بۇل اسىعا كۇتكەن ساپار ەدى.ۇلتىمىزدىڭ باس اقىنى، كەمەڭگەر ويشىلى، حاكىم اباي قۇنانبايۇلىنىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولۋىنا وراي اتقارىلاتىن ءىس-شارالاردىڭجاي-كۇيىمەن تانىسۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ الەۋمەتتىك دامۋ، مادەني جانە عىلىم كوميتەتىنىڭ دەپۋتاتتارى اباي ەلىنە، سەمەي جەرىنە ەكى كۇندىك ءىس-ساپارعا شىققان ەدىك.

سەمەي وڭىرىندە بولماعانىما 4-5 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. سوندىقتان دا ۇلى ابايدىڭ، كەمەڭگەر شاكارىمنىڭ، الەم ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى اۋەزوۆتىڭ توپىراعىن باسۋ، سالەم بەرۋ ءبارىمىز ءۇشىن باقىت ەدى.

اۋەجاي كوركىمەن كوز تارتادى. سەمەي اۋەجايى كەز-كەلگەن اۋەجايلارمەن تالاسا الادى ەكەن. تەحنيكالىق جاراقتاندىرىلۋى دا بىردەن كوزگە تۇسەدى. ءيا، بۇل بۇرىنعى سەمەي ەمەس. قازاقستاننىڭ قاستەرلى مادەني قالاسى. ول مۇلدەم وزگەرىپ كەتكەن.

سەمەيدىڭ سۇلۋلىعى مەن سىمباتىنىڭ ەرەكشە ورنى بار. مۇنى ءوز كوزىممەن كورىپ، جۇرەگىممەن سەزىنىپ، جازىپ وتىرمىن.

سەمەي قالاسى جاڭا قۇرىلىستارعا تۇنىپ تۇر. كوشەلەرى ءتۇپ-ءتۇزۋ، كەڭ، گۇلزارلارى، پاركتەرى، سكۆەرلەرى قانداي!

شىعىس قازاقستاننىڭ مادەني ورتالىعىنا اينالعان سەمەي قالاسى تۋرالى ۇعىم دا، پىكىر دە بولەك. وبلىس ورتالىعى دارەجەسىنەن ايىرىلعانىمەن، ول ساكرالدى قالاعا، قاسيەتتى ورداعا اينالىپتى. سوندىقتان دا الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى كەيبىر پىكىرلەردىڭ جانساقتىعىنا كوز جەتكىزدىم. ءوز بيۋدجەتى وزىنە جەتەتىن سەمەي قالاسى – اباي ەلىنىڭ قاسيەتتى بويتۇمارى ەكەن.

سەمەيدەگى م.اۋەزوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق كوللەدجگە كەزدەسۋگە كەلدىك. ىرگەسى 1903 جىلى كوتەرىلىپتى. سەمەي سەمينارياسى بولىپتى. بۇگىندە م.اۋەزوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق كوللەدجىن الاشتىڭ ءبىلىم ورداسى دەپ تە اتاۋعا بولادى.

بۇل جەردە الەم ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى م.اۋەزوۆ وقىعان جانە ساباق تا بەرگەن. تاريحى تەرەڭ، سىرى مول وقۋ ورنىندا قازاقتىڭ ۇلى قايراتكەر ۇل-قىزدارى – ءنازيپا قۇلجانوۆا، بياحمەت سارسەنوۆ، الاشتىڭ تۇڭعىش قۇربانى قازى نۇرمۇحامەدوۆ، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ، رەسپۋبليكا عىلىم اكادەمياسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى قانىش ساتپاەۆ، احمەتوللا بارلىباەۆ، تايىر جومارتباەۆ، اتاقتى عالىم الكەي مارعۇلان، ءادي ءشارىپوۆ، احات قۇدايبەرديەۆ، ءماننان تۇرعانباەۆ جانە  تاعى دا باسقا قايراتكەرلەر وقىعان.

كوللەدج ديرەكتورى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى شاعان الدامجارقىزى جاناەۆا وسى وردالى وقۋ ورنىنىڭ وتكەنى مەن بۇگىنى تۋرالى اڭگىمەلەدى. جاستاردى تاريحپەن تاربيەلەۋ ءداستۇرى تۋرالى وي ءبولىستى. مەملەكەتىمىزدىڭ پەداگوگ كادرلارىنىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىنە جاسالىپ جاتقان قامقورلىققا نازار اۋداردى. اسىرەسە، «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنا، دەپۋتاتتار كورپۋسىنا راحمەت ايتتى.

تاريحى تەرەڭ، بولاشاعى كەمەل پەداگوگيكا كوللەدجىنەن زور اسەرمەن شىقتىق.

قالانىڭ كورىكتى جەرلەرىمەن دە تانىسۋعا مۇمكىندىك الدىق. قالا كوركىنە – كورىك، اجارىنا – اجار قوسىپ تۇرعان  قاراعايلى ىقشام اۋدانىنا كەلگەندە ەۋروپانىڭ قالالارىنان كەم سوقپايتىن عيماراتتاردى كوردىك. ءبىر عانا سپورت كەشەنىنىڭ ءوزى نە تۇرادى؟! ول بۇقارالىق سپورت كەشەنىنە اينالىپتى. جاستار اسەم زالداردا سپورتپەن اينالىسىپ جاتىر. بۇل بولاشاق چەمپيوندار كەشەنى بولاتىنى انىق. سپورتپەن اينالىسۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالعان. ال دەنى ساۋ ۇرپاقتىڭ  رۋحى بيىك بولادى.

ءبارىن ايتتا، ءبىرىن ايت. بۇل ىقشام اۋداندا 30 مىڭنان استام ادام تۇراتىن بولادى. دەمەك، سەمەي ىرگەلى قالا رەتىندە دامي بەرمەك.

ۇلى اقىن اباي قۇنانبايۇلى تۋعان قاسقابۇلاقتى كوردىك. مۇندا ۇلى اقىننىڭ كىندىگى كەسىلگەن. قاسيەتتى مەكەن دەسەڭ، قاسيەتتى جەر. بىردەن ۇلى اباي ءىلىمىنىڭ سىرلى الەمىنە ەنگەندەي بولاسىڭ.

جان-جاعى تال قاراعاي، ۇلى دالا توسىندەگى قاسيەتتى مەكەن.

حاكىم ابايدىڭ 45 قارا سوزىنەن ۇزىندىلەر جەكە-جەكە مارمارعا قاشالىپ جازىلىپتى. ءار ادام ونى زەردەلەپ وقيدى. ۇلى ويشىل اباي ءار جۇرەككە نۇر بولىپ قۇيىلىپ تۇر. ءار ۇرپاقتىڭ - ءوز ابايى بار. قازاقتىڭ بولاشاق ۇرپاعى دا وسى جەردەن اباي ءىلىمىن تۇيسىنەتىن بولادى.

ۇلى ابايدىڭ اكەسى قۇنانباي وسكەنبايۇلىنىڭ مەموريالدىق مۇراجايىنا كەلىپ ءتاۋ ەتتىك، بەيىتىنە زيارات جاسادىق.

كەڭەستىك جۇيەنىڭ قاتىگەز يدەولوگيالىق ساياساتى قۇنانبايدى وزبىر بيلەۋشى رەتىندە سانامىزعا قۇيعانى ءالى ەستەن شىققان جوق.

تاۋەلسىزدىك تاڭى تاريحىمىزدى جاڭاشا تانۋعا مۇمكىندىك بەردى. قۇنانباي وسكەنبايۇلى دا تۇعان حالقىنا ۇلت قايراتكەرى رەتىندە قايتا ورالدى. تاريحتان ءوز باعاسىن الدى. كوسەم دە، شەشەن دە، ءادىل بيلىك ايتقان قۇنانباي بابامىزعا جاسالعان قۇرمەت - وسى مەموريالدىق مۇراجاي ەكەندىگى داۋسىز.

جيدەباي! شىڭعىستاۋدىڭ ەتەگىندە جاتقان جيدەباي ناعىز قاسيەتتى ساكرالدى ورىن. مۇندا اباي اقىن ءومىرىنىڭ ەڭ سىندارلى جىلدارىن وتكىزگەن. اقىننىڭ اتاقتى قارا ءسوزى دە  وسى جەردە جازىلعان.

جيدەبايدا اباي مەن شاكارىمگە عاجايىپ ەسكەرتكىش قويىلعان. مەموريالدىق كەشەن قانداي!

اباي اقىنعا قويىلعان الەمدىك دەڭگەيدەگى ەسكەرتكىش ۇلت ماحابباتىن كورسەتىپ تۇر. اقىن رۋحىنا تاعزىم ەتۋگە، اباي جۇرگەن جەردى كورۋگە كەلگەن قانشا ما شەتەلدىك تۋريستەردى كوردىك. بۇل ەشقاشان حالىق ۇزىلمەيتىن - جيدەباي!

ابايعا دەگەن قىزىعۋشىلىق، مارحاببات تاۋسىلمايدى. ويتكەنى، ۇلكەنى بولسىن، كىشىسى بولسىن مۇندا اباي ولەڭدەرىن جاتقا وقيدى. اقىن ءومىرى تۋرالى تولعاقتى ءسوز ايتادى. بۇل جەر ۇلت تاربيەلەۋدىڭ، پارتريوتتىق رۋح الۋدىڭ قاسيەتتى جەرى ەكەن. وسىنى كورىپ، سەزىنىپ قايتتىق.

حالىقپەن كوپتەگەن كەزدەسۋلەر بولدى. قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەردىك. ەڭ باستىسى، حالىقتىڭ ەلباسىعا، مەملەكەت باسشىسىنا، جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنا دەگەن ىستىق ىقىلاسىنىڭ كۋاسى بولدىق.

ۇسىنىس تا ايتىلماي قالعان جوق. سونىڭ ءبىرى جونىندە ايتا كەتەيىن. ءبىر پەداگوگ اۋىلداعى مەكتەپتەردە 1-4 سىنىپ وقۋشىلارى مەكتەپ عيماراتىندا وقىپ جاتقانىن ايتتى. بىراق، ەپيدەميولوگيالىق، سانيتارلىق نورمالاردى ساقتاي وتىرىپ، بارلىق سىنىپتاردى مەكتەپ عيماراتىندا وقىتۋ قاجەتتىگى جونىندە ۇسىنىس بەردى. ول اۋىلدىڭ سىرتقى ورتامەن تىكەلەي بايلانىسى جوقتىعىن ەسكەرۋدى سۇرادى. ارينە، ءبىز مۇنى ۇكىمەتكە جەتكىزۋگە ۋادە بەردىك.

ەكى كۇندىك ساپارىمىزدان العان جىلى اسەرلەردىڭ بۇل ءبىر ءساتتى كورىنىسى عانا.

ءبىز سەمەي وڭىرىنەن ابايعا دەگەن ۇلى ماحاببات پەن قۇرمەتتى كورىپ قايتتىق...

باقىتجان جۇماعۇلوۆ،

سەناتور، ابايدىڭ 175 جىلدىعىن وتكىزۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ مۇشەسى، عىلىم، ءبىلىم، تەحنيكا سالاسىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى

Abai.kz