الماتىدا جاڭا جىلعا ءبىر ايدان استام ۋاقىت بار بولسا دا، شىرشالار ورناتىلىپ، ءتۇرلى-ءتۇستى شامدارمەن بەزەندىرىلىپ، قۇتتىقتاۋلار مەن سيمۆوليكالار ءىلىنىپ، كوپتەن كۇتكەن ماڭىزى وتە جوعارى مەرەكەدەي دايىندىق جۇمىستارى قىزۋ باستالىپ كەتتى. بۇل تەك الماتىعا عانا ءتان دۇنيە ەمەس، قازاقستاننىڭ باسىم بولىكتەرىندە وسىلاي ىسكە اسۋدا. ال ەل بولىپ تويلاعالى وتىرعان تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جيىرما جىلدىعى جىلداعىداي جاڭا جىلدىڭ تاساسىندا تاعى دا قالىپ قويعالى وتىر. نەگە دەسەڭىز، جاڭا جىلدىق بەزەندىرۋمەن سالىستىرعاندا، قالالاردىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە بەزەندىرىلىپ دايىندالۋى وتە جۇپىنى، ءتىپتى سالىستىرۋعا دا كەلمەيدى. مەرەكە كۇنى قارساڭىندا قالا كوشەلەرى مەن عيماراتتارىندا، مەكەمە ماڭدايشالارىندا جالاۋشالار ءىلىنىپ، اتام قازاق ارمانداپ جەتكەن قاستەرلى كۇنگە ارنالعان ەلەكتروندى تابلولارداعى قۇتتىقتاۋ جازبالار، ەل رۋحىن وياتاتىن ولەڭ-جىرلار، قازاقستان حالقىن بىرلىككە شاقىراتىن ۇراندار مەن ەلدى ءبىر تۋدىڭ استىنا جينايتىن جالىندى سوزدەر جازىلىپ، كوزدىڭ جاۋىن الىپ، مەنمۇندالاپ تۇرۋ كەرەك ەمەس پە؟ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەردى پايدالانۋ تۋرالى زاڭىنان با، نەدەن ەكەنى بەلگىسىز ءبىزدىڭ ەل كوك بايراعىمىزدى سۇيىسپەنشىلىك پەن وتانسۇيگىشتىكپەن جەلبىرەتۋگە نەگە يمەنەدى؟

الماتىدا جاڭا جىلعا ءبىر ايدان استام ۋاقىت بار بولسا دا، شىرشالار ورناتىلىپ، ءتۇرلى-ءتۇستى شامدارمەن بەزەندىرىلىپ، قۇتتىقتاۋلار مەن سيمۆوليكالار ءىلىنىپ، كوپتەن كۇتكەن ماڭىزى وتە جوعارى مەرەكەدەي دايىندىق جۇمىستارى قىزۋ باستالىپ كەتتى. بۇل تەك الماتىعا عانا ءتان دۇنيە ەمەس، قازاقستاننىڭ باسىم بولىكتەرىندە وسىلاي ىسكە اسۋدا. ال ەل بولىپ تويلاعالى وتىرعان تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جيىرما جىلدىعى جىلداعىداي جاڭا جىلدىڭ تاساسىندا تاعى دا قالىپ قويعالى وتىر. نەگە دەسەڭىز، جاڭا جىلدىق بەزەندىرۋمەن سالىستىرعاندا، قالالاردىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە بەزەندىرىلىپ دايىندالۋى وتە جۇپىنى، ءتىپتى سالىستىرۋعا دا كەلمەيدى. مەرەكە كۇنى قارساڭىندا قالا كوشەلەرى مەن عيماراتتارىندا، مەكەمە ماڭدايشالارىندا جالاۋشالار ءىلىنىپ، اتام قازاق ارمانداپ جەتكەن قاستەرلى كۇنگە ارنالعان ەلەكتروندى تابلولارداعى قۇتتىقتاۋ جازبالار، ەل رۋحىن وياتاتىن ولەڭ-جىرلار، قازاقستان حالقىن بىرلىككە شاقىراتىن ۇراندار مەن ەلدى ءبىر تۋدىڭ استىنا جينايتىن جالىندى سوزدەر جازىلىپ، كوزدىڭ جاۋىن الىپ، مەنمۇندالاپ تۇرۋ كەرەك ەمەس پە؟ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەردى پايدالانۋ تۋرالى زاڭىنان با، نەدەن ەكەنى بەلگىسىز ءبىزدىڭ ەل كوك بايراعىمىزدى سۇيىسپەنشىلىك پەن وتانسۇيگىشتىكپەن جەلبىرەتۋگە نەگە يمەنەدى؟ مىسالى، تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك مەيرامدارىندا القىزىل تۋعا قالا كوشەلەرى كومكەرىلىپ، ءار مەكەمە مەن عيماراتتا ءتۇرلى پلاكاتتار مەن بانەرلەر ءىلىنىپ، تەلەديدار مەن راديو تەك ۇلتتىق رۋحتى جانە مەرەكەنى ناسيحاتتايتىن باعدارلامالاردى تاراتىپ، جوعارى دەڭگەيدە، ءارى ۇلتتىق رۋحتى سەرپىلتىپ، ۇلتىنا، مەملەكەتىنە دەگەن ماقتانىش سەزىمدى جوعارىلاتىپ قارقىندى وتكىزەدى. ءتىپتى اسپاننان القىزىل تۋ جاۋعانداي اسەر قالدىرادى. ال قازىر تاۋەلسىزدىك مەيرامى اتريبۋتتارىنان گورى، جاڭا جىلدىڭ رامىزدەرى قالالاردى جاۋلاپ الدى.

جاڭا جىل دەمەكشى، ول دا بولسا، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ساناسىنىڭ ۇلتتىق سارىندا ەمەستىگىن كورسەتەدى ەمەس پە؟ ەۋرازيالىق كەڭىستىكتە ەۆروپا مەن رەسەيدەن كەيىن جاڭا جىل دەسە، جانىن بەرىپ تويلايتىن مەملەكەت قازاقستان شىعار. ءتول تۇركىلىك تانىم مەن يسلام قاعيداتتارى بويىنشا دا بۇل مەيرام بىزگە ءتان ەمەس قوي. بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ءتول كەلبەتىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن قالىپتاسا قويماعانىن كورسەتەدى. انشەيىنشە ۇلتتىق، مەملەكەتتىك ماسەلەلەردە موينى جار بەرمەيتىن الماتى قالاسى، ت.ب. قالالارىمىز  بەن ونىڭ تۇرعىندارى جاڭا جىلعا سايلان دەپ پارمەن كەلمەي جاتىپ-اق كاسىپ يەلەرىنىڭ ءبارى تۇتىنۋشىلاردى مەيرام الدىڭداعى ساۋدا-ساتتىققا تارتىپ، قىزىلدى-جاسىلدى شامدارمەن، ءتۇرلى جىلتىراۋىقتارمەن تارتۋعا كوشۋىندە پايدا تابۋدىڭ كوزىن ويلايتىن قۇلقىنقۇمار ەسەپ تە جاتىر. ارينە، پايدا تاپپا، كاسىپپەن شۇبىلدانبا دەمەيمىز. سول ەكونوميكالىق ايلاڭدى، قازاقستان ازاماتى رەتىندە تاۋەلسىزدىك مەيرامى قارساڭىندا نەگە كورسەتپەيسىڭ؟ نەگە سەنىڭ ساۋدا-كاسىپ مەكەنىڭدە تاۋەلسىزدىك  مەيرامىنىڭ جۇرناعى دا جوق؟ قازاق جەرىندە، ەلىندە تۇرىپ، كاسىبىڭدى دوڭگەلەتىپ وتىر ەكەنسىڭ، وسى ەلدىڭ ءداستۇرى مەن رۋحىن سىيلاۋعا مىندەتتىسىڭ!

جالپى قالا حالقىنىڭ باسىم وكىلدەرى، ونىڭ ىشىندە وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە تەك مارگينالدىق، نيگيليستىك، كوسموپوليتتىك، ليبەرالدىق سانادا، تۇسىنىكتە ەكەندىگى جاسىرىن ەمەس. ۇكىمەت پەن پارتيا ءحال-قادىرىنشە شارۋالار اتقارىپ، بەتىن بەرى تارتقىسى كەلىپ جاتىر-اق، الايدا ءالى يدەولوگيالىق تۇرعىدان پاتريوتتىق سەزىم الاۋلاپ تۇر دەپ ايتا الماساق كەرەك. دۇنيەقوڭىزدىق، پايداكۇنەمدىك، قۇلقىنقۇمارلىق مەنتاليتەت پەن سانا ورىن العان جەردە، وتانسۇيگىشتىك، پاتريوتتىق، ۇلتتىق سەزىمدەر شەتتەتىلىپ قالاتىنداي.

تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ۇلتتىق كەلبەتىنىڭ ءالى ورنىعىپ قالىپتاسا قويماۋىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاتىر دەسەك بولادى. مەملەكەتتىك ارنالاردان بولەك، كوممەرتسيالىق ارنالاردا تاۋەلسىزدىك مەيرامىن ناسيحاتتاۋ جەتىسپەي تۇر، ال شەتەلدىك كانالداردى رەترانسلياتسيالايتىن ارنالار مۇلدەم تاۋەلسىزدىك كۇنى تۋرالى باعدارلامالار جاسامايدى. جاڭا جىلدىق مەرەكەنى تويلاۋدى ءازىردىڭ وزىندە قىزۋ باستاپ، شوۋ-بيزنەس وكىلدەرىمەن اۋىز جالاسىپ، قىزۋ دايىندىق ۇستىندە، ونى تەلەديدار ارقىلى تاراتىپ تا وتىر. مەملەكەتتىڭ ءتول كەلبەتىن قالىپتاستىرۋدا مادەنيەت، اقپارات مينيستىرلىكتەرى ساياساتتى باقىلاۋدان شىعارىپ العان. بىزدە جالپاقشەشەيلىك، پليۋرەاليزمگە جول بەرىلگەن، تاپ ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدا ۇلتتىق يدەولوگيا ماسەلەسىندە پليۋرەالزيمنىڭ اۋىلى الىس. قازىر قازاقستان حالقى ءتۇرلى جۇيەلەرگە قوسىلىپ (3D, ءتۇرلى سپۋتنيكتىك ارنالار) مەملەكەتتىك ارنالاردى مۇلدە كورمەيتىن جاعدايلارعا كەلدى. ەڭ ءارىسى قازاقستان ارنالارىن كورمەيتىن ادامداردىڭ قازاق ءباسپاسوزىن وقىپ، قازاق ۇلتىنىڭ سويىلىن سوعادى دەگەنگە سەنبەيسىڭ.

قازاقستاننىڭ نەبارى 16 جارىم ميلليون حالقىنىڭ ساناسى بىركەلكى، ءبىرىزدى ەمەس. انا ءتىلىن بىلمەيتىن، ۇلتتىق سانادان ادا ازاماتتار قازىرگى تاڭدا كوسموپوليت، مارگينالداردى قۇراپ وتىر، جاسىرىن ەمەس، ەلىمىزدەگى ءورىستىلدى  ازاماتتار باي ساياسي-بيزنەستىك توپتى قۇرايدى. سونداي-اق ءالى ۇلتشىلدىق، شوۆينيستىك، ۇلى يمپەريالىق پىكىردەن ارىلا الماعان، نە تەك ەكونوميكالىق تابىستى عانا كوزدەيتىن وزگە ۇلت وكىلدەرى تاعى بار. وعان ۇلتتىق ساناسى جەتىلمەگەن، كۇنكورىس قامىمەن جۇرگەن قازاق ازاماتتارىن تاعى قوسىڭىز.

ءتىل مەن ساناعا كەلگەندە    ەكىگە جارىلاتىن قازاق ۇلتى، قازىرگى تاڭدا ءدىني تۇرعىدان دا الاۋىز بولىپ ءجۇر. ءداستۇرلى قازاقتىق-تۇركىلىك تانىمعا نەگىزدەلگەن، ىشكى ادامي تازالىق پەن يمان تازالاعىن جوعارى قوياتىن، حانافي ءمازحابى جولىندا ۇلتىمىز ۇيىسىپ كەلگەن جانە وسى جولمەن دامۋىمىز كەرەك.

تاريح ءۇشىن جيىرما جىل از عانا ۋاقىت دەگەنىمىزبەن، «ءىستىڭ قالاي باستالعانىنا قاراي باعالاناتىندىقتان»، يدەولوگيالىق تۇرعىدان باتىل قادامدار جاسالۋى كەرەك سىندى كورىنەدى.   ۇلتىمىز بەن مەملكەتىمىزدىڭ تىزە قوسىپ، ارقا-جارقا بولىپ، سەزىمدەرى تۋلاپ، ەلىمىزدىڭ بارشا ازاماتتارى شات-شادىمان بولىپ ءتوس تۇيىستىرەتىن مەيرام تاۋەلسىزدىك مەيرامى بولۋى كەرەك. اسىرەسە، ەلىمىزدىڭ ەڭسە كوتەرگەلى اتاپ ءوتۋىنىڭ سيمۆوليكالىق ءمانى بار تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما جىلدىعىن، مەملەكەتشىلدىك سانانى، رۋحتى وياتاتىنداي، كوتەرەتىندەي ەتىپ وتكىزۋ كەرەك. بۇل دەگەن ءسوز اسپانعا قانشاما ميلليوندار تۇراتىن وتشاشۋ اتىپ، داستۇرگە اينالعان شەتەلدىك جۇلدىزدارعا قىرۋار قارجى بەرىپ وتكىزۋ دەگەن ءسوز ەمەس، ۇلتتىق رۋح پەن رامىزدەر، ۇلتتىق، مەملەكەتتىك  يدەيا ناسيحاتتالۋى قاجەت.

كەڭەستىك شەكپەننەن شىققان، ۇلتتىق يدەيا بويىنا سىڭبەگەن، مارگينال، كوسموپوليت، ليبەرال باسشى-قوسشىلار مەن دەپۋتاتتاردىڭ قاتارىن قۇلشىلىق سانادان ادا، تاۋەلسىز وي ويلايتىن جاس ازاماتتار ىسكە تارتىلۋى كەرەك. «جاس كەلسە ىسكە» دەمەكشى، ەلىمىزدەگى بولاشاق جاساقتالاتىن پارلامەنت ءماجىلىسى دەپۋتاتتارى قاتارىنان ۇلتتىق ساناسى قالىپتاسقان، باتىل، ساياسي ساۋاتتى، ىسكەر جاستار جانبولات ماماي، داۋرەن بابامۇراتوۆ، ت.ب. ازاماتتاردى كورەتىن بولساق، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. اتالمىش جاستار، ۇلتتىق، مەملەكەتتىك يدەيانى جۇزەگە اسىرۋعا بەل شەشە كىرىسىپ، مەملەكەتىمىز بەن ۇلتىمىزدىڭ كەلبەتىن قالىپتاستىرۋعا ەڭبەك ەتەدى دەپ سەنەمىن. ەسكەرتە كەتەتىن ءجايت، مەن بۇل ازاماتتارمەن جەكە تانىس ەمەسپىن، جالىندى ازاماتتاردىڭ ەل ىشىندەگى اتقارىپ جۇرگەن ىستەرى مەن باستامالارىنان تۋىنداعان ازاماتتىق پىكىرىم.

قازىرگى تاڭدا جاتتاندى، جاساندى، پافوستى سوزدەر مەن ۇرانداردىڭ ەسكىرگەنىدىگى كوزگە وتتاي باسىلادى. كوممۋنيستىك جادىگوي پسيحولوگيانىڭ سارقىنشىقتارى ءبىزدىڭ قوعامدا ءومىر ءسۇرۋى مەن ونىڭ باسقا ساناعا ترانسفورماتسيالانۋى جيرەنىش تۋدىرادى.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا، ءاربىر ازامات مەن تاۋەلسىزدىككە نە بەردىم، مەن تاۋەلسىز ەلدىڭ ۇلانىمىن، تاۋەلسىزدىكتىڭ نىعايۋىنا قانداي ىستەر اتقاردىم دەپ ەسەپ بەرۋى ابزال. كۇيبەڭ تىرشىلىكتەن ءبىر ءسات جوعارى كوتەرىلىپ، دۇنيەقوڭىزدىق، پايداكۇنەمدىك سانادان شىعىپ، ادامي بولمىسىمەن قاتار، ۇلتتىق بولمىسىنا كوز جىبەرسە يگى. تۇپتەپ كەلگەندە بۇل ءىس ءاربىر جەكە تۇلعانىڭ بولمىسىنا كەلىپ تىرەلەدى. تۇلعانىڭ ەكونوميكالىق-قۇقىقتىق ساناسىمەن قاتار، تاربيەسىنە دە بايلانىستى تۋىندايدى.

سوندىقتان دا، ەل تۇتقاسىنداعى وتىرعان ازاماتتار، باق سالاسىنىڭ باسشىلىعى مەن جۋرناليستتەر قاۋىمى، ونەر، عىلىم، ءبىلىم، سپورت سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ءتول مەرەكەمىزدى ءتيىستى دەڭگەيدە اتاپ وتۋگە مۇرىندىق بولۋ كەرەك. ەل بولىپ جۇمىلعاندا عانا ۇلتتىق، مەملەكەتتىك كەلبەتىمىز بىرەگەيلەنەدى، بىرىزدىلەنەدى. قالا اكىمشىلىكتەرى تاۋەلسىزدىك مەيرامى وتكەنگە دەيىن قالا ايماقتارىندا شىرشالار ورناتىلىپ، جاڭا جىلدىق اتريبۋتتارمەن بەزەندىرىلمەۋى كەرەك دەگەن قاۋلى قابىلداۋ كەرەك. تيىسىنشە، ءاربىر مەكەمەنى تاۋەلسىزدىك مەيرامىنا قارسى مەملەكەتتىك رامىزدەر مەن قۇتتىقتاۋلاردى ءىلىپ، بەزەندىرۋلەردى مىندەتتەۋ قاجەت سىندى. ولاي بولماعان جاعدايدا ساياسي-رۋحاني-يدەولوگيالىق تۇرعىدان ولاردى بىرەگەيلەندىرۋگە تاعى دا جيىرما جىل كەتەتىندەي كورىنەدى.

نويابر كەنجەعاراەۆ

اباي اتىنداعى قازۇپۋ-ءنىڭ

دوتسەنتى، ف.ع.ك.

«اباي-اقپارات»