وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، جەر كولەمى جاعىنان قازاقستان əلەمدە توعىزىنشى ورىن الادى. وسىناۋ شەكارانى شاقىرىمعا شاقساق 12 مىڭ كيلومەترگە سوزىلادى ەكەن. 1920 جىلدىڭ تامىزىندا لەنيننىڭ وسى 12 مىڭ كم شەكارانى قازاققا ءبىر وق شىعارماي كەسىپ بەرگەنى بەلگىلى. سونىڭ 7 مىڭى رەسەيمەن، 3 مىڭى قىتايمەن شەكتەسەتىنىن ويلاساڭ، زəرەڭ ۇشادى قازىر.

وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، 1868 جىلعى رەفورمادان كەيىن قازاق دالاسى رەسەي پاتشاسىنىڭ مەنشىگى دەپ جاريالاندى. بۇعان دەيىن رەسەيگە "ۇزىن ارقاۋ، كەڭ تۇساۋ" جاعدايىندا بودان بولىپ كەلگەن قازاق حالقى وسى رەفورمادان كەيىن ناعىز وتارشىلدىق قىسپاعىنا ۇشىرادى. بۇل رەفورمانىڭ جانىندا 1822 جىلعى حاندىق بيلىكتى جويعان سپەرانسكيدىڭ رەفورماسى ويىنشىق بولىپ قالدى. قازاق اتامەكەنىنە يەلىك ەتۋ قۇقىنان مۇلدە ايىرىلدى. ورمان-توعايىنان، وزەن كولىنەن، قۇيقالى قونىسىنان اۋلاققا قۋىلدى. قۇنارلى جەرلەردىڭ بəرىنە ورىستار ورنىقتى. ءبىر-اق مىسال: سوۆەت ۇكىمەتى ورناعانشا قارقارالى قازاقتارى ۇيىنە ءتيىپ تۇرعان قالىڭ ورماننان ءبىر بۇراۋ وتىن الا الماپتى. ۇستاپ السا، ورىس كازاكتار سوققىعا جىعىپ، دۇرە سالىپ جازالايدى ەكەن.

مىنە، وسى جاعدايدا وكتيابر رەۆوليۋتسياسى ورناپ، رەسەي يمپەرياسىنىڭ بيلىگىنە ۆ.ي.لەنين كەلدى. كەلگەن بەتتە ول جەر حالىقتىڭ مەنشىگى دەپ جاريالادى.

ايتا بەرسەڭ ۇزاق əڭگىمە، توتەلەي تارتايىق،1920 جىلدىڭ تامىزىندا ۆ.ي.لەنين الاشوردا مۇشەسى، بىراق سول كەزدەگى قازاق əسكەري-رەۆوليۋتسيالىق كوميتەتى وكىلدىگىنىڭ توراعاسى ءƏلىمحان ەرمەكوۆپەن كەزدەسەدى..

وسى Əلەكەڭنىڭ ماعاۋيا دەگەن جالعىز ۇلى بولدى. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قاراعاندى قالاسىندا تۇرىپ، ۇمىتپاسام 2006 جىلى دۇنيەدەن ءوتتى. 2004 جىلى مەن وسى ماعاۋيا اقساقالدى ۇيىنە ىزدەپ بارىپ، ۇزاق سۇحبات قۇردىم. قانداي əكە بولماسىن ءوزىنىڭ ءومىرىنىڭ شىندىعىن باسقاعا ايتپاسا دا بالاسىنا ايتىپ كەتەدى عوي، اقساقالمەن əڭگىمەلەسكەندەگى باستى ماقساتىم، ءƏلىمحان ەرمەكوۆتىڭ لەنينمەن əڭگىمەسىنىڭ انىق قانىعىن ەگجەي-تەگجەيلى ءبىلۋ ەدى.

ول كەزدە تاريحي زەرتتەۋلەر ارقىلى بۇل كەزدەسۋدىڭ مəن-جايىن بىرازىراق ءبىلىپ قالعان كەزىمىز عوي. بىراق مەن بۇل جايدى نە دە بولسا، Əلەكەڭنىڭ تۋعان بالاسىنان بىلۋگە ۇيعاردىم. ماعاۋيا اقساقال قازىرگى پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەت جاعىنداعى لەنين كوشەسىندە، ورىس كەمپىرىمەن تۇرادى ەكەن. كەمپىرى ەكەۋى قوسىلا وبەكتەيتىن جۇندەستەۋ كەلگەن قارا مىسىعى بار، اكادەميك اتاققا يە، ماعاۋيا اقساقالدىڭ 83 جاسىنا كەلىپ، قارتايىپ وتىرعان شاعى ەكەن، əيتسە دە مەنى جاتسىنباي قارسى الدى. "يەسىن سىيلاساڭ، يتىنە سۇيەك سال" دەگەن قازاقى قاعيدانى ۇستانعان مەن ə دەگەندە قاريالاردىڭ قارا مىسىعىنا تيىسە سويلەدىم، سونىڭ ارقاسىندا əنگىمەمىز تەز جاراسىپ جۇرە بەردى.

بۇل ءوزى ۇزاق əڭگىمە، قىسقارتا ايتسام، مەن ماعاۋيا اقساقالدىڭ əڭگىمەسىنەن مىنانى اڭدادىم.

Əۋەلى باياندامانى سافاروۆ جاسايدى. ونىڭ بايانداماسى تۇركىستان رەسپۋبليكاسىندا جەر رەفورماسىن جۇزەگە اسىرۋ جايىنا ارنالادى. سافاروۆ باتىر ادام ەكەن 1916 جىلعى ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىس كەزىندە جەتىسۋ قازاقتارىنىڭ پاتشا əسكەرىنەن كورگەن قورلىعىن ايتا كەلىپ، ءسوزىنىڭ سوڭىن جاۋىز كازاك-ورىستاردى جەتىسۋ وڭىرىنەن كوشىرۋ كەرەك دەگەن باتىل مəلىمدەمەمەن تۇيىندەيدى

بۇدان كەيىگى ءسوز كەزەگى ءƏلىمحان ەرمەكوۆكە كەلەدى. ەرمەكوۆتىڭ تاقىرىبى قازاقستاننىڭ سولتۇستىك، باتىس، شىعىس وڭىرلەرىنىڭ مəسەلەسى. بۇل كەز اتالعان وڭىرلەردىڭ، əسىرەسە قازىرگى اتىراۋ مەن باتىس، شىعىس، سولتۇستىك قازاقستان جəنە پاۆلودار، وبلىستارىنىڭ قازاقتىڭ قولىنان سۋسىپ شىعىپ بارا جاتقان شاعى ەكەن. ورىس شوۆينيستەرى بۇل جەرلەردى əستە قازاقتىڭ جەرى دەپ ويلامايدى، əلدەقاشان رەسەيدىڭ قۇرامىنا قوسىپ قويعان تەك وسى جيىندا زاڭدىق تۇرعىدا قۇجاتتاپ، بەكىتىپ الۋ مəسەلەسى عانا قالسا كەرەك.

مىنە، وسى سىن سəتتە يىعىنا قازاقتىڭ بەس وبلىسىنىڭ تاعدىرى مەن "قايتسەڭ دە ەل-جەردى ورىسقا بەرمەي شىق" دەگەن Əليحاننىڭ اماناتىن ارقالاعان ءƏلىمحان ەرمەكوۆ مىنبەگە كوتەرىلەدى.

قاراعاندىدا ءبىزدىڭ جاس كەزىمىزدە جايىق بەكتۇروۆ اتتى قارت جازۋشى تۇردى. الاش زيالىلارىنىڭ كوبىن كورگەن، 37-ءنىڭ قۋعىن-سۇرگىنىن باسىنان كەشىرىپ، ءوزى دە "حالىق جاۋى" اتانىپ، جازاسىن سۆەردلوۆ وبلىسىنىڭ ارعى ءبىر تۇكپىرىندەگى يۆدەللاگ دەگەن اتىشۋلى لاگەردە ۇزاق جىلدار بويى وتەپ قايتقان، ومىردە كورگەن قورلىعى كوپ، بىراق جاسىماعان، قايراتكەر زيالى ادام ەدى. سول كىسى ءƏلىمحان ەرمەكوۆپەن ءومىرىنىڭ سوڭعى ون جىلىندا جولداس بولىپتى، ءومىرىنىڭ كەيىنگى ون جىلىنىڭ سوڭعى بەس التى جىلىندا جəكەڭمەن ءبىز جولداس بولدىق. اسا جارىتىپ جولداس بولا الماساق تا، əڭگىمەسىن تىڭداۋعا جاراپ جۇردىك.

ول كىسىنىڭ əڭگىمەشىلدىگىن مەن ايتايىن، جايىق بەكتۇروۆ əڭگىمە ايتقاندا ءوزىمىز كوزىن كورگەن ۇلى əڭگىمەشى اقسەلەۋ سەيدىمبەكوۆتىڭ ءوزى جəكەڭنىڭ قاسىندا مولدانىڭ الدىندا وتىرعان ۇلگىلى شəكىرتتەي مۇلگىپ وتىراتىن.

ءبىزدىڭ كوزىمىزدى الاشوردا زامانىنا العاش اشقان وسى جəكەڭ مارقۇم ەدى. بىردە ول ءƏلىمحان ەرمەكوۆ تۋرالى əڭگىمەسىن ايتا كەلىپ، Əلەكەڭنىڭ كۇلگەندەگى بەينەسىن پەرىشتە بولمىستى ءسəبيدىڭ كەيپىنە تەڭەگەن ەدى. ءومىرىنىڭ قىرىق جىلعا جۋىعى قۋعىن سۇرگىندە وتسە دە، Əلەكەڭ ادامگەرشىلىگىن، ادامدىق بەت كەلبەتىن ەش جوعالتپاعان كىسى ەكەن. ونىسى كۇلگەن كەزدە ءتىپتى انىق بايقالىپ، Əلەكەڭ كۇلگەن كەزدە ءجۇزى اتقان تاڭداي جارقىراپ، ديدارى نۇرلانىپ كەتەدى ەكەن. سوسىن Əلەكەڭ ۇلكەن مەن كىشىگە ء"سىز" دەپ قانا سويلەيتىن ىزەتتى، ءىلتيپاتتى ادام بولىپتى. سوعان قاراماستان Əلەكەڭ وتە شەشەن سويلەيدى ەكەن. ورىس تىلىندە سويلەگەندە سويلەۋ مəدەنيەتى كەز كەلگەن ورىس وقىعانىنان ۇستەم شىعىپ، مىسىن باسىپ تۇرادى ەكەن. سونداي-اق ول كىسى فرانتسۋز، اعىلشىن، نەمىس تىلدەرىندە دە ەركىن سويلەي ءبىلىپتى. Əلەكەڭنىڭ تاعى ءبىر قاسيەتى - كىسى باۋراعىشتىعى ەكەن.

مىنەكەي، Əلەكەڭ مىنبەگە شىعىپ، عىلىمي تۇجىرىمدارعا نەگىزدەلگەن بايانداماسىنىڭ تيەگىن اعىتا جونەلگەندە، قازىر-اق جابايى قازاقتىڭ جەرىن قالپاقپەن ۇرىپ الامىز دەپ جىنىگىپ وتىرعان ورىستىڭ اقجەلكە ۇلىقتارى العاشقىدا توسىلىپ، ابدىراپ قالسا كەرەك. Əيتسە دە جىرىندى قۋلار ەمەس پە، əر جەردەن داۋىس كوتەرىپ، ءسوزىن ءبولىپ، نارازىلىق ءبىلدىرىپ ەرمەكوۆتى سوزدەن سۇرىندىرۋگە تىرىسىپتى. تۋمىسىنان سالقىنقاندى، مəدەنيەتتى Əلەكەڭ əلگىلەرمەن سالعىلاسپاي ءجۇزىن لەنينگە قاراي تىكتەپ العان كۇيى، بايانداماسىن دا لەنينگە باعىشتاي قاراتىپ الىپ، بوگەلمەستەن تارتا بەرىپتى.

باياندامانىڭ ءبىر تۇسىنا كەلگەندە، لەنين ءوزى توقتاتىپ، "جاس جىگىت، جاڭا سافاروۆ جولداس جەتىسۋ ولكەسىنەن ورىستاردى قۋ كەرەك دەدى، ءسىز بۇعان نە دەيسىز" - دەپتى ەرمەكوۆكە كوزىن سىعىرايتا سىناي قاراپ.

وسى كەزدە ءƏلىمحان ەرمەكوۆ سالدەن كەيىن-اق بار قازاقتىڭ باعىنا اينالعالى تۇرعان تاكتيكالىق قۋلىققا باسىپ: "مەن جەتىسۋ ولكەسىنىڭ جايىن جولداس سافاروۆتان ارتىق بىلمەيمىن، ال ورىستاردى قازاقستاننىڭ سولتۇستىك، شىعىس پەن باتىس وڭىرلەرىنەن كوشىرۋ قاتەلىك بولادى، سەبەبى بۇل وڭىرلەردى ورىس حالقى كوپ مەكەندەيدى. ەگەر ورىستاردى كوشىرە باستاساق، جەرگىلىكتى حالىقپەن ارادا قاقتىعىستار تۋىندايدى، مۇنىڭ ارتى وشپەندىلىككە əكەلەدى، سوڭى شيەلەنىستەرگە əكەلىپ سوعۋى مۇمكىن، سوندىقتان قازاقتاردى ءوز جەرىنە تولىق ورنالاستىرىپ العانشا رەسەيدىڭ ىشكى ولكەلەرىنەن ورىس شارۋالارىن قازاق دالاسىنا əكەلمەي تۇرعاندارىڭىز ابزال", - دەپتى. وسى كەزدە لەنين ورنىنان بالاشا قۋانىپ اتىپ تۇرىپتى دا: "كوردىڭىزدەر مە، جاڭا ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى ءوزى كوممۋنيست سافاروۆ جولداس ورىستاردى قازاقستاننان قۋايىق، - دەيدى، ال مىنا پارتيادا جوق قازاق وكىلى ورىستاردى تەك قازاقستانعا كوشىرۋدى توقتاتا تۇرۋدى وتىنەدى. بۇل ويلاناتىن مəسەلە", - دەپ ورنىنان ەلپىلدەي تۇرىپ كەلىپ، ەرمەكوۆتىڭ ارقاسىنان قاعىپتى.

لەنيننىڭ ۇلكەن باسىمەن وتىزعا ءəلى ىلىكپەگەن جاس ازياتتى ماداقتاپ، ارقاسىنان قاققانى ورىس جاعىنىڭ نارازىلىعىن تۋعىزادى. اراسىندا ەرمەكوۆتىڭ ءسوزىن ءبولىپ، ونىڭ بايانداماسىن جوققا شىعارۋعا تىرىسقاندار بوي كورسەتەدى. ءتىپتى كرەستينسكي دەگەن شوۆينيست بىرەۋ وكتەم ۇنمەن: "ەتوت چەلوۆەك حوچەت سوزدات دانتسينگسكي كوريدور، نۋكا، پرەكراتيت!", - دەپ سالادى. ونى قوستاعان باسقا دا اقجاعالدىلار قوشتاي شۋلاپ، جامىراسىپ كەتەدى. سوندا لەنين ورنىنان اتىپ تۇرىپ: "ەتو، ۆى حوتيتە سوزدات دانتسينگسكي كوريدور، ون پراۆيلنو گوۆوريت، - دەپ əلگىلەردى تيىپ تاستاپ، "پرودولجايتە، مولودوي چەلوۆەك..." - دەپ ەرمەكوۆكە وڭ شىراي بەرىپ، بايانداماسىن.سوڭىنا دەيىن تىڭداتقىزادى.

ەرمەكوۆتىڭ وسى بايانداماسىنىڭ نەگىزىندە لەنين قازاق جەرىنىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعى تۋرالى قۇجاتقا قول قويىپ، قازاق اسسر قۇرىلادى.

"ەگەر دەيدى - ماعاۋيا اقساقال: - كەلىسىمگە Əليحان بوكەيحانوۆتىڭ ءوزى بارار بولسا، Əلەكەڭ حان تۇقىمى، وركوكىرەك، قىزۋ قاندى، ديپلوماتياعا جوق ادام، سوندىقتان لەنين باستاعان بولشەۆيكتەرمەن ءتىل تابىسا الماۋى مۇمكىن ەدى. بوكەيحانوۆ مۇنى سەزدى. وسى سەبەپتى كەلىسسوزگە مەنىڭ əكەمدى جىبەردى. ول بۇل تاپسىرمانى ويداعىداي ورىنداپ شىعا الدى", - دەدى.

وسى əڭگىمە ۇستىندە مەنىڭ نازارىمدى اۋدارعان ءبىر جايت، لەنيننىڭ وسى جيىن باستالعاننان ءƏلىمحان ەرمەكوۆكە جىلى شىراي تانىتقانى، ونى ۇنەمى قولداپ، قورعاشتاپ وتىرعانى. ورىس شوۆينيستەرىنىڭ اران اۋزىنا ءتۇسىپ كەتۋدەن اراشالاپ، قازاقتىڭ جەرىن تۇتاس قايتارىپ بەرۋگە بۇيرەگىنىڭ بۇرعانى. قالاي دەسەكتە لەنيننىڭ بۇل قىلىعى ءəلى كۇنگە دەيىن جۇمباق.

ەرتەرەكتە باتىس زەرتتەۋشىلەرىنىڭ لەنين تۋرالى ءبىر جازعانىن وقىعان ەدىم. سوندا əلگى زەرتتەۋشى لەنيننىڭ بويىندا كوپتەگەن ۇلتتىڭ قانى بولعانىن تىزە كەلىپ، رەۆوليۋتسيا كوسەمىنىڭ بويىندا قازاقتىڭ دا قانى بار دەيدى. بəلكىم راس تا شىعار.

كوپ جىلدان بەرى ەل ءىشىن Əليحان ايتىپتى دەگەن ءبىر ءسوز كەزىپ ءجۇر. لەنينمەن كەزدەسۋدىڭ ءسəتتى اياقتالعانىنا قۋانعان Əلەكەڭ: "پاي، پاي، مىنا ورىستان دا ءبىزدىڭ Əلىمحانمەن ەكى ساعات سويلەۋگە جاراعان ۇل تۋعان ەكەن" دەگەن دەسەدى. وسى جايىندا ماعاۋيا اقساقالدان سۇراعانىمدا بۇل تۋرالى əكەسىنەن ەشتەڭە ەستىمەگەنىن ايتتى.

ماعاۋيا اقساقالدىڭ ايتۋىنشا، ءƏلىمحان ەرمەكوۆ لەنين تۋرالى ەشقاشان جامان پىكىر ايتپاي ءوتىپتى. ول تەك لەنين يدەياسىنىڭ كۇيرەگەنىن ستاليننەن كورگەنگە ۇقسايدى

مەن دە كەيدە لەنين وتىزىنشى جىلداردىڭ ورتاسىنا دەيىن ءومىر سۇرسە نە بولار ەدى دەپ قيالدايمىن. ەگەر لەنين تاعى ءبىر ون، ون بەس جىل ءومىر سۇرگەندە ستالين بيلىككە كەلمەۋشى مە ەدى؟ ەگەر ستالين بيلىككە كەلمەگەندە قازاق حالقى سوتسياليزمگە قۇرباندىقسىز ءوتىپ، 32- ءنىڭ 4 ميلليون قازاقتىڭ باسىن جۇتقان الاپات اشتىعىنا ۇشىراماس پا ەدى؟ بəلكىم الاش ارىستارىنىڭ تۇبىنە جەتكەن 37-ءنىڭ قۋعىن-سۇرگىنىنەن دە امان وتەر مە ەدىك. وسى ەكى قىرعىن نəۋبەت بولماعاندا قازاقتىڭ ەرلەرى جاپوندىق ۇلگىدەگى مىعىم مەملەكەت قۇرىپ، كيىزدەي تۇتاسقان 40 ميلليون قازاعى بار ەڭسەلى ەل بولىپ، تەرىسكەيدە ورىسقا دەس بەرمەي، كۇنگەيدەگى قىتايدان ايىلىمىزدى جيماي، ازۋىمىزدى ايعا بىلەپ وتىرار ما ەدىك. تىلەكتى قۇداي بەرمەدى، قايتەيىك.

Əيتپەسە، لەنيننىڭ قازاققا بۇيرەگى بۇرىپ تۇر ەدى. مەنىڭ ويىمشا، لەنيندە يمپەريالىق پيعىل بولماعان سياقتى. كەزىندە ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ جۇرگەندە لەنيننىڭ ەلۋ تومدىعىن ءتىسىمىز اسا باتپاسا دا، جاتا جاستانا وقىدىق قوي، ويتكەنى لەنين ەڭبەكتەرىنىنەن تسيتاتا كەلتىرمەسەڭ، ەشقانداي اۆتورەفەراتىڭ مەن كۋرسوۆوي جۇمىسىڭ قابىلدانبايتىن. سونداعى مەنى تاڭقالدىرعانى - سونشاما ەڭبەكتى لەنيننىڭ ءوز قولىمەن جازىپ شىعۋى. قازىر سنگ پرەزيدەنتتەرىنىڭ كىتاپ جازعىشتىعىن كورىپ ءجۇرمىز، ول كىتاپتاردىڭ ءبىر اۋىز ءسوزىن وزدەرى جازبايتىنىن جəنە بىلەمىز...

ال لەنيننىڭ سوڭىندا 55 توم ەڭبەك قالعانىن جəنە بۇل كۇردەلى ەڭبەكتەردىڭ بارلىعىن ول تۇرمەدە، ايداۋدا، ءتىپتى ەميگراتسيادا بوي تاسالاپ ءجۇرىپ، اسا جانكەشتىلىكپەن جازىپ شىققانىن ەسكەرسەك، لەنيننىڭ قانداي عاجايىپ ءبىلىمدار ھəم ەڭبەكقور ادام بولعانىن باعامداي بەرىڭىز.

لەنيندە يمپەريالىق پيعىل بولماعان سياقتى دەدىك، سونىڭ ايعاعىنداي ول ءوزىنىڭ "و ناتسيونالنوي گوردوستي ۆەليكوروسسوۆ" اتتى ماقالاسىندا ورىس ءشوۆينيزىمىن جەر جەبەرىنە جەتكىزە ايىپتايدى.

لەنيننىڭ əۋ باستاعى ارمان-مۇراتى رەسەيدى 300 جىل بيلەگەن رومانوۆتار تۇقىمىنىڭ تۇبىنە جەتۋ ەدى. 1881 جىلى الەكساندر II-گە قاستاندىق جاسالىپ، جارىلعان سنارياد جارىقشاعى كۇيمەسىنىڭ كۇل-تالقانىن شىعارعان اق پاتشا ءتىل تارتپاي كەتەدى. بۇل تەراكتىنى جاساعان "حالىق ەرىكتىلەرى" دەگەن پاتشالىق بيلىكە قارسى ۇيىمنىڭ مۇشەلەرى ەدى. وسى ۇيىمنىڭ ىشىندە لەنيننىڭ اعاسى الەكساندر ۋليانوۆ تا بولعان دەسەدى. كوپ ۇزاماي لەنيننىڭ اعاسى دا ۇستالىپ، ۇيىمنىڭ بارلىق مۇشەلەرىمەن بىرگە ءولىم جازاسىنا كەسىلەدى. سوندا ۇيىندە قايعىرىپ وتىرعان شەشەسىن كەلىپ جۇباتقان جاس لەنين ء"بىز باسقا جولمەن جۇرەمىز" دەپ اناسىنا سەرت بەرەدى.

لەنين سەرتىندە تۇردى. ول پاتشا سامودەرجاۆياسىنىڭ تۇبىنە جەتتى جəنە نيكولاي پاتشانىڭ ءۇرىم-بۇتاعىن اسقان جاۋىزدىقپەن قىرىپ سالدى، ونىڭ قانىشەر جەندەتى گولوششەكين بۇل تاپسىرمانى تاپ-تۇيناقتاي عىپ ورىنداعانى سونشالىقتى، ءتىپتى پاتشانى ورەن-جارانىمەن و دۇنيەگە اتتاندىرعاننان كەيىن مۇددەلەردىڭ ۇستىنەن كيسلوتا قۇيعىزىپ، سۇيەكتەرىنە دەيىن اعىزىپ جىبەرۋگە تىرىسقان دەسەدى.
مۇنىڭ ءبəرى لەنيننىڭ اسا كوكشىل ادام بولعانىنىڭ ايعاعى.

دەسەك تە، ءستاليننىڭ زۇلىمدىعى بəرىنەن اسىپ ءتۇستى. بالا كەزىنەن ۇرلىق-قارلىقپەن اينالىسقان ول جاستايىنان اباقتى كورىپ ءوسىپ، قانى بۇزىلىپ شىققان ادام ەدى. وسىلايشا قانى سۇيىق ستالين جاس مەملەكەتتى از جىلدا "حالىقتار تۇرمەسىنە" اينالدىردى.

سول ءۇشىن ول الدىمەن لەنيننىڭ تۇبىنە جەتتى. لەنين ولىسىمەن بيلىكتى قولىنا الىپ العان ول ءوزىنىڭ قاندى تەررورىن قاۋىرت باستاپ كەتتى. ميلليونداعان ادامنىڭ ءومىرىن جالماعان بۇل تەررور اتتاي وتىز جىلعا سوزىلىپ، ستالين ولگەن سوڭ عانا əزەر توقتادى.

ءسوزىمنىڭ سوڭىندا لەنينگە قايتىپ ورالايىن، ءبىر جىلى كيىكتەر جايلى ماتەريالدار ىزدەستىرىپ وتىرىپ، ءبىر قىزىق ماقالاعا كوزىم ءتۇستى. بولشەۆيكتىك بيلىككە كەلگەن لەنيننىڭ العاشقى دەكرەتتەرىنىڭ ءبىرى "قازاق دالاسىنداعى كيىكتەردى قورعاۋ جəنە ساقتاۋ" جونىندە بولىپتى. بۇل دا لەنيننىڭ ءبىر جۇمباعى.

Əرينە، تاريح لەنيندى ەشقاشان اقتامايدى، ءبىز دە بولشەۆيزم كوسەمىن اقتاۋعا ىقىلاستى ەمەسپىز. دەسەك تە قازاقتىڭ 12 مىڭ شاقىرىمعا سوزىلعان ۇلانعايىر شەكاراسىن ءƏلىمحان ەرمەكوۆتىڭ ءۋəلى ۋəجدەرىنە توقتاپ، قازاققا داۋ-دامايسىز الىپ بەرگەن كەڭشىلىگىن ۇمىتپاۋعا ءتيىسپىز.

لەنين ولگەننەن كەيىن ستالين تۇسىندا، كەيىننەن حرۋششەۆ پەن برەجنەۆ زامانىندا ءƏلىمحان ەرمەكوۆ سىزدىرعان شەكارىنىڭ 25 پايىزىنان ايىرىلىپ قالدىق. ورىنبور ولكەسى رەسەيگە، تاشكەنت پەن بوستاندىق اۋدانى، جəنە قاراقالپاقستان ولكەسى وزبەكستانعا، برەجنەۆ زامانىندا قازىرگى تۇركىستان وبلىسىنىڭ ءۇش اۋدانى وزبەككە جىلاپ كەتتى.

جەر شىعىنى بۇدان دا كوپ بولۋى مۇمكىن ەدى. قازاقتىڭ باعىنا جۇمابەك تəشەنوۆ تۋىپ، 60 جىلدارى ءوزىنىڭ مانسابىن تəرك ەتۋ ارقىلى تاعى دا بەس وبلىستى كورشى رەسپۋبليكالاردىڭ تالان تاراجىنا ءتۇسىپ كەتۋىنەن ساقتاپ قالدى.

"ەل بولعان سوڭ، ەر تۋعىزا الماي تۇرا المايدى" دەگەن وسى دا. قازاقتىڭ جوعىن تۇگەندەپ ەسەسىن قايتارار تۋار تاعى ءبىر ەر...

ەرلان تولەۋتاي 

Abai.kz