250 مىڭ توننا ورامجاپىراقتىڭ جىرى ءھام بيۋدجەتتىڭ 2 ميلليارد تەڭگەسى
ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ شارۋالاردىڭ 250 مىڭ توننا ورامجاپىراقتى وتكىزە الماي وتىرعانىن ايتقان. جاي ايتقان جوق، ۇكىمەت وتىرىسىندا پرەمەر-مينيستر اسقار ءماميننىڭ وزىنەن كومەك سۇراعان.
-بىزدە 300 مىڭ توننا ورامجاپىراق ءوسىرىلدى. قازىر رەسەي تاراپىنان سۇرانىس كۇرت تومەندەدى، ءبىز بارلىق ايماقتارمەن مەموراندۋمدار جاسادىق، الايدا ونىڭ ءبىر كەلىسىنىڭ قۇنى 10-15 تەڭگەگە دەيىن تومەندەدى. مۇنداعى فەرمەرلەر وسى ماسەلەنى كوتەرىپ وتىر. قازىر 250 مىڭ توننا ورامجاپىراق دايىن تۇر. ونى ءبىر جەرگە ورنالاستىرۋ كەرەك. ايتپەسە ۇلكەن پروبلەما بولادى. قازىر ولار شۋلاپ جاتىر, - دەگەن بولاتىن شوكەەۆ.
شوكەەۆ ماميننەن كومەك سۇراردان 15 كۇن بۇرىن، ءساۋىر ايىنىڭ ورتاسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ءار وبلىستىڭ اكىمدىكتەرىمەن كەڭەس وتكىزىپ، تۇركىستان وبلىسىندا وندىرىلگەن 50 مىڭ توننا ورامجاپىراقتى ەل ىشىندە ساتۋدى جوسپارلاعان. ال 250 مىڭ توننا ءونىم رەسەيگە ەش كەدەرگىسىز ساتىلادى دەپ سەنگەن.
الايدا كارانتين بۇل جوسپاردى بۇزدى. رەسەيگە ورامجاپىراق ساتۋ مۇمكىن بولمادى. ءسويتىپ اتالعان 250 مىڭ توننا ورامجاپىراقتى قايدا قويارىن بىلمەي، شوكەەۆ «شىرىلداپ» پرەمەر-مينيستردەن كومەك سۇراعان. ومىرۇزاق ءوتىنىش جاساعان ۇكىمەت وتىرىسىندا اسقار مامين اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ساپارحان وماروۆقا «وبلىسقا كومەك كورسەتۋ كەرەك. بىرگە جۇمىس ىستەڭىز» دەگەننەن ءارى ەشتەڭە ايتا قويمادى.
وسىدان كەيىن ەلدە وتپەي جاتقان قىرىققاباتتىڭ جىرى باستالدى. 15 كۇن بۇرىن عانا بار ءونىمدى ەش كەدەرگىسىز ساتامىز دەپ جىنىككەن اشم دا، ۇكىمەت تە، ۇكىمەتتەن كومەك سۇراعان تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگى دە امال تاپپاي داعداردى. وڭىردەگى ديقاندار قىپ-قىزىل زيانعا باتتى. ءبىرى ءونىمىنىڭ از بولىگىن كەلىسى 10 تەڭگەدەن بولسا دا ساتتى. ال ءبىرى تەگىن تاراتىپ بەردى. تەز بۇزىلاتىن قىرىققابات قازاق بيلىگىنىڭ جايباسارلىعىنا قاراپ تۇرماسى انىق، بىردەن كەرەكتەن شىعادى. سول ءۇشىن بوسقا شىرىگەنشە دەپ تەگىن تاراتۋعا تۋرا كەلدى.
اقپارات قۇرالدارىندا الگى ءونىمنىڭ 500 تونناسى بەلارۋس ەلىنە ەكسپورتتالاتىنى جازىلدى. ال 250 تونناسى «دەگدار» قايىرىمدىلىق قورى ارقىلى ەلىمىزدەگى بارلىق بالالار ۇيلەرىنە جانە تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا تەگىن تاراتىلعان. تاعى ءبىر 300 توننا ورامجاپىراق الماتى قالاسىنداعى بازارلارعا جونەلتىلگەنى حابارلاندى. وسىنىڭ ءبارىن قوسقاندا وتپەي جاتقان 250 مىڭ توننا ورامجاپىراقتىڭ 1%-ىنا دا جەتپەيدى.
ال قالعان ءونىمنىڭ قالاي بىرجاقتى ەتىلگەنى، شارۋالاردىڭ شىعىنىن كىم تولەيتىنى جايلى ەش اقپارات ايتىلماي قالعان. ءتىپتى ءوزى باستاپ ۇكىمەت وتىرىسىندا كوتەرگەن شوكەەۆتەن دە ەش حابار بولمادى.
وسىعان بايلانىستى، كوپشىلىك رەسەيگە ساتىلماي قالعان 250 مىڭ توننا ءونىم تۇگەلگە جۋىق كەرەكتەن شىقتى ما دەپ قاۋىپتەنگەن. قولدا تۇرعان دايىن ءونىمدى پايداعا اسىرا الماعان ۇكىمەتتى سىناپ، ەگىنشىلەردىڭ تابان ەت، ماڭداي تەرىن دالاعا توككەنىنە وكىنىش بىلدىرگەن.
بۇل داۋعا ەلىمىزدىڭ العاشقى پرەمەر-ءمينيسترى سەرگەي تەرەششەنكونىڭ اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ جونىندەگى ونلاين-بريفينگتە ايتقان ءسوزى قوسىلدى. قازىرگى تاڭدا ومارتاشىلار وداعىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ وتىرعان تەرەششەنكو مىرزا 300 مىڭ توننا قىرىققاباتتى ىشكى نارىققا وتكىزە الماعان ۇكىمەت ءشىرىپ كەتكەن ءونىمدى كومۋ ءۇشىن 2 ملرد تەڭگە قارجى جۇمسادى دەگەن.
-جۋىردا وڭتۇستىكتە 300 مىڭ توننا قىرىققابات بۇزىلىپ كەتتى. ونى كومۋ ءۇشىن ۇكىمەت 2 ملرد تەڭگە ءبولدى. قىرىققاباتتى اكەلىپ، ەلىمىزدىڭ باسقا قالالارىنا تەگىن تاراتۋعا ەشكىمنىڭ فانتازياسى جەتپەدى، - دەگەن تەرەششەنكونىڭ ءسوزى كوپ ادامنىڭ نازارىن اۋدارعان بولاتىن.
سەرگەي تەرەششەنكونىڭ قاتارداعى جاي ومارتاشى ەمەس، بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر ەكەنىن ەسكەرگەن جۇرت، ونىڭ ويدان اقپارات قۇراستىرمايتىنىنا سەنگەن. ءسويتىپ، ورامجاپىراقتى دەر كەزىندە ساتۋدى ويلاماي، ءونىم ابدەن شىرىگەن سوڭ ونى كومۋگە ەكى ملرد تەڭگە بولگەن شەندىلەرگە نارازى بولعان.
وسى ماسەلەگە بايلانىستى تۇركىستان وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى «ازاتتىق رۋحى» سايتىنىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرىپ، ءمان-جايدى بايانداعان ەكەن.
اكىمدىك تاراتقان مالىمەتكە سەنسەك، 300 مىڭ توننا قىرىققابات تۇگەل ءبۇلىنىپ كەتپەگەن، 150 مىڭ تونناسى ساتىلعان ەكەن. ونىڭ 104 مىڭ تونناسى ىشكى نارىققا ساتىلسا، 46 مىڭ توننا قىرىققابات رەسەي، بەلارۋس جانە قىرعىزستانعا ەكسپورتتالعان.
ال تەرەششەنكو ايتقان 2 ملرد تەڭگە شىرىگەن قىرىققاباتتى كومۋگە عانا جۇمسالمايدى ەكەن. اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى ول قاراجات باسقا دا ماقساتقا جۇمسايتىن كورىنەدى.
-ال، قالعان 150 مىڭ توننا قىرىققاباتتى قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن وبلىستاردىڭ تۇراقتاندىرۋ قورلارى ارقىلى ساتىپ الۋ جوسپارلانۋدا. سونىمەن قاتار، قىرىققابات ەككەن اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەرگە ەكىنشى ءونىم ەگۋ ءۇشىن 0,01% نەسيە بەرۋ ماقساتىندا، ۇكىمەتتىك قوردان 1 600,0 ملن تەڭگە (1,6 ملرد تەڭگە – اۆت.) قارجى ءبولۋ قاراستىرىلۋدا, - دەيدى تۇركىستان وبلىسى اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ باسشىسى نۇربەك بادىراقوۆ.
وسىلايشا، وبلىستىق اكىمدىك جىر بولعان 300 مىڭ توننا قىرىققابات ءۇشىن دە، 2 ملرد تەڭگە ءۇشىن دە ەسەپ بەرگەندەي بولىپتى.
بىراق ءاۋ باستا شوكەەۆتىڭ ءوزى وتپەي تۇرعان ءونىم 250 مىڭ توننا ەكەنىن ايتقان. بۇل رەسەيگە ەكسپورتتالۋى ءتيىس ءونىم. جوعارىدا ءبىز ديقانداردىڭ ءونىمىن سۋ تەگىنگە ساتىپ نەمەس تەگىن تاراتىپ جاتقانىن ايتتىق. ءشىرىپ كەرەكتەن شىققان ءونىمنىڭ بار ەكەنىن دە ەشكىم جوققا شىعارمايدى. ەندەشە وبلىس اكىمدىگىنىڭ «150 مىڭ تونناسى ساتىلدى، قالعان 150 مىڭ توننانى دا ساتىپ الۋ جوسپارلانىپ وتىر» دەپ اقپارات تاراتقانى قالاي؟ اكىمدىك 300 مىڭ تونناعا تولىق ەسەپ بەرىپ قويدى. سوندا تەگىن تاراتىلعان جانە شىرىگەن ءونىمنىڭ ەسەبى قايدا قالدى؟ الدە ونىمنەن شاشاۋ شىققان جوق پا؟
قۋانىش قاپپاس
Abai.kz
