بۇگىن وتان قورعاۋشىلار كۇنى. 1992 جىلى 7 مامىردا ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعىمەن قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلعان كۇن. دالىرەك ايتقاندا، بۇرىنعى قر مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى – «قر قورعانىس مينيسترلىگى» بولىپ قايتا جاساقتالعان. ءسويتىپ، ساعادات نۇرماعامبەتوۆكە «گەنەرال-پالكوۆنيك» شەنىن بەرىلىپ، مينيستر قىزمەتىنە تاعايىندالعان.

قازاقستاننىڭ قورعانىس مينيسترلەرى:

ودان بەرى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قورعانىس مينيسترلىگىن 10 ادام باسقارعان. 11 رەت مينيستر اۋىسقان ەكەن.

ساعادات نۇرماعامبەتوۆ – (1992-1995 جىلدار),

الىبەك قاسىموۆ – (1995-1996 جىلدار),

مۇحتار التىنباەۆ – (1996-1999 جىلدار),

ءسات توقپاقپاەۆ – (1999-2001 جىلدار),

مۇحتار التىنباەۆ – (2001-2007 جىلدار),

دانيال احمەتوۆ – (2007-2009 جىلدار),

ادىلبەك جاقسىبەكوۆ – (2009-2014 جىلدار),

سەرىك احمەتوۆ – (2014 جىل ءساۋىر-قازان ارالىعى),

يمانعالي تاسماعامبەتوۆ – (2014-2016 جىلدار),

ساكەن جاسۇزاقوۆ – (2016-2018 جىلدار),

نۇرلان ەرمەكباەۆ – (2018 جىلدان كۇنى بۇگىنگە دەيىن).

ەرمەكباەۆتىڭ جاڭا شەنى

ەرمەكباەۆ قورعانىس مينيسترلىگىنە 2018 جىلدىڭ 7 تامىزىندا تاعايىندالدى. الايدا، ول كەلگەننەن قورعانىس سالاسىندا تىڭ سەرپىن بايقالمادى. ەسەسىنە ونىڭ ەسىم-سويى، جىل سايىن قۇلاپ جاتقان رەسەيدىڭ ساپاسىز ۇشاقتارى مەن اسكەري تەحنيكالارىنان بولاتىن اپاتتاردى ايتپاعاندا، ەكى رەت جۇرتتىڭ قىزۋ تالقىسىنا ءتۇسىپ، ءنوپىر سىنىنا ۇشىرادى. ءبىرىنشىسى – قازاقستاننىڭ قورعانىس مينيسترلىگى رف قك نەگىزگى شىركەۋىنىڭ قۇرىلىسىنا قارجى بولگەنى تۋرالى اقپارات تاراعاندا. ەكىنشىسى – ارىستاعى ادامي فاكتوردان بولعان جويقىن جارىلىس كەزىندە.

اسىرەسە، ارىستاعى اسكەري قويما جارىلىپ، ەل-امان، جۇرت تىنىشتا حالىق باسپاناسىز بوسىپ، دالادا قالعاندا ءدال وسى نۇرلان بايۇزاقۇلى: «ارىستاعى اپات – تابيعي اپات»، دەپ سويلەگەن ەدى.

ال كۇنى كەشە عانا نۇرلان ەرمەكباەۆ ەل پرەزيدەنتىنىڭ قولىنان اسكەري شەن الدى. پرەزيدەنتتتىڭ جارلىعىمەن وعان – «گەنەرال-لەيتەنانت» اتاعى بەرىلدى. بيىل ەكىنشى جىل. نۇرەكەڭ قازاقستاننىڭ قورعانىس ءمينيستى!

الەمدىك رەيتينگ. 63-ورىن

جۋىردا «Global Fire Power» بيىلعى جىلدىڭ رەيتينگىسىن جاريالاپتى. وندا قازاقستان ارمياسى  63-ورىندا تۇر ەكەن. 138 مەملەكەتتىڭ قارۋلى كۇشتەرىن سالىستىرعان رەيتينگتە اقش، سوسىن رەسەي مەن قىتاي ۇشتىگى كوش باستاپ تۇر. ال قازاقستان ورتالىق ازيادا وزبەكستاننان كەيىن ەكىنشى ورىندا ەكەن. وزبەكستان اتالعان رەيتينگتە 52-cاتىدا.

رەيتينگ تۇزۋشىلەر: «قازاقستاننىڭ قورعانىس بيۋدجەتى 4 ميلليارد دوللار»، - دەپ جازىپتى. 135 مىڭعا جۋىق اسكەر بار-مىس.

ال «Strategy2050.kz» سايتى قازاقستاننىڭ اسكەر الەۋەتى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى مالەمەت ۇسىنعان ەكەن. وندا: «اسكەري-ءاۋ جانە تەڭىز كۇشتەرىنىڭ 222 اپپاراتى بار. ونىڭ ىشىندە 76-سى يسترەبيتەل، 39 شابۋىلداۋشى ۇشاق، 18 اسكەري-ترانسپورتتىق ۇشاق جانە 71 اسكەري، 18 سوققى جاساۋشى تىكۇشاق بار. قۇرلىقتا – 650 تانكى، 800 بروندالعان كولىك، 300 سۇيرەلەتىن ارتيللەريا جانە 100 زىمىراندىق پروەكتور بار. اتك-تە – 14 اسكەري پاترۋلدىك كەمە جانە 2 مينالىق جاۋىنگەرلىك كەمە بار»، - دەپ جازىپتى.

قارجىلاندىرۋ

قر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، قورعانىس سالاسىنا قاراستىرىلعان ءۇش جىلدىق (2020-2022) بيۋدجەت – 961 ميلليارد تەڭگە نەمەسە 2,55 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى ەكەن.

سونىڭ ىشىندە، 2020 جىلعا 331,9 ميلليارد تەڭگە قاراستىرىلىپتى. ونىڭ 313,6 ميللياردى قارۋلى كۇشتەردى قامتاماسىز ەتۋگە (اسىراۋ), ال 18,3 ميللياردى كادرلىق جانە مەديتسينالىق ماسەلەلەرگە بولىنگەن.

2020 جىلدىڭ اقپانىندا ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ مينيستر نۇرلان ەرمەكباەۆتى قابىلداپ، قازاقستان ارمياسىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرىپ، ساپالى ءھام باسەكەگە قابىلەتتى اسكەر جاساقتاۋدى تاپسىرعان ەدى. وندا – اسكەري ءبىلىم بەرۋ مەن حالىقارالىق اسكەري-تەحنيكالىق بايلانىستى ارتتىرۋ تۋرالى ايتىلعان.

كەيىن قر قورعانىس مينيسترلىگى 10 ميلليارد تەڭگەنى وپتيميزاتسيا ءۇشىن جۇمسايتىنى بەلگىلى بولدى. ءتىپتى، ەلەكتروندى «ۆوەنكومات» جاسالىپ، ۆەدومستۆا قىزمەتكەرلەرى قىسقارتىلاتىنى ايتىلدى.

اسكەري پارادتار

2005 جىلى جەڭىستىڭ 60-جىلدىعىنىڭ قۇرمەتىنە اسكەري شەرۋ ءوتتى. 2009 جىلى وتكىزىلگەن شەرۋ قازاقستان كونستيتۋتسياسىنىڭ 14 جىلدىعىنا ارنالدى. 2011 جىلعى شەرۋ ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىن اسپەتتەسە، 2013 جىلى جامبىل وبلىسىنداعى «وتار» 40-شى اسكەري بازاسىندا وتكەن جاۋىنگەرلىك شەرۋ بەسىنشى شەرۋ بولىپ تىركەلدى. 2014 جىلعى اسكەري شەرۋ استاناداعى «قازاق ەلى» مونۋمەنتىنىڭ الدىندا ءوتتى. ال 2015 جىلى ۇيىمداستىرىلعان جەتىنشى شەرۋ جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالدى. ول بۇعان دەيىنگى شەرۋلەردىڭ ىشىندەگى ەڭ اۋقىمدىسى بولدى.  2017 جىلى اسكەري پاراد قر قارۋلى كۇشتەرىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالدى. 2018 جىلى 7 مامىردا جامبىل وبلىسىنداعى «وتار» اسكەري بازاسىندا جاۋىنگەرلىك پاراد ءوتتى. ال 2019 جىلى اسكەري پاراد وتكەن جوق. ونىڭ ورنىنا «ايبالتا 2019» ستراتەگيالىق كوماندالىق-شتابتىق جاتتىعۋى ءوتتى. بۇل شاراعا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ قاتىستى.

اسكەرگە شاقىرۋ

اسكەرگە شاقىرۋ جىلىنا ەكى رەت، ءساۋىر-ماۋسىم جانە قازان-جەلتوقسان ارالىعىندا وتەدى. جاس مولشەرى 18-27 جاس ارالىعى. اسكەر مەرزىمى - 12 اي. اسكەرگە شاقىرىلاتىنداردىڭ تەك سوتتى بولعانى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمدارعا قاتىستىلىعى دا تەكسەرىلەدى. ىرىكتەۋ ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن  ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتا جۇزەگە اسىرىلادى.

ال، بيىل قازاقستان تاريحىندا تۇڭعىش رەت اسكەر قاتارىنا شاقىرۋ مەرزىمدەرى ەلدەگى توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى وزگەرتىلدى. «اسكەري قىزمەت جانە اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ مارتەبەسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ 26-بابىنىڭ 5-تارماعىنا سايكەس، قارۋلى كۇشتەردىڭ جاۋىنگەرلىك دايىندىعىن ساقتاۋ ماقساتىندا 2019 جىلدىڭ كوكتەمىندە شاقىرىلعان اسكەريلەردى توتەنشە جاعداي اياقتالعانعا دەيىن جىبەرمەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.

سونىمەن قاتار، اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ وسى ساناتى ءۇشىن جەڭىلدىكتەردىڭ بارلىق تۇرلەرى، ونىڭ ىشىندە كيىم-كەشەك، تاماق، مەديتسينالىق جانە قارجىلىق قولداۋ رەزەرۆكە الىنعانعا دەيىن ساقتالدى. ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىندا اسكەري جانە اسكەري كوميسسيالاردىڭ جانە جاستاردى اسكەر قاتارىنا شاقىرۋ جۇمىسى توقتاتىلدى.

وسىعان بايلانىستى مەملەكەت باسشىسى ازاماتتاردى اسكەري قىزمەتكە شاقىرۋ مەرزىمىن 2020 جىلدىڭ ماۋسىمىنان تامىزىنا اۋىستىرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى.

تاقىرىپقا تۇزدىق:

ەلىمىزدەگى رەسەيدىڭ اسكەري بازالارى جايلى نە بىلەمىز؟

ارىسقا قاتىستى شويگۋدىڭ "جاناشىرلىعىن" ەرمەكباەۆ نەگە جاسىرادى؟

شەكاراعا قارۋىن تاقاپ قويعان كورشىمىزدىڭ نيەتى دوستىق پا، قاستىق پا؟

ەرمەكباەۆ شەيىت كەتكەن اتالارعا شىركەۋدە دۇعا جاساتپاق پا؟

2050 جىلعا دەيىن قوش بول، بايقوڭىر!

مينيستر: كەشىرىم سۇراۋ - اسكەريلەر مەن ارىستىقتار اراسىنداعى ماسەلە

ازىرلەگەن نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz