ماجىلىستەگى «اق جول» پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتارى ۇكىمەتكە ساۋال جولداپ، قازاققا قارسى قاساقانا جاسالعان اشارشىلىقتى رەسمي تۇردە «گەنوتسيد» دەپ تانىپ، قۇقىقتىق باعا بەرۋدى تالاپ ەتىپتى.

ءماجىلىستىڭ بۇگىنگى وتىرىسىندا اتالعان تالاپتى، دەپۋتاتتىق ساۋالدى «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتى بەرىك دۇيسەمبينوۆ ايتقان. قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەرالى توعجانوۆقا جولدانعان دەپۋتاتتىق ساۋالدا قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى اشارشىلىقتى گەنوتسيد رەتىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە (بۇۇ، ەىقۇ، اقش كونگرەسسى، ەۆروپارلامەنت ت.ب.) مويىنداتۋ جۇمىستارىن باستاۋى كەرەكتىگى ايتىلعان.

ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە اتالعان دەپۋتاتتىق ساۋالدى قاز-قالپىندا جاريالاعاندى ءجون كوردىك...

قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى

ە.توعجانوۆقا!

قۇرمەتتى ەرالى لۇقپانۇلى!

ەلىمىز كەشە عانا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىن اتاپ ءوتتى. ءدال وسى كۇنى پرەزيدەنت ق.توقاەۆتىڭ «تاريحي ادىلدىكتى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن اياقتاپ، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ ءۇشىن ارنايى كوميسسيا قۇرۋ» جونىندەگى تاپسىرماسى جاريالاندى. وتە وزەكتى تاپسىرما. «اق جول» پارتياسى پرەزيدەنت تاپسىرماسىن قولدايدى جانە ونىڭ جۇمىسىنا ءوز وكىلدەرىن جىبەرۋگە دايىن ەكەنىن حابارلايدى.

سونىمەن قاتار، تاريحي ادىلدىكتى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن «اق جول» پارتياسى بولشەۆيكتەردىڭ توتاليتارلىق بيلىگى ۇيىمداستىرعان قازاق جەرىندەگى اشارشىلىققا رەسمي تۇردە «گەنوتسيد» دەپ قۇقىقتىق باعا بەرۋدى تالاپ ەتەدى.

مىسالعا الەم «گەنوتسيد» دەپ مويىنداعان ۋكراينانىڭ «گولودومورىنان» 3 ميلليون 900  مىڭ ادام قازا تاپسا، سول ۋكراين ساراپشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا اشارشىلىقتان 4 ميلليون استام وتانداستارىمىز قۇربان بولعان. قازاق ەلىنىڭ سانى 70 پايىزعا ازايىپ كەتتى.

بەلگىلى اقىن قازىبەك يسا:

«قولىن جايىپ نان سۇراعان سابيلەر،
و دۇنيەدە دۇعا سۇراپ ءجۇر ءالى…» - دەپ جازعانداي، كۇناسىز كەتكەن بەيكۇنا جاندار الدىندا ءبىزدىڭ بورىشىمىز ءالى وتەلگەن جوق.

وسىعان بايلانىستى ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى اشارشىلىق ماسەلەسىن گەنوتسيد رەتىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە (بۇۇ، ەىقۇ، اقش كونگرەسسى، ەۆروپارلامەنت ت.ب.) مويىنداتۋ جۇمىستارىن باستاۋى كەرەك دەپ ويلايمىز.

سول جىلدارى، ءوز ەلىن، اۋىلىن ازاپتى اجالدان قۇتقارامىن دەپ، توتاليتارلىق، قانىشەر ساياساتقا قارسى، قارۋلى كوتەرىلىس جاساعان جۇزدەگەن  باتىرلارىمىز الىگە دەيىن اقتالعان جوق. ولار «باسماچ» دەگەن مازاق اتتان ءالى ارىلا الماي ءجۇر. تاريحشىلاردىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، قازاق دالاسىندا كەمىندە مۇنداي 300-دەن اسا كوتەرىلىس بولعان. ەلدىڭ جادىندا سارقان، بالقاش، قازالى، قاراقۇم، ىرعىز، اتباسار، سارىسۋ، سوزاق، اداي، شۇبارتاۋ، بوستاندىق كوتەرلىستەرى ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالعان.

اتالارىمىزدان بىزگە جەتكەن ەستەلىكتەر بويىنشا، باس كوتەرگەن قازاق رۋلارىن بولشەۆيك اسكەرلەرى ارتيللەريامەن اتقىلاپ، قاشىپ بارا جاتقان اۋىلداردى اەروپلانمەن بومبالاپ، شەكارادا ۇستالعان قورعانسىز بوسقىنداردى پۋلەميوتپەن بالا-شاعاسىمەن قوسا، قويشا كىرعان.

مىسالى، شىعىستاعى قازاق-قىتاي شەكاراسىنداعى اتاقتى «اق-نايمان قىرعىنى» دەگەن قاندى وقيعا ەل ەسىندە ساقتالسا دا، رەسمي تۇردە ءالى مويىندالماعان; ال وسى زاستاۆانىڭ اتى بەرتىنگە دەيىن سول قىرعىندى تىكەلەي باسقارعان قىزىل اسكەردىڭ اتىمەن اتالىپ كەلدى. 2012 جىلى «قاراسۋ» شەكارا پۋنكتىنىڭ قۇرىلىسى كەزىندە، شۋ وزەننىڭ جاعاسىنان جەرگىلىكتى قاريالاردىڭ ايتۋىنشا 30-ءشى جىلدارى اتىلعان ايەلدەرمەن بالالاردىڭ توپتالىپ جاتقان سۇيەكتەرى تابىلدى.

وسىنداي تاريحي اقتاڭداقتار ەرتىس پەن شۋدا عانا ەمەس، جەتىسۋ مەن سىر بويىندا، كاسپي وڭىرىندە دە ورىن العان.

ەلىمىزبەن بىرگە، اشارشىلىق پەن رەپرەسسيا ورىس، ۋكراين، وزبەك، ۇيعىر، تاتار، قىرعىز باسقا دا قازاق رەسپۋبليكاسىندا ءومىر سۇرگەن ادامداردىڭ باسىنان وتكەن.

ارينە، مۇنداي قۇجاتتاردى انىقتاپ، حالىققا جاريا ەتىپ، ەلىمىزدىڭ مىڭداعان ناعىز قۇرباندارىن اقتاپ، ادال تاريحي باعا بەرەتىن كەز كەلدى.

سونىمەن قاتار، سوڭعى جىلدارى ءبىزدىڭ بايقاۋىمىزشا، كەيبىر الەۋمەتتىك توپتاردا، كەرىسىنشە ءستالينيزمدى قايتا ناسيحاتتاۋ باستالدى. سول سەبەپتەن، «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى ەلىمىزدە دە-كوممۋنيزاتسيا ۇستانىمىن مەملەكەتىمىزدىڭ رەسمي ساياساتىنىڭ ءبىر بولىگى بولۋىن قالايدى.

ءبىز ونداعان جىل بويى كىرمە ۇگىت-ناسيحاتپەن ءومىر سۇرگەن اعا بۋىننىڭ كوزقاراسىمەن ساناسىپ، ولاردىڭ وتانىمىز ءۇشىن قوسقان قاجىرلى ەنبەگىنە قۇرمەتپەن قارايمىز.

الايدا، وتكەن زامان تاۋەلسىز ۇلتتىڭ كەلەشەگىنە بوگەت ەمەس، باسپالداق بولۋى ءتيىس. قازاق ەلىنىڭ بولاشاعىن توتاليتارلىق يدەولوگيا ەمەس، جالپىادامزات وركەنيەتىنە باعىتتالعان، كەلەشەكتىڭ ارا-جىگىن اجىراتا بىلەتىن جاڭا، تاۋەلسىزدىكتىڭ ۇرپاعى ايقىنداۋى قاجەت.

سوندا عانا اشارشىلىق پەن ساياسي كۇعىن-سۇرگىن قايعىسىنىڭ تەرەڭ ۇعىنىپ، 30 جىل بۇرىن تۇنعىش پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ باستاعان قۇربانداردىڭ اقتاۋ جۇمىسى شىن ماقساتىنا جەتەر.

بەرىك دۇيسەمبينوۆ جانە «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى.

Abai.kz