دەموكراتيا ينستيتۋتتارىنىڭ ءبىرى، قازاقشالاپ ايتاتىن بولساق دەموكراتيانىڭ ءبىر مۇشەسى - ەرىكتى، ءادىل سايلاۋ. بۇدان شىعاتىن قورتىندى قانداي دا ءبىر سايلاۋ بولسىن ەرىكتى تۇردە، سايلاۋشىلار داۋسىنا جۇگىنىپ ءادىل وتپەسە، قازاقستاندا دەموكراتيانىڭ /حالىق بيلىگىنىڭ/ ءبىر مۇشەسى مۇگەدەك،  ياعني مەملەكەتتى باسقارۋ تەتىگىندە ماڭىزدى، ءارى قاۋىپتى اقاۋ بار دەگەن ءسوز.

قوعامنىڭ وركەندەۋى دە، كەرى كەتۋى دە سايلاۋدىڭ ءادىل نەمەسە ادىلەتسىز وتۋىنە بايلانىستى.

ءبىز وسىعان دەيىن دە بىرنەشە رەت پرەزيدەنت، پارلامەنت سايلاۋىن وتكىزدىك. ول دەگەنىمىز - دەموكراتيالىق قوعام ورناتۋعا، ازاماتتاردىڭ قۇقىن يگەرۋىنە، مەملەكەتتى باسقارۋعا جاساعان ماڭىزدى قادام. ولاي بولسا، كىم ەركىن، باقىتتى ءومىر سۇرگىسى كەلسە، سول ازامات سايلاۋدىڭ ءادىل ءوتۋىن قاداعالاپ، سايلاۋعا باقىلاۋ جاساۋدى ازاماتتىق بورىشىم دەپ ساناۋى كەرەك. حالىق اتىنان بيلىك جۇرگىزۋگە وكىلدىك بەرىلگەندەردىڭ ادالدىعى، ادىلدىگى، سايلاۋدىڭ ءادىل وتۋىندە ەكەنىن جاسىمىزدان، كارىمىزگە دەيىن ءبىلۋىمىز كەرەك.

وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا ادىلەتسىزدىكتەر مەن قاتار سايلاۋداعى كوميسسيا توراعالارى مەن مۇشەلەرىنىڭ قر «سايلاۋ تۋرالى» زاڭىنان بەيحابار ەكەندىگىنىڭ كۋاسى بولعان ەدىم. وتكەندى ءوتتى دەپ قاراۋعا بولمايدى. وتكەننىڭ قاتەلىكتەرىن كورسەتە وتىرىپ، بولاشاقتا ونداي قاتەلىكتەرگە، زاڭسىزدىقتارعا جول بەرمەۋگە تاجىريبە جيناقتاۋىمىز قاجەت.

دەموكراتيا ينستيتۋتتارىنىڭ ءبىرى، قازاقشالاپ ايتاتىن بولساق دەموكراتيانىڭ ءبىر مۇشەسى - ەرىكتى، ءادىل سايلاۋ. بۇدان شىعاتىن قورتىندى قانداي دا ءبىر سايلاۋ بولسىن ەرىكتى تۇردە، سايلاۋشىلار داۋسىنا جۇگىنىپ ءادىل وتپەسە، قازاقستاندا دەموكراتيانىڭ /حالىق بيلىگىنىڭ/ ءبىر مۇشەسى مۇگەدەك،  ياعني مەملەكەتتى باسقارۋ تەتىگىندە ماڭىزدى، ءارى قاۋىپتى اقاۋ بار دەگەن ءسوز.

قوعامنىڭ وركەندەۋى دە، كەرى كەتۋى دە سايلاۋدىڭ ءادىل نەمەسە ادىلەتسىز وتۋىنە بايلانىستى.

ءبىز وسىعان دەيىن دە بىرنەشە رەت پرەزيدەنت، پارلامەنت سايلاۋىن وتكىزدىك. ول دەگەنىمىز - دەموكراتيالىق قوعام ورناتۋعا، ازاماتتاردىڭ قۇقىن يگەرۋىنە، مەملەكەتتى باسقارۋعا جاساعان ماڭىزدى قادام. ولاي بولسا، كىم ەركىن، باقىتتى ءومىر سۇرگىسى كەلسە، سول ازامات سايلاۋدىڭ ءادىل ءوتۋىن قاداعالاپ، سايلاۋعا باقىلاۋ جاساۋدى ازاماتتىق بورىشىم دەپ ساناۋى كەرەك. حالىق اتىنان بيلىك جۇرگىزۋگە وكىلدىك بەرىلگەندەردىڭ ادالدىعى، ادىلدىگى، سايلاۋدىڭ ءادىل وتۋىندە ەكەنىن جاسىمىزدان، كارىمىزگە دەيىن ءبىلۋىمىز كەرەك.

وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا ادىلەتسىزدىكتەر مەن قاتار سايلاۋداعى كوميسسيا توراعالارى مەن مۇشەلەرىنىڭ قر «سايلاۋ تۋرالى» زاڭىنان بەيحابار ەكەندىگىنىڭ كۋاسى بولعان ەدىم. وتكەندى ءوتتى دەپ قاراۋعا بولمايدى. وتكەننىڭ قاتەلىكتەرىن كورسەتە وتىرىپ، بولاشاقتا ونداي قاتەلىكتەرگە، زاڭسىزدىقتارعا جول بەرمەۋگە تاجىريبە جيناقتاۋىمىز قاجەت.

ادام بولعان سوڭ قاتەلىك بولادى. بىراق ول بىلە تۇرا قاساقانا، كوپشىلىك ءۇشىن جاسالاتىن قاتەلىك بولماۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ ەلدە سايلاۋدا جىبەرىلەتىن قاتەلىكتىڭ، زاڭسىزدىقتىڭ ءبارى الدىن-الا ويلاستىرىپ جاسالاتىنىن كىمنەن جاسىرامىز؟.. اسىرەسە، سايلاۋ كۇندەرى.

وڭتۇستىك قازاستان وبلىسى (وقو) بويىنشا سايلاۋدى باقىلاۋ قوعامدىق كوميتەتىنە  15 قاڭتاردا وتەتىن ءماسليحات سايلاۋىنا قاتىساتىن ۇمىتكەرلەردەن شاعىمدار تۇسۋدە. وقو سوزاق اۋداندىق ءماسليحاتىنا ۇمىتكەرلەر عابيت ەربەرگەنۇلى، ب.تۇرعانباەۆتان تۇسكەن شاعىمداردا وزدەرى تۇسكەن سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنىڭ شەكارالارى 2011 جىلى 23 قاراشادا گازەتكە جاريالانىپ شىققاننان كەيىن، اۋدان اكىمشىلىگى تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلىپ وتىرعان دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەردىڭ پايداسىنا سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنىڭ شەكاراسى تاعى وزگەرتىلگەنىن ايتادى. قر كونستيتۋتتسيالىق «سايلاۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 23 باپ، 5- تارماعىندا ءتيىستى اكىمدەر سايلاۋ تاعايىندالعاننان نەمەسە جاريالانعاننان كەيىن جەتى كۇن مەرزىم ىشىندە باق ارقىلى سايلاۋشىلاردى ءار ءبىر سايلاۋ ۋچاسكەسىنىڭ شەكاراسى جونىندە حاباردار ەتەدى.

زاڭعا سۇيەنىپ  مويىنداساق، شەكاراعا وزگەرتۋ ەنگىزىپ  حابارلاۋ ءۇشىن جەتى كۇننەن ارتىق مەرزىم كورسەتىلمەگەن. سايلاۋعا تۇسەتىن ۇمىتكەرلەر انىقتالعاننان كەيىن سايلاۋ ۋچاسكەسىنىڭ شەكاراسىن وزگەرتۋ زاڭدا قارالماعاندىقتان زاڭسىز دەۋگە بولادى.

سايلاۋدا اكىمشىلىك رەسۋرستاردى ءجيى پايدالانۋدىڭ ءبىر ءتۇرى -- مەكتەپ مۇعالىمدەرى مەن بيۋدجەتتىك سالا قىزمەتكەرلەرىن سايلاۋشىلار ءتىزىمىن جاساۋعا، ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە پايدالانۋ . بۇل جولى دا مەكتەپ مۇعالىمدەرىن سايلاۋ مەرزىمى جاريالانباي تۇرىپ 2011 جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ ءار مەكتەپتەن 10 مۇعالىمنىڭ ءتىزىمىن ەرىكتى كومەكشى /ۆولونتەر/ رەتىندە جاساقتاي باستاعانىن بىلەمىز. دەمەك ءماجىلىستىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن تاراپ، سايلاۋدىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن وتەتىنى بەلگىلى بولعان. ايتپاعىمىز:  قانداي ءىس-شارا بولسىن مۇعالىمدەرگە تىنىم جوق. ولاردىڭ دا وتباسى، جۇمىسى بار -- جۇيكەلەرىن توزدىرىپ دەمالىستارىندا ءۇي ارالاۋ وڭاي ما ؟ مۇعالىمدەردىڭ مۇڭى قانشا جىر بولعانىمەن  سوعان قۇلاق تۇرەتىن  بىر باسشى تابىلمادى.

شىمكەنت قالاسىنىڭ №101 سايلاۋ ۋچاسكەسىن ارالاپ سايلاۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن، جەكە كۋالىك نومەرىن جازىپ جۇرگەن №77 مەكتەپتىڭ ءاليا ەسىمدى مۇعالىمىنەن «كۋالىكتىڭ نومەرىنىڭ قاجەتى نە؟»  دەپ سۇراسام: «اعاي، ءبىز تاپسىرمانى ورىنداپ ءجۇرمىز»، دەيدى. دۇرىس، ءاليا تاپسىرما ورىنداپ ءجۇر. الايدا، سايلاۋشىلار ءتىزىمىن جاساعاندا جەكە كۋالىك نومەرلەرى جازىلمايدى. بۇلاي جازۋ - كەلمەگەن سايلاۋشىلاردىڭ كۋالىك نومەرلەرى بار بيۋللەتەندەرىن تولىتىرىپ جاشىككە تاستاي سالادى دەگەن زاڭدى كۇمان تۋدىرادى.

قر «سايلاۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 24 باپ، 5-تارماعىنا سايكەس، جەرگىلىكتى اكىمدەر باسقا قۇزرەتتى ورگاندار مەن ۇيىمداردىڭ دەرەكتەرىن، الدىن-الا سالىستىرىلعان سايلاۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن ءار جىلدىڭ ءبىرىنشى شىلدەسىندە جانە ءبىرىنشى قاڭتارىندا ءتيىستى اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسياسىنا بەرىپ تۇرۋعا مىندەتتى. مىنە، زاڭ بويىنشا سايلاۋشىلار ءتىزىمى جىلىنا ەكى رەت تەكسەرىلىپ، تولىقتىرىلىپ تۇرادى.

زاڭ بويىنشا سايلاۋعا 20 كۇن قالعاندا اۋدان اكىمدەرىنىڭ قولى قويىلىپ، ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسيالارىنا تاپسىرىلادى.

ەكىنشى، وسى باپتىڭ 4 تارماعى بويىنشا  سايلاۋشىلار ءتىزىمىن جاساعاندا تەك اتى-ءجونى، تۋعان جىلى، مەكەن جايى جازىلۋ كەرەك. ياعني. سايلاۋشىلاردىڭ كۋالىك نومەرىن جازۋ زاڭدا قاراستىرىلماعاندىقتان زاڭ بۇزىلۋدا.

بۇعان قاتىستى ساۋالعا شىمكەنت قالالىق اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى س.و.پاكەەۆ: «سايلاۋشىلاردىڭ قر ازاماتى ەكەنىن بىلۋگە ءارى بەلگىلەنگەن بازامەن سالىستىرۋ ءۇشىن سايلاۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن تولتىرعاندا كۋالىك نومەرىن جازۋ قاجەت بولىپ تۇر» دەيدى. زاڭدا سيلاۋشىلار ءتىزىمىن سايلاۋ كوميسسيالارى جاسايتىنى ايتىلماسا دا سايلاۋ كوميسسياسىن قىستىرىپ قويىپتى. وسى ارادا سۇراق:  نەلىكتەن ازاماتتىعىن ءبىلۋ ءۇشىن كۋالىك نومەرى كەرەك؟ زاڭ بويىنشا  قانداي بازا بولسا دا سايلاۋشىلاردىڭ كۋالىك نومەرى جازىلماۋى كەرەك. باسقا سۇراق، جاۋاپ، اقتالۋ بولمايدى.

وقو  بويىنشا سايلاۋدى باقىلاۋ قوعامدىق كوميتەتىنە سايلاۋعا قاتىستى شاعىمدار كوپتەپ  تۇسۋدە. تەكسەرىپ، زەرتتەلگەننەن كەيىن ونىڭ ءبارىن وسى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا جاريا ەتەتىن بولامىز.

جارقىنبەك سەيتىنبەتۇلى،

حالىقارالىق باقىلاۋشى،

وقو بويىنشا سايلاۋدى باقىلاۋ قوعامدىق

كوميتەتى

"اباي-اقپارات"