بىزدە وسى نەگە ەكەنى بەلگىسىز، قانداي دا دەڭگەيدەگى شەنەۋنىكتەردىڭ قالاي ءومىر ءسۇرىپ وتىرعاندىعىن، كەيبىرەۋلەرىنىڭ الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە ەركىن قىدىرىپ ءجۇرۋىن، ءسويتىپ شالقىپ تا شالقايىپ جۇرگەندىگىن تەكسەرۋگە كەلگەندە تىم ۇيالشاق بولىپ قالادى. اكتيۆتەرىن قايدان الدى، ولار ايلىعىنا سايكەس كەلمەيتىن قىمبات دۇنيەلەرگە قالاي يە بولعان دەگەن ساۋالدار قويۋعا مۇلدەم باتىلى بارمايتىن سەكىلدى. 

ماسەلەن، ەلىمىزدە اكتيۆتەرى وزدەرىنىڭ زاڭدى تابىستارىنىڭ كولەمىنە ساي كەلمەيتىندىگى تۋرالى تالاي ايتىلىپ كەلە جاتقاندىعى، ونىمەن تاباندى تۇردە كۇرەسۋ ءۇشىن مۇنى جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى زاڭعا ارنايى باپ قىلىپ ەنگىزگەندە عانا ناتيجەگە جەتەتىندىگىمىزدى مىقتى-مىقتى دەگەن زاڭگەرلەرىمىز دە مويىنداعان. الايدا بىزدە ءسوز جۇزىندە ايتىلعانمەن، ىسكە كەلگەندە مۇلدەم باسقاشا بولىپ شىعاتىندىعى قالىپتاسقان ءداستۇر ەمەس پە.

بۇل جولى دا ءدال وسىلاي بولىپ شىقتى. بۇل ماسەلەنى قاققان قازىقتاي ەتىپ نورماعا اينالدىرىپ، زاڭعا ەنگىزۋ تۋرالى ماجىلىسكە ۇسىنىس جاسالعاندا بۇل دەپۋتتارىمىزعا مۇلدەم ۇناماي قالىپ، الىنىپ تاستالعان. بۇل تۋرالى جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىنىڭ اكىمشىلىك-قۇقىقتىق دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ايگۇل بازارباەۆا قىنجىلا وتىرىپ بايانادادى.

- بۇل ماسەلە وتە وزەكتى. جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قىزمەتى وسى مەحانيزمگە زاڭدى سيپات بەرۋ جولىندا 15 جىل بويى الىسىپ كەلەدى. ال بۇل نورما وركەنيەتتى، دامىعان ەلدەردە جەمقورلىققا قارسى كۇرەستىڭ قانشالىقتى ناتيجە بەرەتىندىگىن ايقىندايتىن باستى كورسەتكىش بولىپ تابىلادى، - دەيدى.

ال ءبىز نەگە ءۇنسىز وتىرمىز؟ ەگەر جەمقورلىققا قارسى كۇرەستە تابىستى ناتيجە بەرەتىن قۇرال تابىلسا، ونى پايدالانۋعا نەگە قارسىلىق قاتتى؟ ولار نەگە سۇيەنىپ، قىرسىعىپ وتىر؟

«باقساق باقا ەكەن»، دەگەندەي مۇنىڭ وزىندىك ءبىر قۇيتىرقىلىق دۇنيەسى بار جۇمباق بولىپ شىقتى. بىزدەگى «كىناسىزدىك پرەزۋمپتسياسى» دەگەن، كونستيتۋتسيالىق پرينتسيپ دەگەن ۇعىم جاڭاعىداي بايلىعىن ەشكىمنەن جاسىرماي، شالقىپ جۇرگەن، ياعني بەتىمەن كەتكەن شەنەۋنىكتەردى قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋعا تىكەلەي كەدەرگى كەلتىرەتىن كورىنەدى. الايدا ەگەر «كىناسىزدىك  پرەزۋمپتسياسى» دەگەن ۇعىم بولسا، وندا «كىنالىلىك پرەزۋمپتسياسى» دەگەن ۇعىم دا بولۋى كەرەك قوي. 

ءيا، ونداي دا بار. الايدا ول تەك ازاماتتىق قۇقىقتا عانا پايدالانىلادى. مىنە، وسى جەردە عانا ءوزىنىڭ زاڭسىز بايىعاندىعىن دالەلەپ شىعۋى كەرەك. ال، ءبىر وكىنىشىتىسى، قىلمىستىق ىستە «كىناسىزدىك پرەزۋمپتسياسى» دەگەندى سىلتاۋراتىپ، قانداي دا بايشىكەشتەر «مىقتى بولساڭدار، مەنىڭ بايلىعىمنىڭ نەگىزسىز ەكەندىگىن بۇلتارتپاي دالەلەپ بەرىڭدەر. ايتپەسە، مەنىڭ حالىق الدىنداعى اسا جاۋاپتى ىسىمە كەدەرگى كەلتىرمەڭدەر» دەپ شالقايىپ وتىرادى.

ەندى بىردەڭە دەپ كور. ءوزىڭ جاۋاپقا تارتىلاسىڭ. ال ەگەر ول ازاماتتىق قۇقىقتاعى «كىنالىلىك پرەزۋمپتسياسىن» وسى قىلمىستىق كودەكسكە ەنگىزىلسە،  قالاي اندەتكەنىن كورەر ەدىك. الايدا، ءبىزدىڭ دەپۋتتار ونداي «ەرلىككە» بارۋعا جۇرەكتەرى داۋالاماي وتىر. الدە ونىڭ استارىندا وزگەشە ءبىر سىر بار ما ەكەن؟

ەگەر ءبىز كوزدەرىنە شەل ءبىتىپ، وزدەرىن حالىقتان الدەقايدا جوعارى ساناعان شەنەۋنىكتەردى وركەنيەتتى ەلدەردەگى سەكىلدى زاڭدى قاتايتىپ، قىلبىراۋعا سالماساق، وسى تاز قالپىمىزدان جاقىن ۋاقىتتا تايماسىمىز قانىق. 

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz