دامبارە ناعىز ءسىڭىرى شىققان شارۋانىڭ ءوزى ەدى. ول تۋىپ-وسكەن شەرا قىستاعىنىڭ دا وزىنە ۇقساس كوپتەگەن ەلدى مەكەندەردەن ەش ايىرماسى جوق-تى. تەك تەسۋ عانا، جاقىن ماڭدا ارقىراپ اعاتىن ارىندى تەسۋ عانا بەيكۇنا تىرلىكتىڭ بەرەكەسىن الاتىنى بار. ارناسىنان اسىپ اقتارىلا قۇلاعاندا، شارۋالاردىڭ توقىمداي جەرىن توبىق قۇرلى كورمەي قىلعىتا سالادى. ال قۇرعاقشىلىق جىلدارىندا موپ-موماقان بولىپ، جىلاپ اعىپ جاتادى. تەلەگەي تاسقىن مەن تاس ەمشەك قۇرعاقشىلىق ءوستىپ الماسادى دا وتىرادى.

كەيبىر شارۋانىڭ بۇعان قىلشىعى دا قيسايعان ەمەس; كۇرىشىن سۋ سىپىرىپ كەتسە، ورمانىن وتاپ تاستاعان تاۋ قاپتالىنا جۇگەرى ەگە سالادى. دامبارەنىڭ وعان دا شاماسى جوق، ويتكەنى ونىڭ قامباسى ءبىر ءتۇيىر ءدانسىز قاڭسىعالى قاشان.

– قۇدايدىڭ بۇل قاھارى دا. كۇنامىز بولماسا، تەسۋ ەگىستىكتى شايىپ كەتەر مە ەدى، – دەيدى.

– دۇرىس ايتاسىڭ، – دەپ ونى پۋروحيت قوستاپ قويادى. – ءتاسپيح تارتىپ جۇرگەن كچەترلەر دە ديقانشىلىققا دەن قويعان، براكماندار دا بار ۇياتتان جۇرداي بوپ، شەتەلگە شىعىپ، ۆاگوندا وزگە ءدىننىڭ ادامدارىمەن بىرگە نان كۇيسەيتىن بولعان. ءتىپتى يندۋستار دا انگليادا وقىسا بولدى، شاشتارىن كۇزەپ شىعا كەلەدى. كور دە تۇر، اقىر زاماننىڭ الدى وسى شىعار.

– ازىن-اۋلاق ازىق ءۇشىن ارزىمايتىن ساۋداعا تۇسەتىن كۇندەرىمىز كەشە عانا ەمەس پە ەدى، – دەيدى ءۇشىنشى بىرەۋ. – ەندى ونى التىنعا ساتىپ العاندايسىڭ. ءبارى دە كەرىسىنشە. بۇرىن ءبىز بۋتۆالعا بارىپ كۇرىش ساتۋشى ەدىك، ال قازىر ونى پوككارىگە بارىپ ءوزىمىز اكەلەمىز. بۇدان وتكەن بەينەت بار ما؟

– دىم بولماعانداي-اق شاتقالدا شالقىپ اعىپ جاتقان تەسۋ اناۋ، ونىڭ قاي كۇنى تاسقىنداپ، بار دۇنيەنى باسىپ كەتەرىن دە ەشكىم بىلمەيدى. ەگىستىك بويىندا جىلانداي يرەلەڭدەۋىن قاراشى؟ وسىنىڭ ءبارى دە قۇدايدىڭ بىزگە تىككەن كارى عوي، – دەپ ماكارە ءسوزىن جالعاي تۇسەدى.

بۇل اڭگىمەنى تۇگەل ەستىگەن دامبارە قينالا باس شايقاعان. «كۇنام بولماسا دا مەنىڭ دە ەگىستىگىمدى ۇنەمى سۋ شايىپ كەتەدى. ادىلەت دەگەن قايدا سوندا؟ بىرەۋدىڭ جازىعى ءۇشىن جازىقسىز دا جاپا شەگەدى. جوق، قۇدايدىڭ مۇندا قاتىسى جوق. ءبارى دە ادامنىڭ قولىندا. قارنىڭ اشسا، تاماق ءىشۋىڭ كەرەك; توڭساڭ جىلى كيىنۋىڭ قاجەت. وزەن تاسىسا، قالاي دا توسقاۋىل تابا بىلگەن ءجون».

– بۇل وزەن ەگىستىكتى ءوزى باسادى. قۇدايدىڭ بۇعان قاتىسى جوق، – دەدى ول بىردە سىبىرلاپ. – تەسۋدى بوگەۋ كەرەك تە، ونى باسقا ارناعا بۇرىپ جىبەرۋ قاجەت، سوندا بار بالەدەن قۇتىلامىز.

– ەستىپ وتىرسىڭدار ما؟ دامبارە وزەندى بۇرماقشى، – دەدى پۋروحيت قارقىلداپ.

– بۇرساق بۇرارمىز، تەك قول بىرىكتىرسەك بولعانى، – دەپ دامبارە دە بەرىسپەدى.

– سەنىڭ ولىمتىك وگىزىڭدى ساۋ كەرەك شىعار. سەنبەيسىڭ بە؟ بار دا سوزعىلاپ كور، – دەپ پۋروحيت جۇرتپەن بىرگە ءماز بولدى.

دامبارە ۇندەمەدى، بىراق ىشتەي: «كۇلىڭدەر، كۇلىڭدەر، قالاي كۇلسەڭدەر دە وزەندى جەڭۋگە بولادى» – دەپ ويلادى.

ايەلى اشۋ شاقىرعانشا دامبارە سول كۇنى ءتۇنى بويى توسەكتە دوڭبەكشي بەرگەن.

– ساعان نە بولعان؟ ءوزىڭ دە ۇيقتامايسىڭ، ماعان دا ۇيقى بەرمەيسىڭ.

– ءيا، مىنا ءبىر ويدان باسىپ قاتىپ جاتىر. تەسۋدى باسقا جاققا بۇرسام دەيمىن.

– ءوزىڭ نەگە باسقا جاققا بۇرىلىپ كەتپەيسىڭ، – دەپ ايەلى تىپتەن اشۋلاندى. – قۇلاعىمدى سارسىتىپ ءبىتتىڭ عوي.

دامبارە ەكىنشى بۇيىرىنە اۋناپ ءتۇستى دە، توسەك قىرىنا جاقىنىراق جاتتى. ايەلى قور-قور ۇيقىعا باسقان، ال تەسۋ تۋرالى وي دامبارەگە ءالى دە مازا بەرەر ەمەس.

ەرتەڭىندە تاڭەرتەڭ ول وزەنگە اتتاندى. جاعالاۋدىڭ توپىراعى بورپىلداق، جار قاباعىن سۋ كەمىرىپ جاتاتىن ەدى. ماڭايى توبە-توبە قۇم بولاتىن. دامبارە قۇم بەتىنە سۋ ارناسىن سىزىپ، ونىڭ ءار جەرىنە شەڭبەرلەر بەلگىلەپ، تاياقشا شانشىپ قويدى. سوسىن ۇزاق ويلانىپ تۇردى دا، ستاروستانىڭ ۇيىنە قاراي نىق قادامداي جونەلدى.

– ءسىز بۇل ءىستى قولعا الۋىڭىز كەرەك، – دەدى دامبارە. – ال ءبىز ايانىپ قالماسپىز.

– تەسۋدى بۇرۋ؟ – دەپ ستاروستا تاڭدانا ءتىل قاتتى. وزگەلەر سياقتى ول دا دامبارەنى اقىلىنان اداستىعا جورۋعا شاق ەدى، بىراق ونىسىن بايقاتپاي:

– وزەندى بۇرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. سوسىن ءوزىڭ بىلەسىڭ، ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ادامدارى قوعامداسىپ ەڭبەك ەتۋگە شورقاق قوي، – دەدى.

– ءسىز سەنبەيسىز بە؟ ءجۇرىڭىز مەنىمەن. قالاي ىستەۋ كەرەكتىگىن كورسەتەيىن مەن.

ستاروستا دامبارەدەن تەزىرەك قۇتىلۋ ءۇشىن:

– ماعان نە بار كورەتىن. باستىسى، حالىقتى كوندىرگەن ءجون، – دەدى.

– ەندى مەن نە دەپ تۇرمىن! – دەپ دامبارە ساڭق ەتتى. – ءسىز بارلىعىن جيناڭىز، ءىستىڭ جايىن تالقىعا سالايىق. مەن دە ءوز ويىمدى ايتامىن. ءتىپتى كارتاسىن سىزىپ، تەسۋدىڭ جاڭا ارناسىن دا كورسەتىپ بەرەيىن.

– سەن وسى ءبىر ىسپەن الەكتەنگەندى قويساڭشى، – دەدى ستاروستا ءۇنىن جۇمسارتىپ. – ءبىزدىڭ تەسۋدى جەڭۋ قايدا. جانە سەنى ەشكىم تىڭدامايدى دا، تەك كۇلكى بولاسىڭ.

– نەگە ماعان سەنبەيسىڭ؟! ەگەر ءسىز كونسەڭىز، كور دە تۇرىڭىز، وزگەلەر دە قارسى بولا قويماس ەدى.

دامبارەنىڭ كۇيىنە سويلەگەن ءسوزى ستاروستاعا اسەر ەتسە كەرەك:

– جارايدى ىسكە كىرىس، كەلەسى دۇيسەنبىدە جۇرتتى جيناپ كورەلىك، – دەدى.

جانى جاي تاپقان دامبارە ۇيىنە كەلدى. تۇسكى اس ءازىر ەكەن. جۇگەرى كوجەمەن جۇرەك جالعاپ الدى دا، بامبۋك تاياقشاسىن الىپ، گازەت قيىندىسىنا كارتا سىزۋعا كىرىستى.

«تەسۋدى تاۋعا بۇرۋ كەرەك. ول ءۇشىن وتىز شاقتى ءۇي ورنىنداي توپىراق قازىلادى، – دەدى ول ىشتەي ەسەپتەپ. – سونىڭ ءبىر جەرگە ون بەسىن توكسەك، باسقا توسپالارعا قالعانى دا جەتەدى».

دامبارە سولقىلداق قورعانعا قانشا ۇزىن بامبۋك قاجەتتىگىن دە ەسەپتەپ شىقتى. ولاردى دوڭگەلەكتەپ باسىن بايلاپ، ىشىنە تاس تولتىرىپ تاستاسا، تاسقىنعا توسقاۋىل بولارى ءسوزسىز. توڭىرەكتە بامبۋك جەتكىلىكتى، تاس وزەننىڭ وزىنەن-اق تابىلادى. ال دەرەۆنيادا ادام دا از ەمەس.

دامبارە كارتاعا قاراپ، ويلانىپ قالدى. كانالدى وزەننىڭ باسىنان قازعان ءجون، سوندا كەز-كەلگەن ماۋسىمدا ەگىن سۋعارۋعا دا بولادى. «سونان سوڭ جۇگەرى مەن تارى تارتاتىن ديىرمەن جاسايمىز...» دامبارەنىڭ قيالىن ايەلىنىڭ اششى ايقايى بۇزىپ جىبەردى.

– قانداي عانا ەركەكسىڭ سەن! تاڭ اتقالى وگىز دە سۋارىلعان جوق، نە وتقا قويىلمادى عوي.

– مىنە، قازىر ونى ورىسكە ايداعالى جاتىرمىن.

– بولدى، پىسىقسىماي-اق قوي. وزگەلەر مالىن ورىستەن قايتارا باستاسا، بۇل ەندى عانا بايلاۋدان شەشپەكشى! ارام قاتىرايىن دەدىڭ بە ونى؟ ساعان سەنگەنشە حرامعا ءوزىم ايداپ اپارىپ، ولىمتىگىن اكەلمەگەن ەكەنمىن...

دامبارە كارتانى شيىرشىقتاپ جيناپ، سورەگە تىقتى دا، ۇستىنە سيا ساۋىت قويدى. ول ۇيدەن شىققاندا كۇن ەڭكەيىپ تە قالىپ ەدى. البار الدىنان يەسىنىڭ اياق تىقىرىن ەستىگەن وگىز وكىرىپ قويا بەردى. دامبارە ونى جىلدام شەشىپ، ورىسكە قاراي تومپىلداتا جونەلگەن. بىراق بىرنەشە قادام جۇرمەي-اق الدىنان ءپۋروحيتتىڭ كەزدەسە قالماسى بار ما. دامبارە وگىزدى جولدان جيەككە بۇرىپ جىبەرىپ:

– كەلەسى دۇيسەنبىدە اۋىل تۇگەل الاڭعا جينالىپ، تەسۋدى قالاي بۇرۋ جونىندە اقىلداسامىز. ءسىز مىندەتتى تۇردە كەلىڭىز، – دەدى اسىعىس.

ءپۋروحيتتىڭ ەگىستىگى باسقالاردىكىنەن بيىك جەرگە ورنالاسقان-دى. سوندىقتان وعان تاسقىن تاقاۋ دا كەلمەيتىن; دۇنيەنى تۇگەل سۋ باسىپ كەتسە دە، ول ادام باسپاس جاسىل ارالداي جايقالىپ تۇرۋشى ەدى. قۇرعاقشىلىق جىلدارىندا ماڭايىنداعى ەگىستىكتىڭ ءبارى قۋراپ-كۇيىپ جاتسا، ول كوگەرىپ ونە بەرەتىن. قۇرعاقشىلىق ۋاقىتتىڭ وزىندە ۋچاستوگىندە ءوز قۇدىعىنان سىلدىراپ سۋ اعىپ تۇرسا، پۋروحيتكە قۇدايدىڭ قاھار توككەنى نەگە كەرەك؟

بىراق ءبارىبىر پۋروحيت تاسقىن تاقاسا-اق قۇدايعا جالبارىنا باستايتىن، ويتكەنى سەلدەتە اققان سۋ ۋچاستوكتار ارالىعىن جويىپ، ورتاق ءبىر ەگىسكە اينالدىرىپ جىبەرەتىن دە، ول وزگەلەردىڭ جەرىن وزىنە ەپتەپ قوسىپ الا قوياتىن. ءوستىپ جىل وتكەن سايىن «قۇدايدىڭ سۇيگەن قۇلىنىڭ» جەرى كەڭي بەرەتىن.

سوندىقتان دا وعان دامبارەنىڭ بىربەتكەيلىگى ۇنامادى دا، بىردەن شابۋىلعا كوشكەن.

– سەن نە، الگى تۇككە تۇرمايتىن ءىستى ءالى ۋشىقتىرىپ ءجۇرمىسىڭ؟ سەنى كىم تىڭدايدى دەپ ويلايسىڭ وسى؟ نادان باسىمەن ۇلكەن شارۋا تىندىرعىسى كەلەدى ءوزى.

ول وسى ءسوزدىڭ ءبارىن ءبىر دەمدە ايتىپ سالىپ، بىلش ەتكىزىپ تۇكىردى دە، جاۋاپ كۇتپەستەن جونىنە زىتقان.

بىراق دامبارەنى العان بەتتەن قايتارۋ قيىن ەدى. «ەشتەڭە ەمەس، – دەدى ول ءوزىن جۇباتىپ. – ويىمنىڭ دۇرىستىعىن ەرتەڭ-اق دالەلدەرمىن. ءتىپتى ءپۋروحيتتى دە كوندىرەرمىن؟

دامبارە سوسىن وگىزىن وزەن بويىندا قۋىپ جەتكەن. وگىزى سۋدى قانىپ ىشكەنشە دامبارە جىلانداي يرەلەڭدەپ جاتقان تەسۋگە قادالا قاراپ تۇرىپ، ءوزى سياقتى، تۋرا ءوزى – دامبارە سياقتى ادامدار وزەندى اۋىزدىقتاۋعا شامالارى جەتەتىنىنە كامىل سەندى.

كوپتەن كۇتكەن دۇيسەنبى دە جەتتى. دامبارە ستاروستانىڭ ۇيىنە كەلگەنشە، جۇرت تۇگەل جينالىپ تا قالىپ ەدى. پۋروحيت ءوزىنى شاشباۋىن كوتەرەتىن ادامداردىڭ ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الىپتى. 

– دامبارە تەسۋدى بۇرۋدى ۇسىنادى. سونى كوپشىلىكتىڭ تالقىسىنا سالساق دەيمىن، – دەپ باستادى ءسوزىن ستاروستا. 

– نەسىنە ونى تالقىعا سالامىز؟ – دەپ پۋروحيت ءسوزدى ءبولىپ جىبەردى. – ەگەر مەن اناۋ تاۋدى كوتەرە الامىن دەسەم، بۇل دا سونداي ءىس. مىنا اقىماقتى تىڭدايمىن دەپ، وزدەرىڭ دە اقىماق بولىپ قويماي، ءبىزدى دە ءجونسىز ىسكە باستاعىلارىڭ كەلەدى.

– قالاي دەگەنمەن دە دامبارە نە ايتار ەكەن، تىڭدايىق، – دەدى ستاروستا. – سوسىن بارلىعىن دا اقىلعا سالىپ كورەيىك.

– ونسىز دا بارلىعى تۇسىنىكتى ەمەس پە! – دەدى پۋروحيت.

بۇدان ءارى دامبارە شىداي الماي:

– جوق، مەنى تىڭداڭىزدار. سىزدەردىڭ شەشىمدەرىڭىزگە كوپ دۇنيە بايلانىستى، – دەدى.

– دۇرىس، ايتسىن! نە ماسەلە ەكەنىن ءبىز دە بىلەيىك، – دەدى كوپشىلىك داۋىس.

بۇ جولى پۋروحيت ۇندەي الماي قالدى.

– سىزدەر بىلەسىزدەر مە، باۋىرلار. تەسۋ يرەلەڭدەپ جازىققا شىعىپ كەتكەندىكتەن دە ەگىستىكتى سۋ شايىپ ءجۇر.

– تەسۋدىڭ وعان قاتىسى قانشا! – دەپ پۋروحيت تاعى كيە بەردى. – تاسقىن – كۇنامىز ءۇشىن قۇدايدىڭ بىزگە تىككەن كارى. ەندەشە، سەن سياقتى ەسۋاستاردا ءبىزدىڭ شارۋامىز جوق.

– سىزدەر تەك وزەننىڭ يىرىمدەرىن قاراڭىزدارشى، قاينار باسىنا قاراعاندا اعىسى اقىرىن ەمەس پە، – دەپ دامبارە پۋروحيتكە كوڭىل ءسوزىن جالعاي بەردى. – دەمەك، تاسقىن وزەن اعىسىنا بايلانىستى. ەگەر ءبىز سول اعىستى تۇزەپ، سۋدى تاۋ اڭعارىنا قاراي بۇرىپ جىبەرسەك، ءبىر تامشى سۋ شاشاۋ شىقپاس ەدى، تاسقىن دا تىيىلار ەدى.

جۇرت دامبارەنى زەيىنمەن تىڭدادى. بۇنى بايقاعان پۋروحيت:

– يت قۇيرىعىن عانا تۇزەتۋگە بولار، ەگەر ونى بامبۋك تاياقشاسىنا سۇعىپ قويسا، – دەدى كەكەسىنمەن.

– جوق. تەسۋدىڭ جاعدايى ودان وڭاي، – دەدى دامبارە كارتاسىن جايىپ. – قاراڭىزدار. بوگەتتەردى قاي جەردەن سالۋ كەرەك، وعان قاي جەردەن، قانشا توپىراق قازۋ قاجەت، مۇندا ءبارى كورسەتىلگەن. مىنە، ارنا. بۇنى تۇزەتەمىز. ال مىنا تۇستان، وزەن باسىنان ەگىس سۋارۋ ءۇشىن كانال قازامىز.

– بىردە-ءبىر ينجەنەر ءبىزدىڭ وزەنگە بوگەت سالۋدى قولعا الماس ەدى. دامبارە بولسا، بىلەك سىبانىپ وتىر. جانە ءبىزدى دە كوندىرگىسى كەلەدى، – دەپ پۋروحيت تە قىڭىرلانىپ قويمادى. 

– بوگەت جاساۋ قيىن ەمەس. قانشا قاجەت دەسەڭ دە بامبۋك بىزدە جەتكىلىكتى. تاس تا سونداي، – ءسوزىن سەنىمدى جەتكىزبەك بوپ، دامبارە اسىعا ءتۇستى. – بوگەت جاساپ بولعان سوڭ، تەسۋ دە تۇزەلەدى.

– تەسۋدى بوگەۋ مۇمكىن ەمەس! – دەدى پۋروحيت ايقايلاپ. – ءبىر اقماق قارعاعا ەسەكتىڭ قۇلاعىن جاپسىرام دەسە، ءبىز ونى تىڭدايمىز كەلىپ.

دامبارە وعان ەندى ءتىل قاتپاقشى بولعاندا، پۋروحيت ءوز جاقتاستارىنا بەلگى بەرىپ تە ۇلگەردى.

– بىزگە ەشقانداي بوگەتتىڭ قاجەتى جوق، قاجەتى جوق! – جان-جاقتان ەستىلگەن اششى ايقاي دامبارەنىڭ داۋسىن باسىپ كەتتى. بۇدان سوڭ جۇرتتى تارتىپكە شاقىرۋ دا قيىنعا سوقتى.

جيىن تارقاعان سوڭ ستاروستا دامبارەنىڭ جانىنا كەلدى.

– اشىعىن ايتسام، سەنىڭ ويىڭ ماعان ۇنادى، بىراق جالعىز ءوزىم نە ىستەي الامىن.

– مەن جۇرتتى قىرسىقتان قۇتقارعىم كەلەدى، ال ءسىز مەنى قورعاي المادىڭىز، – دەدى دامبارە قىزبالانىپ.

– بار ماسەلەنى پۋروحيت ءبۇلدىردى. تاسقىن وعان پايدالى عوي. قانشاما جەردى ول قىمقىرىپ قالدى دەسەڭشى!

– ءسىز نەگە بۇنى ايتپادىڭىز؟

– پۋروحيتپەن ۇستاسۋ؟.. ويباي-اۋ، وندا ماعان ەركىن ءومىر ءسۇرۋ جوق قوي.

– ال مەنىمشە، ءوز جانىڭ ءۇشىن عۇمىر بويى دىرىلەپ وتكەنشە ولگەن ارتىق.

– جو-وق، مەن ءالى ءومىر سۇرگىم كەلەدى جانە پۋروحيتپەن ۇستاسۋدى دا قالامايمىن.

– اتتەڭ، ءسىز دە قارتايعانشا قالتىراپ ءبىتتىڭىز-اۋ! ايتپەسە، ماسەلەنىڭ ءبارى بۇكىل اۋىلدىڭ يگىلىگىنە تىرەلىپ ەدى عوي. – دامبارە وكىنىشپەن قولىن ءبىر سىلتەدى دە، جۇرە بەردى.

كەشكىسىن ول ۇيگە كەلىسىمەن ايەلى اشۋلانىپ:

– قاراڭعىدا جالعىز قارمانىپ وتىرعانىم مىناۋ، نەمەن وت جاعارىمدى دا بىلمەيمىن. اكەلشى، سىرىڭكەڭدى.

دامبارە قوينىنان ءبىر قوراپ سىرىڭكە الىپ، ايەلىنە ۇستاتتى.

ايەلى قاراڭعىدا ۇزاق كۇيبەڭدەپ ءجۇردى دە، اقىرى ىزالانا داۋىستاپ:

– قاراڭ قالعىر، بۇل ۇيدەن وت جاعۋعا دا ەشتەمە تاپپايسىڭ، – دەدى كۇيىنىپ.

دامبارە قولىنا ۇستاپ تۇرعان كارتاسىن ءۇنسىز ۇسىنا بەردى. ول ءاپ-ساتتە لاۋلاپ جانىپ، كۇلگە اينالدى.

– پۋروحيت كەلدى، – دەدى ايەلى شالقىعان جالىنعا قاراپ، – كوپ وتىردى. تەك ىمىرتتا عانا كەتتى. بايقايمىن، ۇلكەن ءبىر شارۋاسى بار سياقتى. ۇيگە ورالىسىمەن بىردەن ماعان كەلسىن دەپ كەتتى ساعان.

دامبارە ءتىل قاتپاستان سىرتقا بەتتەدى.

پۋروحيت شام جارىعىندا تەرراستا وتىر ەكەن. ادەتتەگىدەي ەڭ جاقىن دوستارى قورشاپ الىپتى.

– مىناۋ كەلگەن دامبارەنىڭ ءوزى ەمەس پە؟ – دەدى ول كۇتپەگەن جەردە جىلى شىراي تانىتىپ.

– ءيا، وتىر جانىمىزعا، قۇرمەتتىم. مەن سەنىڭ تەسۋ تۋرالى ويىڭا قارسى دەيسىڭ بە؟ جوق، قۇدايدىڭ قۇزىرىنا سەن قارسىسىڭ. تاسقىن، جەر سىلكىنۋ، ىندەت سەنى مەن مەنىڭ بيلىگىمدە ەمەس، ءبارى دە قۇدايدىڭ ءىسى. بۇعان نە دەيسىڭ؟

– سىزدىكى دۇرىس، – دەدى جانىنداعىلار باس يزەپ. – قۇدايدان كىم كۇشتى؟ كىمنىڭ تەڭىزدى جۇتۋعا ءالى كەلەدى. 

– وزەن دامبارەنىڭ جەرىن جۇتىپ قويدى، – دەدى پۋروحيت ءسوزىن جالعاپ. – قايتەمىن، مەن ساعان ەكى مۋري بەرۋگە بارمىن. تەك سەن تەسۋ تۋرالى ايگىمەنى ەندى قوي. كەدەي-كەپشىكتى مەندەي سۇيەتىن جان جوق شىعار. بىرەۋدىڭ قايعى-قاسىرەتىنە ەنجار قاراي المايتىنىمدى ءوزىڭ دە بىلەسىڭ.

وسى تۇستا دامبارەنىڭ شىدامى شىنىداي شارت سىنعان.

– ارام دۇنيەنىڭ ماعان قاجەتى جوق. تەسۋدى مەن نە جەڭەم، نە ولەم.

– اپتىقپا، اپتىقپا، قۇرمەتتىم، – دەدى پۋروحيت اسىعىس. – سەنىڭ جۋاس ادام ەكەنىڭدى ءبارى بىلەدى. جەر قاجەت بولماسا، ءجۇز رۋپي بەرەيىن. تەك قىرسىققاندى قوي. 

– جەرىڭ دە، اقشاڭ دا اۋلاق مەنەن. مەن تەسۋدى بۇرعىم كەلەدى. بوسقا ءسوز شىعىن قىلۋ دا قاجەتسىز، – دەدى دامبارە قىزبالانىپ.

– اقماق بولما، اقشانى ال. سىيعا تارتار جەردى دە ەرتەڭ رەتتەيمىن. – پۋروحيت دامبارەنىڭ قوينىنا ءجۇز سومدىقتى تىعىپ جىبەرۋگە ۇمتىلىپ ەدى، ول شەگىنشەكتەي بەردى، سوسىن ونى ءپۋروحيتتىڭ ادامدارى ۇستاي الدى.

قاتتى بۇلقىنعان دامبارە ءوزىن ۇستاعانداردى جان-جاققا لاقتىرىپ، ءپۋروحيتتى كۇشپەن يتەرىپ تاستاپ، قاشا جونەلدى. پۋروحيت سەندەلەكتەپ بارىپ دىڭگەككە سوعىلدى دا، جاراقاتتانىپ قالدى. جارىلعان قاباعىنان قان اقتى دا، ارقاسى ۋداي اشىدى.

ەرتەڭىندە تاڭەرتەڭ پۋروحيت كۇيمەگە وتىرىپ، سوتقا شاعىم ايتۋ ءۇشىن پاككارەگە اتتاندى. مۇنداي وڭتايلى ءساتتى – دامبارەنىڭ قاسيەتتى ءدىن ادامىنا قول كوتەرۋىن بوسقا جىبەرى... جوق، «ادامگەرشىلىگى مول» پۋروحيت ءۇشىن بۇل اقىلعا سىيماس دۇنيە. ءسويتىپ دامبارەگە قارسى سوتتا ءىس قوزعالاتىن بولدى.

بۇل ماسەلە دەرەۆنياعا ءمالىم بولعان كەزدە، ستاروستا دامبارەنى شاقىرىپ الىپ:

– كوردىڭ بە، ءپۋروحيتتىڭ قانداي ارام ەكەنىن، – دەدى.

– بىراق ءسىز دە ءتۇسىنىڭىز: تەسۋدى بۇرمايىنشا ادامدار ەش ۋاقىتتا راقات ءومىر كورمەيدى.

– ەح، تەسۋ، تەسۋ... وعان سەنىڭ شاماڭ كەلەدى-اۋ. الايدا تۇرمەنى بۇزار شاماڭ قايدا؟

– ءيا، ەكى جىل دەگەن از ەمەس. ال نە ءۇشىن؟ مەن ونى سوعايىن دەگەن جوقپىن عوي... بىراق ءبارىبىر، ورالعان سوڭ تەسۋدى تىزگىندەيمىن مەن! – دامبارەنىڭ كوزىنە جاس ۇيىرىلە قالدى. – سوندا ءسىز ماعان كومەكتەسەتىنىڭىزگە سەنەمىن.

حالىق ءۇشىن قام جەگەن، جان دۇنيەسى تاپ-تازا، ەر مىنەزدى وسى ءبىر ادامنىڭ نيەتىن قۇپتاعان سىڭايدا ستاروستا كۇلىمسىرەپ، باس يزەدى.

ءوزىنىڭ العاشقى جەڭىسىن سەزگەن دامبارەنىڭ ەڭسەسى كوتەرىلە ءتۇستى. قۇددى اساۋ تەسۋدى اۋىزدىقتاعانداي، ەندى ول قايتىپ اۋىلداستارىنا ارانداي اۋزىن اشپايتىنداي ءجۇزى جادىراپ، الىسقا قادالعان كوزدەرى كوڭىلدى ۇشقىن اتتى. وسى ساتتە تەسۋ دا وعان ارناسى گرانيتپەن شەگەندەلىپ، ادامداردىڭ ەرىك-كۇشىنە باعىنىپ، ولارعا يگىلىكتى ءنارىن ەمىزىپ تۇرعانداي كورىندى.

اۋدارعان: ديداحمەت ءاشىمحانۇلى

Abai.kz