بۇعان دەيىن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قىزمەتىن ءتىلى جەتكەننىڭ ءبارى سىنايتىن. مينيستر اۋىسقان سايىن جاسالاتىن ءجوندى-ءجونسىز رەفورمالار ءبىلىم سالاسىن بىلىققا باتىرعان. اتالعان مينيسترلىكتى سوڭعى جىلدارى باسقارعان باقىتجان جۇماعۇلوۆ، اسلان ءسارىنجىپوۆ، ەرلان ساعاديەۆ سىندى «رەفورماتورلاردىڭ» نە بۇلدىرگەنى ەل ەسىنەن ءالى ۇمىتىلا قويعان جوق.

بىراق قازىرگى مينسيتر اسحات ايماعامبەتوۆكە دەگەن حالىقتىڭ پىكىرى مۇلدە بولەك. كوپشىلىك قاۋىم، اسىرەسە مۇعالىمدەر جاس باسشىنىنىڭ جۇمىسىن جوعارى باعالايدى. اسحات قاناتۇلى مينيستر بولعالى تۋرا ءبىر جىل بولدى. ول وسى ءبىر جىلدا بۇرىنعى مينيسترلەر 28 جىلدا ىستەي الماعان يگى شارۋالاردى تىندىرعان سەكىلدى. ايتپەسە، بۇعان دەيىن ەش مينيستر ەستىمەگەن ماقتاۋ مەن قولداۋ ايماعامبەتوۆكە ارنالماس ەدى عوي. ايماعامبەتوۆ بۇل ماقتاۋلاردى ەشكىمنەن سۇراپ الماعانى دا ءسوزسىز. جۇمىسى حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى، حالىق ءادىل باعاسىن بەردى.

حالىق اراسىندا وڭ ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن پيارعا ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆ 267 ميلليون, دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 600 ميلليون تەڭگە ءبولدى. بىراق حالىقتان العىس ەمەس، «قارعىس» الدى. ال ءبىلىم مينيسترلىگى بلوگەرلەر مەن جارناما كويپانيالارىنا ءبىر تيىن جۇمساعان جوق. ەسەسىنە ەلگە پايداسى تيەتىن جۇمىس ىستەدى. ءسويتىپ مىنالار پالەن ميلليونعا ساتىپ الا الماعان وڭ باعاعا يە بولدى.

ءبىز نە ءۇشىن مينيستر اسحات ايماعامبەتوۆتى جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتاپ وتىرمىز؟ شەندىلەردى ماقتاپ، شەكپەن كيۋ ويىمىزدا جوق. بار ماقساتىمىز، ەل ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جۇرگەن باسشىعا قولداۋ ءبىلدىرۋ. قىسقا ۋاقىتتا ء(بىر جىلدا) قويۋ تۇمانعا تۇمشالانعان ءبىلىم سالاسىنا ءۇمىت ساۋلەسىن تۇسىرگەن ءمينيستردىڭ سوڭىنان بىرەۋلەر ماي شام الىپ تۇسكەن سەكىلدى. ونى كۇستانالاعان كۇڭكىل سوزدەر كوبەيىپ، مينيستر قىزمەتىنەن الىنادى ەكەن دەگەن قاۋەسەت تارادى، ەل اراسىندا.

مۇنداي ءسوزدىڭ شىعۋى تەگىن ەمەس. جالعىز ايماعامبەتوۆتىڭ عانا ەمەس، ۇكىمەتتىڭ جالپى قۇرامىنا «قاۋىپ ءتونىپ تۇر». 10 شىلدە كۇنى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ كوروناۆيرۋسپەن كۇرەستى ءتيىمدى جۇرگىزە الماعانى ءۇشىن ۇكىمەتتى سىناعان. ەگەر ەكى اپتادا جاعداي دۇرىستالماسا، قازىرگى قۇرامدى اۋىستىرۋ كەرەك بولاتىنىن ايتقان.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ مالىمدەمەسىنەن تۋرا ون كۇننەن كەيىن ءبىر مينيستر قىزمەتىنەن الىندى. كوروناۆيرۋسپەن كۇرەس جۇمىستارىنا تىكەلەي جاۋاپتى باسشىلاردىڭ ءبىرى، تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى اسقار جۇماعاليەۆ كرەسلوسىمەن قوشتاستى. ساراپشىلار جالعىز جۇماعاليەۆ ەمەس، ۇكىمەت قۇرامىندا تاعى دا وزگەرىستەر بولادى دەپ سانايدى.

وسى جەردە ەسكەرە كەتەر تاعى ءبىر جايت، كۇنى كەشە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى اليك شپەكباەۆ تسيفرلىق دامۋ مەن بءىلىم جانە عىلىم مينيسترلىكتەرىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارىنا قاتىستى 2 قىلمىستىق ءىستى تەرگەپ جاتقانانىن مالىمدەدى. شپەكباەۆ مىرزا بۇل ءسوزدى جاي ايتپاعان بولار. ول اتاعان ەكى مينيسترلىكتىڭ ءبىرىنىڭ باسشىسى قىزمەتىنەن الىندى. دەمەك، ەكىنشىسىنە دە ءبىر تىقىر تاياعان بولۋى مۇمكىن.

اسحات ايماعامبەتوۆ ءوز قىزمەتىن دۇرىس اتقارىپ جاتسا، ونىڭ جۇمىسىنا حالىق وڭ باعا بەرىپ وتىرسا، ەندەشە ونى قىزمەتىنەن نەگە الادى؟ بار ماسەلە وسىندا جاتىر. حالىق مىڭ جەردەن ريزا بولسا دا، ءبىزدىڭ بيلىككە ءبارى ءبىر. ءتىپتى قازاق بيلىگى ءۇشىن حالىق ءسوزىنىڭ قۇنى ءبىر تيىن دەۋگە بولادى. مينيستر حالىققا ۇناعانىمەن، كەيبىرەۋلەرگە ۇناماعان بولۋى مۇمكىن...

ءيا، جاس مينيستر ەلدىڭ ەرتەڭى، مەملەكەتتىڭ بولاشاعى – جاستار ءۇشىن پايدالى جۇمىس ىستەيمىن دەپ ءجۇرىپ، الدەكىمدەردىڭ الا ءجىبىن اتتاپ كەتكەن دە بولۋى كەرەك. كىمدەردىڭ؟ حالىقتىڭ قارجىسىن جەپ كۇن كورىپ وتىرعان داۋقارىنداردىڭ، ءبىلىم سالاسىن بىلىققا باتىرىپ، قارا باسىن كۇيتتەگەن قوماعايلاردىڭ.

سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ 2018 جىلىعى ەسەبى بويىنشا، جەمقورلىق ىستەرى ەڭ كوپ تىركەلگەن سالا - ءبىلىم بەرۋ سالاسى ەكەن. دەمەك شيرەك عاسىر بويى جەمقورلىق جايلاعان سالانى وزگەرتۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ونى تازارتقىسى كەلەتىن ادامنىڭ كەدەرگىگە ۇشىرايتىنى ءسوزسىز.

ەندەشە ايماعامبەتوۆ قايدان «قاتەلەستى»؟

1. ايماعامبەتوۆ جاقىندا عانا 2021 جىلدان باستاپ اۋداندىق جانە قالالىق ءبىلىم بەرۋ بولىمدەرىن قارجىلاندىرۋ جانە باسقارۋ قۇزىرەتى وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ باسقارمالارىنا بەرىلەتىنىن مالىمدەدى. دەمەك، ەندى مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرگە ەمەس، ءبىلىم بەرۋ باسقارمالارى ارقىلى مينيسترلىككە قارايدى دەگەن ءسوز.

بۇعان دەيىن ءبىلىم مينيسترلىگى جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرگە باعىناتىن مەكتەپتەرگە اسەر ەتە المايتىن. مەكتەپكە، بالاباقشاعا قارجى ءبولۋ، ديرەكتورلاردى تاعايىنداۋ جۇمىسىمەن اكىمدىك اينالىساتىن. ايماعامبەتوۆ وسىعان قارسى بولدى. «ءبىلىم باسقارمالارىنا ءبىلىم سالاسىنا قاتىسى جوق كەزدەيسوق ادامدار كەلمەۋى كەرەك»، دەپ مالىمدەدى. دەمەك، اكىمدىكتەر بىرىنشىدەن «تابىس كوزىنەن»، ەكىنشىدەن «ايتقانعا كونىپ، ايداعانعا جۇرەتىن» جۋاس ەڭبەككۇشى – مۇعالىمدەردەن ايىرىلىپ قالدى.

2. مۇعالىمدەرمەن تىكەلەي بايلانىسقا شىعىپ، سالاداعى كەمشىلىكتەردى تۇزەۋگە تىرىسىپ ءجۇر. بەلسەندى ۇستازداردى بىرنەشە مارتە كەزدەسۋگە شاقىرىپ، اقىلداستى. سونىڭ ارقاسىندا مۇعالىمنىڭ قۇقىعىن بەلدەن باسىپ، ويىنا كەلگەنىن ىستەيتىن ديرەكتورلار مەن اكىم-قارالاردىڭ تىنىسى تارىلا باستادى.

3. ۇزاق ۋاقىت بويى ورنىن ەشكىمگە بەرمەي كەلە جاتقان عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ ديرەكتورلارىن قىزمەتىنەن الدى. ولاردىڭ ورنىنا جۇمىس ىستەي الاتىن جاس مامانداردى قويدى. تانىس-تامىرى كوپ، بيلىك باسىنداعىلارعا ىقپالدى قارت ديرەكتورلار بۇل شەشىمگە رازى ەمەس ەكەنى ءسوزسىز.

4. وقىتۋ ساپاسى ناشار، تالاپقا تولىمسىز بىرنەشە ۋنيۆەرسيتەتتى جاۋىپ، كەيبىر وقۋ ورىندارىنداعى زاڭسىزدىقتاردى سوتقا دەيىن جەتكىزدى. تولىمسىز ۋنيۆەرسيتەتتەردى جابۋ بۇعان دەيىن دە ءسوز بولعانىمەن، ەش ءمينيستردىڭ قولىنان كەلمەگەن ەدى. ونىڭ ۇستىنە، وقۋ ساپاسى سىن كوتەرمەيتىن بىرقاتار ۋنيۆەرسيتەتتەرگە مەملەكەتتىك گرانتتار بەرۋدەن باس تارتقان. ارينە، ءار وقۋ ورىنىنىڭ ارتىندا ءبىر «دوكەي» تۇر. ولار ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ساپاسىن جاقساتۋمەن ەمەس، «تابىسىنان» ايىرعان ايماعامبەتوۆتى «جازالاۋمەن» اينالىساتىنى انىق.

5. تەندەرلىك قۇجاتتاما مەن ساراپتاماعا قويىلاتىن تالاپتاردى كۇشەيتتى. تەندەر ۇتىپ الىپ، ساپاسىز وقۋلىق دايىنداپ وتىرعاندار ىرعىن پايدادان قاعىلدى. جىل سايىن ميللياردتاعان تەڭگەنىڭ تەندەرىن جەڭىپ الاتىن ءىرى باسپالاردىڭ دا يەسى جاي ادامدار ەمەس. ولار دا مەملەكەتتەن كەلەتىن مايشەلپەكتەن ايىرىلعىسى كەلمەيدى.

6. ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستە داۋىس بەرۋدى اشىق وتكىزىپ، جينالىستاردى تىكەلەي ەفيردە جۇرگىزۋدى مىندەتتەدى. بۇرىن كىمنىڭ قانشا اقشا الاتىنىن عىلىمي كەڭەس ءوز بىلگەنىنشە شەشەتىن. ايماعامبەتوۆ وسى داعدىنى وزگەرتىپ، كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ جارتىسىنان كوبىن جاڭارتىپ تاستادى. مۇندا دا ۇزاق ۋاقىت بويى جاسىرىن، جابىق جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەنگەندەر مينيسترگە قارسى شىعارى ءسوزسىز.

7. بيىل ۇبت-نى بارىنشا ءادىل وتكىزۋگە تىرىستى. ۇلتتىق تەست ورتالىعىمەن بىرلەسە جۇرگىزىلگەن قاتاڭ شارالار جىلدار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان بىلىقتىڭ بەتىن قايتاردى. ءدال وسى ۇبت كەزىندە بالل ساتىپ، گراند ساتىپ قالتاسىن قامپايتاتىنداردىڭ جولى جابىلدى. بۇل دا ايماعامبەتوۆتىڭ «جاۋلارىن» كوبەيتكەنى شىندىق...

اسحات ايماعامبەتوۆ جۇرگىزگەن وسى رەفورمالار حالىققا ۇناعانىمەن، مىڭ جىلدىق مۇددەسى بۇزىلعان مىقتىلارعا ۇناماعانى ءسوزسىز. ايماعامبەتوۆ جىلدار بويى قالىپتاسقان جۇيەنى بۇزدى دەۋگە بولادى. سول ءۇشىن دە «جوعارى جاقتا» ونىڭ قىزمەتتەن كەتۋىن تالاپ ەتۋشىلەر پايدا بولعان سەكىلدى. ءسارىنجىپوۆ، ساعاديەۆتەردىڭ جۇيەسىز «رەفورماسى» كەزىندە ءۇن شىعارماعاندار، ايماعامبەتوۆتىڭ يگى رەفورمالارىن سىناپ جاتقانى دا سوندىقتان.

ارينە، ايماعامبەتوۆ ءبىر جىلدا ءبىلىم سالاسىنداعى بارلىق بىلىق پەن كەمشىلىكتى شەشىپ تاستاماعانى ءسوزسىز. بىراق بۇرىنعى مينسيترلەرگە قاراعاندا كوپ جۇمىس تىندىردى. حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي الشاقتاپ كەتكەن قازاقستاندا كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ – كەز-كەلگەن مينيستر ءۇشىن وڭاي ەمەس. ءتىپتى قازاقستان تاريحىندا حالىقتىڭ ءمينيستردى قورعاشتاۋى العاش رەت كەزدەسىپ وتىرعان شىعار.

ەگەر بيلىك حالىقتىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسپاي ايماعامبەتوۆتى قىزمەتىنەن السا – «قازاقستاندا دۇرىس جۇمىس ىستەيتىن باسشىعا ورىن جوق» دەگەن جازىلماعان قاعيدا تولىق دالەلدەنەدى. پرەزيدەنتتىڭ «ەستيتىن مەملەكەت» ۇرانى دا بوس ءسوز دەڭگەيىنە تۇسەدى. بۇدان كەيىن ەشبىر باسشى جۇيەگە وزگەرىس جاساۋعا تالپىنبايتىن بولادى. ءتىپتى حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن بولىمسىز ءۇمىتى ءبىرجولا ءۇزىلۋى مۇمكىن...

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz