدە عانا  ەمەس. الەمدەگى كوپتەگەن مەملەكەتتەردە ورىن الىپ وتىر. جىل ون ەكى اي مۇسىلمان قاۋىمى ساعىنا باراتىن مەككە-ءمادينا دا ۋاقىتشا جابىلىپ، ۋمرا قاجىلىق توقتاپ تۇر.

قاسيەتتى رامازان ايىنا دا ساناۋلى كۇندەر قالدى. ءار ءتۇرلى پىكىرلەر دە ايتىلۋدا. دەگەنمەن ءدىن ماسەلەسىنە بايلانىستى تۋىنداعان ساۋالدارعا قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسى دەر كەزىندە جاۋاپ بەرىپ وتىرادى. تاياۋدا باس ءمۇفتي ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى پرەزيدەنت جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە تىكەلەي ەفيردە وتكەن بريفينگتە كوپتەگەن ساۋالداردىڭ ناقتى جاۋابىن بەردى. بيىل رامازان ايى 24 ساۋىردەن باستالادى جانە ورازا 30 كۇن بولادى.

– بيىل ورازا كەزىندە تاراۋىق نامازى قالاي وقىلادى؟  

– قاسيەتتى رامازان ايىندا تاراۋىح نامازىن وقۋ – پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س) سۇننەتى. ەلىمىزدەگى قالىپتاسقان كۇردەلى جاعدايعا بايلانىستى ءمۇفتياتتىڭ تاراپىنان تاراۋىق نامازىن اركىم ءوزىنىڭ وتباسىمەن بىرگە وقۋ ۇسىنىلدى.

تاراۋىق - سۇننەت ناماز بولىپ سانالادى. ارينە جاماعاتپەن وقۋدىڭ ساۋابى مول بولار ەدى. دەگەنمەن، ىندەت قاۋىپىنە بايلانىستى اركىمنىڭ وتباسىنىڭ ورتاسىندا وقىعانى ءجون. حاديستەردە ايتىلعانداي رامازان ايىندا تاراۋىق نامازىن وقىعان ءاربىر ادام زور يگىلىكتەرگە كەنەلەدى. سوندىقتان وسىناۋ سۇننەت نامازىنىڭ ساۋابىنان قۇر قالمايىق، اعايىن!

كەيبىر مۇسىلماندار ءبىر ورىنعا بىرنەشە جاماعات جينالىپ، تاراۋىح وقۋعا بولا ما دەگەن ساۋالدار قويۋدا. ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنا قاۋىپ توندىرەتىن  ساتتە ونداي ارەكەت جاساۋعا بولمايدى. تەك ءوز وتباسىڭىزبەن عانا وقۋعا بولادى. جالپى دىنىمىزدە دەنساۋلىق اللانىڭ قۇلىنا بەرگەن اماناتى بولىپ سانالادى. بۇل تۋرالى قۇران كارىمدە اللا تاعالا: «ء…وزىڭدى ءوزىڭ قاتەرگە تىگىپ تاۋەكەل ەتپە. جاقسىلىق جاساڭدار. راسىندا، اللا جاقسىلىق جاساۋشىلاردى جاقسى كورەدى» (باقارا  سۇرەسى 195 ايات) دەسە ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ع.س): «دەننىڭ ساۋلىعى - ەڭ ۇلكەن نىعمەتتەن» دەسە، دانا حالقىمىز: «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە»، - دەگەن. سوندىقتان دەنساۋلىقتى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋ باستى مىندەتتەرىمىزدىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

ەگەردە اتالمىش نامازدى وقۋدىڭ جولدارىن بىلگىڭىز كەلسە، مەشىتتەرمەن حابارلاسىپ كەڭەس الۋعا بولادى. الداعى ۋاقىتتاردا تاراۋىح نامازىن ۇيدە وقۋدىڭ ۇلگىسى كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلادى.

– ورازا كەزىندە حالقىمىز قاتىم ءتۇسىرىپ، اس بەرىپ جاتادى. وسى ماسەلە قالاي بولماق؟ 

– دىنىمىزدە جانە ۇلتتىق سالت-داستۇرىمىزدە قاتىم ءتۇسىرۋ، اۋىزاشار بەرۋ ساۋاپتى ءىس بولىپ سانالادى. دەگەنمەن، پاندەمەنياعا بايلانىستى ادامداردىڭ دەنساۋلىعى باستى نازارعا الىنىپ، اس بەرۋ، اۋىزاشار سياقتى شارالاردان ۋاقىتشا باس تارتۋىمىز كەرەك. ءوزىڭىز ۇيدە قۇران وقىپ، ساداقا بەرسەڭىز ۇلكەن ساۋاپ الاسىز. ارينە جىلدار بويى قالىپتاسقان ءداستۇر بويىنشا اۋىزاشار بەرۋ جاقسى امالدان.

جالپى رامازان – قايىرىمدىلىق ايى. سوندىقتان قولدان كەلگەنشە مۇقتاج جاندارعا كوبىرەك جاردەم بەرگەن ابزال. اسىرەسە، بۇگىنگىدەي قيىن ساتتە كوپتەگەن وتباسىلارى قيىنشىلىقتاردى باس كەشىرۋدە. سونىمەن قاتار، ورازا ۇستاعان ادامدارعا قۇرمەت كورسەتىپ، ولارعا جاردەم كورسەتۋ كەرەك. جالپى كارانتين كەزىندە مەشىتتەردە، قاتىمحانالاردا، مەيرامحاناداردا اس بەرۋگە ۋاقىتشا ءمۇفتيات تاراپىنان توقتاۋ سالىندى.

– كارانتين كەزىندە ورازا ۇستاۋ حالىققا قيىندىق تۋدىرماي ما؟ 

– اللا تاعالا: «سەندەردەن كىم رامازان ايىندا بولسا، ورازا ۇستاسىن» - دەيدى. اتالمىش اياتتا ايتىلعانداي رامازان ايىندا ورازا ۇستاۋ مۇسىلمان ادامعا پارىز بولىپ سانالادى.

شاريعات بويىنشا باليعاتقا تولعان، اقىل-ەسى دۇرىس ءاربىر مۇسىلمانعا رامازان ايىندا ورازا ۇستاۋ – پارىز. الايدا، جولاۋشىلارعا، سىرقاتتانعان نەمەسە دەنساۋلىعى ناشار ادامدار اۋرۋىنىڭ اسقىنۋىنان قاۋىپتەنسە جانە سەنىمدى دارىگەر ۇزاق ۋاقىت بويى اشىعۋدان دەنساۋلىعى كۇرت ناشارلاپ كەتۋى مۇمكىن دەگەن شەشىم قابىلداسا، سونداي-اق جۇكتى نەمەسە ومىراۋدا بالاسى بار ايەلدەرگە ورازا تۇتۋدى كەيىنگە قالدىرۋعا شاريعات رۇقسات بەرەدى.

اللاعا شۇكىر شىلدەنىڭ اپتاعان ىستىعىندا جۇمىستا ءجۇرىپ ورازا ۇستاعان ساتتەرىمىز بولدى عوي. قازىر كوبىمىز ۇيدەمىز جانە كۇن دە سالقىن. وسىنداي سىن ساعاتىندا اللاعا قۇلشىلىق ەتىپ، جاراتۋشىدان كوبىرەك جاردەم تىلەگەنىمىز ابزال. پايعامبارىمىز ءبىر حاديسىندە: «قيىنشىلىق ساتتەرىندە دۇعاسى قابىل بولۋىن قالاعان ادام كەڭشىلىك جاعدايدا اللا تاعالاعا كوپ دۇعا ەتسىن» - دەگەن ەكەن.

ورازا ادامداردى توزىمدىلىككە، سابىرلىققا شىڭدايدى. جاراتۋشى يەمىز: «ادام بالاسىنىڭ ورازادان باسقا بارلىق امالدارى تەك ءوزى ءۇشىن عانا. ال ورازا بولسا، مەن ءۇشىن تۇتىلادى. قۇلىم ءىشىپ-جەۋدى، ءناپسىنىڭ قالاۋلارىن مەن ءۇشىن تارك ەتەدى، ونىڭ ماراپاتىن مەن بەرەمىن»، - دەيدى ەكەن.

قمدب تورالقا ءماجىلىسىنىڭ شەشىمىمەن بيىل ءبىر ادام اتىنان بەرىلەتىن ءپىتىر ساداقا مولشەرى 370 تەڭگە دەپ بەكىتىلدى. ءپىتىر ساداقانىڭ قۇنى ۇننىڭ رەسپۋبليكا بويىنشا ەسەپتەگەندە نارىقتىق ورتاشا باعاسىمەن شىعارىلدى. ال ماتەريالدىق جاعدايى بار ازاماتتار ءپىتىر ساداقانى مەيىز نەمەسە قۇرما قۇنىمەن بەرگەنى ابزال.

قاجەتتىلىگىن قوسپاعاندا، مال-مۇلكى، دۇنيەسى كۇمىس نيسابىنا جەتكەن ياعني 127 مىڭ تەڭگەسى بار ادام رامازان ايىندا ءوزى جانە جانۇياسى ءۇشىن ءپىتىر ساداقا بەرۋى – ءۋاجىپ. ءپىتىر ساداقاسىنىڭ بەرىلەتىن ءۋاجىپ ۋاقىتى – ايت نامازىنا دەيىنگى مەجە.

ءبىر حاديستە پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «رامازان ايىنىڭ ساداقاسى - نامازداعى ساھۋ ساجدەسى سياقتى. ساھۋ ساجدەسى نامازدىڭ كەمشىلىگىن تۇزەتسە، ءپىتىر ساداقاسى ورازانىڭ كەمشىلىگىن تۇزەتەدى»، - دەيدى.

ورازا تۇتۋشىلار اراسىندا  كەيدە پەندەشىلىكپەن بىرەۋدىڭ كوڭىلىنە كىربىڭ ءتۇسىرۋى مۇمكىن نەمەسە  بىلمەستىكتەن جاعىمسىز قىلىقتار جاسايدى. وسىنداي كەلەڭسىز جايلار ورازانى بۇزباسا دا ورازانىڭ ساۋابىن كەمىتىپ، كوڭىلگە كۇدىك ءتۇسىرۋى ىقتيمال. ال ءپىتىر ساداقاسى ورازانىڭ كەمشىلىكتەرىن تولتىرۋعا سەبەپكەر بولادى.

– رامازان ايىندا مۇسىلماندار ورازا تۇتۋمەن قاتار، قانداي امالدار جاساعانى ابزال؟  

– پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س.ع.س.) ءوز حاديسىندە: «رامازان ايى كەلگەندە  ءجاننات ەسىكتەرى اشىلىپ، توزاق ەسىكتەرى قۇلىپتالادى جانە شايتان شىنجىرلارمەن بايلانىپ تاستالادى»، - دەگەن. ياعني قاسيەتتى ايدا ادامداردىڭ مولىنان ساۋاپقا كەنەلۋىنە جول اشىلادى.

سوندىقتان اللا تاعالانىڭ مۇباراك ايدا بەرگەن مۇمكىندىكدەرىن كەڭىنەن پايدالانۋىمىز كەرەك. جالپى ايلاردىڭ سۇلتانى اتانعان رامازان ايىنىڭ بىرنەشە اتاۋى بار. رامازان – قۇران تۇسكەن  اي، سابىر ايى، راحمەت ايى، ىزگىلىك ايى. مۇباراك ايدا مۇسىلمان ادام  ورازامەن  قاتار ءوزىنىڭ رۋحاني كەمەلدەنۋىنە جول اشۋ كەرەك. جاقسىلىقتا جارىسىپ،  توڭىرەگىنە مەيىرىمدىلىكتىڭ شۋاعىن كوبىرەك شاشسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. اسىرەسە قايىرىمدىلىق شارالارىنا بەلسەنە  ارالاسىپ، مۇقتاج جاندارعا كومەك قولىن ۇسىنۋدىڭ  ساۋابى مول. اتا-اناعا، تۋعان-تۋىسقا دەگەن مەيىرىمدىلىكتىڭ ورنى ەرەكشە. سونىمەن قاتار قاسيەتتى ايدا قاسيەتتى قۇران كىتابىن تولىقتاي قاتىم ەتىپ وقىپ شىعۋ  ساۋاپتى امال بولىپ تابىلادى.

– قاسيەتتى ايدىڭ قارساڭىندا حالىقا ايتار تىلەگىڭىز... 

– قازىرگى كەزەڭدە ەلىمىزدە ءبىرشاما قيىندىقتار بولىپ تۇر. ەل باسىنا تۇسكەن بۇل اۋىرتپالىقتى اللانىڭ سىناعى دەپ قابىلداعانىمىز ءجون. ەلىمىزدەگى ىنتىماقتىڭ ارقاسىندا  مەملەكەتىمىز حالقىمىزعا قولداۋ كورسەتىپ جاتىر. ەڭ باستىسى ەلىمىز امان، باۋىرىمىز ءبۇتىن بولسىن!

حالقىمىز ءوز تاريحىندا تالاي ءناۋباتتى باستان كەشىردى. «اباي جولى» رومانىن  وقىپ وتىرساق اباي زامانىندا دا  ەل ىشىندە ىندەت بولىپ، حاكىم اباي باس بولىپ،  حالىققا قورعان بولعان ەكەن. اقيىق اقىن  ايتقانداي  مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن حالىقپىز. اللاعا شۇكىر  بۇگىندە ەلگە تىرەك  بولار  تاۋەلسىز مەملەكەتىمىز بار.

قاسيەتتى قۇران كارىمنىڭ شارح سۇرەسىندە اللا تاعالا: «ءار قيىندىقپەن بىرگە ءسوزسىز جەڭىلدىك كەلەدى» - دەيدى. اللا تاعالا ىندەتتىڭ اۋىلىن الىستاتىپ، حالقىمىزعا باق-بەرەكە ءناسىپ ەتسىن! قاسيەتتى ايدا جاساعان عيباداتتارىمىز بەن امالدارىمىز  قابىل بولىپ، ەل ىرگەسى امان بولسىن!

– ءماندى دە ماعىنالى اڭگىمەڭىزگە كوپ راحمەت! ءدىن جولىنداعى ساۋاپتى قىزمەتىڭىزگە تابىس تىلەيمىز! 

سۇحباتتاسقان داۋلەت قاجى تىلەۋبەردى،

قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى.

Abai.kz