وسىدان 10-15 جىل بۇرىن-اۋ شاماسى… ول كەزدە مەملەكەتتىك سىيلىقتى ءالى الا قويماعان، بىراق دامەسى زور ءبىر اعامىزدىڭ ۇيىندە بولدىم. قوناققا شاقىرىپ جۇرگەن، استان-دامنەن ۇلكەن ەمەسپىز، باردىم. اعام جانى قالماي جالباقتاپ كۇتىپ الدى. «داستارحانعا دەيىن مەنىڭ كابينەتىمدە وتىرا تۇرايىق» دەپ، جازۋ بولمەسىنە جەتەلەپ كىردى. وپ-پپو-و، بۇنداي دا بولادى ەكەن! كەڭ، كەڭ بولعاندا ەگدە تارتقان كىسىلەر ەسىگىنەن تورىنە ەنتىگىپ ازەر جەتەردەي كەڭ بولمە. بولمە ىشىنە مۇلگىگەن تىنىشتىق ۇيىپ قالىپتى. قابىرعا تولى كىتاپ، سورەلەر سىقىسىپ تۇر. «سەندەر بولماساڭدار، – دەدى اعام سورە تولى كىتاپتاردى قولىمەن نۇسقاپ، – ءبىز بۇنىڭ ءبىرىن وقىعان جوقپىز». «ءبارىن وقىعان جوقپىز» نەمەسە «قايسىبىرىن وقي الماي كەلەمىز» دەمەدى. بەلىنەن ءبىر-اق تارتىپ، «ءبىرىن» دەدى. سوندا مەن تاڭقالىپ، «وقىمايتىن جازۋشى دا بولادى ەكەن-اۋ» دەپ، ءىش تارتقام. قازىر دە كورىپ، سەزىپ ءجۇرمىز. كىتاپ وقۋعا قۇلقى كەم جازارماندار بولا بەرەدى ەكەن. اڭگىمەڭ جاراسپايدى. وقۋدى وزگەدەن «وزىقتىعىم» دەپ بىلەتىندەر دە بار. كەلسىن-كەلمەسىن، قيىسسىن-قيىسپاسىن، ءار جەردە وقىعانىن تىقپالاپ وتىرادى. وندايلارمەن دە اڭگىمەڭ اسا جاراسا بەرمەيدى. قازاقتىڭ الگى «وقۋ سوققان»، «وقۋ ءوتىپ كەتكەن» دەيتىندەرى – سولار.

ۇستازىمىز ۇمبەتباي ۋايدين اقساقالدىڭ ەكپىنى قاتتى، بەت قاراتپايتىن سۇمدىق «وقىمىستىلاردى» كەلەكە قىلعان كەرەمەت اڭگىمەسى بار. قىز-جىگىتتەردىڭ جيىنىندا الدەبىرەۋ كومپوزيتورلار مەن اقىنداردىڭ ەسىم-سويىن ساپىرىلىستىرىپ، قىرتىپ وتىرادى. اراسىندا اينالاسىنا تاكاپپارلانا قاراپ، «انانى وقىدىڭدار ما؟»، «مىنانى وقىدىڭدار ما؟»، «بىلەسىڭدەر مە سونى؟» دەپ دىگىر سالىپ قويادى. ءاپ-ادەمى كوڭىلدى كەشكە جيىلعان جۇرت ابدەن ىعىر بولعاندا سول جەردە وتىرعان قۋشىكەش جىگىت (اڭگىمە اۆتوردىڭ اتىنان باياندالادى) ءوزىنىڭ 40 جىلدان بەرگى فامليلياسىن بۋىنعا ءبولىپ، «ال ءسىز تاۋ-بال-ءديندى دە وقىعان شىعارسىز؟» دەگەندە اناۋ «ا كاك جە؟» دەپ جاۋاپ قايىرىپ، كۇلكىگە قالادى. سول سياقتى «وقىدىم» دەپ قىرىپ-جويىپ جۇرگەندەر دە جەتەدى بىزدە.

«قازاق ادەبيەتى» ناۋرىز ايىنداعى ساندارىنىڭ بىرىندە حالىقارالىق ونلاين-كونفەرەنتسيا جاساپ، وعان شەتەلدەن بىرنەشە اقىن-جازۋشى، ادەبيەتشى-سىنشىلار قاتىستى. سول كونفەرەنتسيادا بريتاندىق ادەبيەتشى سايمون حوللينگ سۆورت ماركەستىڭ «ءجۇز جىلدىق جالعىزدىعىن»، جالپى ماركەس شىعارماشىلىعىمەن تانىستىعىنىڭ ازدىعىن ايتىپ سالدى. وعان، ارينە، وتىرىكتى سوعىپ جىبەرۋگە بولاتىن ەدى. بىراق ول شىنىن ايتتى، ەندى وقيمىن دەپ «ۋادە» دە بەردى. ال ءبىز بولساق… «و، ماركەس پە، ماركەسىڭنىڭ باسىنان باقايشاعىنا دەيىن شاعامىن» دەپ شىعا كەلەر ەدىك. بۇل مۇمكىن ەمەس. ءبىر جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىن تانۋعا تولىق بەت بۇرماساڭىز – باسىنان ءتۇسىپ باقايشاعىنا جەتۋ قيىننىڭ قيىنى. مەن ءوزىم اۋەزوۆتى تۇتاس وقىپ تاۋستىم دەپ ەشقاشان ايتپاس ەدىم. كەكىلباەۆتى، ماعاۋيندى يگەرىپ بىتكەم جوق. تولەن اعا – وقىعان سايىن تارلان شىعىپ وتىراتىن سۇيىكتى جازۋشىم. سايىن اعا ۇشقوڭىردىڭ ۇشار باسىندا وتىر، مەن سايىندا ءجۇرمىن… وسىلاي كەتە بەرەدى.

تەگىندە وقىماۋ – ءمىن ەمەس، وقۋعا تالپىنباۋ – ءمىن. ال اقىن-جازۋشى ءۇشىن – ۇيات. «وقىماۋ ءمىن ەمەس» دەپ وتىرعان سەبەبىمىز: كەيبىر كىتاپ قولىڭا تيمەي جۇرەدى نەمەسە وعان جوندەپ كوڭىل بولمەيسىڭ. ونىڭ ۇستىنە، وقىرمان كىتاپتى ەمەس، كىتاپ وقىرماندى تاڭدايدى. بىرەۋدىڭ «ويباي، سۇمدىق!» دەگەن شىعارماسى سەنىڭ وڭ جامباسىڭا كەلمەيدى. تۇساۋلى ات سياقتى كىبىرتىكتەپ قاعاز بەتىندە «جۇرە المايسىڭ». ەگەر سولاي ەكەن، ەندەشە ءوزىڭدى قيناما، قولىڭا باسقا كىتاپ ال. جاقسى كىتاپ وقىلۋى كەرەك. وقىلماعان كىتاپ – جەتىم.
نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، پەرۋلىك جازۋشى ۆارگاس لوسا ءبىر سۇحباتىندا: «ادەبيەت ادامزات الدىندا تۇرعان كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تاۋىپ بەرەدى دەگەنگە سەنبەيمىن. بىراق كىتاپ ادام بالاسىنا سول ماسەلەلەردى سەزىنۋگە، پايىمداۋعا كومەكتەسەدى» دەيدى. كەلىسەمىن. ءبىزدىڭ قازىر ويسىز، مۇڭسىز، ەشنارسەنىڭ بايىبىنا بارماي پارىقسىز ءومىر ءسۇرىپ كەتكەنىمىزدىڭ ءبىر ءتۇيىنى، بالكىم وسىندا جاتقان شىعار: قازاق كىتاپ وقىمايتىن ۇلتقا اينالدىق. سوندىقتان مەن جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەتتەن قابىلداپ العان چەللەندجدى جالپى حالىققا ارناپ، كىتاپ وقۋعا ۇندەگەن پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ باستاماسىنا قول سوعامىن. كىتاپ وقۋ، كىتاپ وقۋدى ناسيحاتتاۋ كارانتينمەن شەكتەلىپ قالماۋى كەرەك دەپ ويلايمىن.

قازاق اقىندارىنىڭ ىشىندە كوپ وقيتىن ويشىلى، ءبىلىمدارى، ءبىلىمى مەن بىلىگى مويىندالعان اقىن بايبوتا قوشىم-نوعاي اعامنان قابىلداپ العان ەستافەتانى مەن جالپى وقىرمانعا (سونىڭ ىشىندە قولى ءتيىپ جاتسا، ءۇن قاتار دەگەن ۇمىتپەن), ايگىلى جازۋشى دۋلات يسابەكوۆكە، اقىن مەيىرحان اقداۋلەتوۆكە، فيلوسوف-پۋبليتسيست ءابدىراشيت باكىرۇلىنا، جازۋشى دوسىم ساكەن سىبانبايعا جولدايمىن.

داۋرەن قۋات،

جازۋشى، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى.

Abai.kz