قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيستر اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ 5 تامىز كۇنگى ماقالاسى.

بۇگىن كورنەكتى عالىم، الاش ارىستارىنىڭ ءبىرى – احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان كۇنى. كوزى تىرىسىندە قازاق مەملەكەتى، ءتىلى مەن ادەبيەتى، ءبىلىمى مەن عىلىمى، جۋرناليستيكاسىنىڭ دامۋى ءۇشىن سۇبەلى ۇلەس قوسقان اردا ازاماتتىڭ تۋعان كۇنى قازاقستان حالقىنىڭ تىلدەرى كۇنى دەپ بەلگىلەنۋى دە تەگىن ەمەس.

وسىدان ءبىر اي بۇرىن اباي كۇنىن بۇكىل ەل بولىپ اتاپ وتتىك.

وسى تۇستا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ «قازاقتىڭ باس اقىنى» دەگەن كولەمدى ماقالاسىن تىلگە تيەك ەتكەن ءجون.

قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنداعى العاشقى ىرگەلى عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ ءبىرى رەتىندە اتالمىش ماقالا ابايدىڭ رۋحاني مۇراسىن كەڭىنەن سيپاتتاپ بەردى.

بۇل زەرتتەۋدىڭ ابايتانۋ عىلىمىندا، قازاق رۋحانياتىندا الار ورنى ەرەكشە.

سونىمەن قاتار عالىمنىڭ ادەبيەت سىنى، تاريحى مەن تەورياسى، ءادىسناماسى سالاسىندا قاجىرلى ەڭبەك ەتتى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ادەبيەتشى عالىمدار احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ «ادەبيەت تانىتقىشىن» باسشىلىققا الادى.

ەل پرەزيدەنتى ق.ك.توقاەۆ اتاپ وتكەندەي: «قازاقتىڭ ءتىلى – قازاقتىڭ جانى! حالقىمىزدىڭ تاريحى دا، تاعدىرى دا – تىلىندە. مادەنيەتى مەن ادەبيەتى دە، ءدىلى مەن ءدىنى دە – تىلىندە».

وسى ورايدا، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنە قاتىستى قولعا العان جۇمىستارىنا قىسقاشا توقتالىپ ءوتۋدى ءجون كوردىم.

جالپى، مينيسترلىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە قازاق ءتىلىنىڭ وقىتىلۋىنا قاتىستى ءبىرشاما اۋقىمدى وزگەرىستەر جاساۋدا.

اتاپ ايتقاندا، ەندى بالاباقشالاردا اعىلشىن ءتىلى مىندەتتى ءپان رەتىندە وقىتىلمايدى. بالا جاستايىنان ءوز انا تىلىندە تاربيە الۋى كەرەك. وسى تۇستا، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى «انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا: «مەكتەپتەردىڭ باستاۋىش سىنىپتارىندا قازاق تىلىنە باسىمدىق بەرىلگەنى دۇرىس» دەگەن ۇسىنىسى ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدا قولدانىلادى.

بۇدان بولەك، قازاق ءتىلىنىڭ باعدارلاماسى دا وزگەرتىلمەك. الداعى ۋاقىتتا گرامماتيكانى وقىتۋعا بولىنەتىن ساعات سانى ارتادى. وقۋشىنىڭ دۇرىس جازۋى مەن سويلەۋى ءۇشىن، ويىن تياناقتى جانە ساۋاتتى جەتكىزۋدەگى گرامماتيكانىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل تۇستا ءبىز تاعى دا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەڭبەكتەرىنە جۇگىنەمىز.

وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، «الىپپەنى» مەملەكەتتىك ستاندارتقا ەنگىزدىك، ونىڭ باعدارلاماسى دا دايىندالدى، وقۋلىق دايىندالىپ اپروباتسياعا كىرىپ، كەلەر وقۋ جىلىنان باستاپ ءبىز ءبىرىنشى سىنىپتارعا انا تىلىمەن بىرگە قايتا ەنگىزەمىز. ول احمەت بايتۇرسىنۇلى ۇسىنعان مەتوديكا بويىنشا دايىندالۋدا.

ويتكەنى قازاق فونەتيكاسىن جەتىك مەڭگەرگەن عالىم قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋدىڭ ەڭ وڭاي ءپرينتسيپىن ۇسىندى. وتاندىق عالىمدار مەن باسپاگەرلەر قازىر وسى باعىتتا جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىر. جاقىندا الىپپەنىڭ جوبالىق نۇسقاسىن قوعاممەن بىرگە تالقىلايمىز.

سونىمەن قاتار مەكتەپتە قازاق ادەبيەتىنىڭ وقىتىلۋى قايتا قاراستىرىلادى.

بۇل ماسەلە بويىنشا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بار.

ادەبيەتشى عالىمداردى، بىلىكتى ۇستازداردى، وسى سالانىڭ ماماندارىن باسىن قوساتىن ارنايى كوميسسيا قۇرىلىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ مەكتەپتە وقىتۋ ءادىسناماسى، باعدارلاماسى مەن وقۋلىعى قايتا پىسىقتالماق.

ادەبيەت ءپانى اياسىندا وقىتىلاتىن شىعارمالار وقۋشىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي، جانر، كەزەڭ، سيۋجەتتىك جەلىسىنىڭ الۋاندىعى تۇرعىسىنان ىرىكتەلىپ، وتاندىق كلاسسيكتەردىڭ ەڭبەكتەرى ەرەكشە نازارعا الىنادى.

جالپى، مينيسترلىك ءار كەز قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ دامۋىن باستى نازاردا ۇستايدى. وسى باعىتتاعى جۇمىس عىلىم كوميتەتىنە قاراستى احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى مەن مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتى ارقىلى دا جۇرگىزىلىپ كەلەدى.

ەندى الداعى ۋاقىتتا ءبىلىم مينيسترلىگىنە بۇرىنعىدان دا ەكى ەسە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلمەك. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، كەلەر جىلدان باستاپ ءتىل كوميتەتى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى. مينيسترلىك تاربيە مەن ءبىلىمدى، عىلىمدى دامىتۋمەن قاتار ءتىل ساياساتىن دا جۇرگىزەدى. بۇل ورىندى دا. مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى بالاباقشادان باستاپ ۋنيۆەرسيتەتكە دەيىن دۇرىس جولعا قويىلۋ كەرەك.

ا.بايتۇرسىنۇلى وسكەلەڭ ۇرپاقتى وقۋ-بىلىمگە، مادەنيەتتى تانۋعا، الەۋمەتتىك سانانى جاڭعىرتۋعا شاقىرىپ، ەلىمىزدىڭ ازاتتىق قول جەتكىزگەندىگىن قالادى.

شۇكىر، ءبىز بۇگىن بابالارىمىز اڭساعان ماقسات-مۇراتقا جەتتىك. كەيىنگى تولقىن، وسكەلەڭ ۇرپاق تۋعان حالقى ءۇشىن قاسىقتاي قانى قالعانشا قالتقىسىز قىزمەت ەتۋگە ارناعان بابالارىمىزدى ارداقتاپ، سولارعا قاراپ بوي تۇزەۋى كەرەك.

مەملەكەت باسشىسى دا ءوزىنىڭ «جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى» اتتى جولداۋىندا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ: «ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك. باي بولۋعا كاسىپ كەرەك. كۇشتى بولۋعا بىرلىك كەرەك. وسى كەرەكتەردىڭ جولىندا جۇمىس ىستەۋ كەرەك» دەگەن قاعيداتىن بەرىك ۇستانۋعا شاقىرادى.

اسحات ايماعامبەتوۆ

Abai.kz