جانكەلدى شىمشىقوۆ، ەكونوميست: «بەك ءبىزدى بولشەكتەپ كەتۋى مۇمكىن»
قارجى نارىعىندا اقش دوللارىمەن باسەكەگە ءتۇسىپ، حالىقارالىق ۆاليۋتا اينالىمىنا ەنىپ وتىرعان كارى قۇرلىقتاعى ەلدەردىڭ ورتاق اقشاسى - ەۋرونىڭ جارىق كورگەنىنە دە ون جىل بولىپ قالىپتى. ورتاق ۆاليۋتا ەۋروپاعا نە بەردى؟ كىم ۇتتى، كىم ۇتىلدى؟ قۇرامىندا رەسەي مەن بەلارۋس بار كەدەندىك وداقتى مىسە تۇتپاي بىرىككەن ەكونوميكالىق كەڭىستىككە (بەك) ۇمتىلعان قازاقستاندى الدا نە كۇتىپ تۇر؟ وسى ساۋالدارعا Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ساراپشىسى، ەكونوميست جانكەلدى شىمشىقوۆ مىرزا جاۋاپ بەرەدى.
«اباي-اقپارات»
- بيىل ەۋرونىڭ اينالىمعا شىققانىنا ون جىل تولدى. ەۋروپا ورتاق ۆاليۋتادان نە ۇتتى، نەدەن ۇتىلدى؟
- ەۋروپا ورتاق ۆاليۋتانى اينالىمعا ەنگىزۋ ارقىلى جالپى ۇتىسقا شىقتى. اسىرەسە، جوعارى دامىعان المانيا، فرانتسيا، بەلگيا، گوللانديا سياقتى الدىڭعى قاتارلى ەلدەردىڭ ورتاق ۆاليۋتادان تاپقان ولجاسى مول بولدى. ال، يسلانديا، يرلانديا، گرەتسيا سياقتى تومەن دەڭگەيدەگى ەلدەر ۇتىلدى. قارجى داعدارىسىنىڭ سالدارىنا ۇرىندى.
- ەۋروپانىڭ بىرىگۋى كارى قۇرلىقتى قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ ەكسپانتسياسىنان قورعاپ قالا الا ما؟
قارجى نارىعىندا اقش دوللارىمەن باسەكەگە ءتۇسىپ، حالىقارالىق ۆاليۋتا اينالىمىنا ەنىپ وتىرعان كارى قۇرلىقتاعى ەلدەردىڭ ورتاق اقشاسى - ەۋرونىڭ جارىق كورگەنىنە دە ون جىل بولىپ قالىپتى. ورتاق ۆاليۋتا ەۋروپاعا نە بەردى؟ كىم ۇتتى، كىم ۇتىلدى؟ قۇرامىندا رەسەي مەن بەلارۋس بار كەدەندىك وداقتى مىسە تۇتپاي بىرىككەن ەكونوميكالىق كەڭىستىككە (بەك) ۇمتىلعان قازاقستاندى الدا نە كۇتىپ تۇر؟ وسى ساۋالدارعا Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ساراپشىسى، ەكونوميست جانكەلدى شىمشىقوۆ مىرزا جاۋاپ بەرەدى.
«اباي-اقپارات»
- بيىل ەۋرونىڭ اينالىمعا شىققانىنا ون جىل تولدى. ەۋروپا ورتاق ۆاليۋتادان نە ۇتتى، نەدەن ۇتىلدى؟
- ەۋروپا ورتاق ۆاليۋتانى اينالىمعا ەنگىزۋ ارقىلى جالپى ۇتىسقا شىقتى. اسىرەسە، جوعارى دامىعان المانيا، فرانتسيا، بەلگيا، گوللانديا سياقتى الدىڭعى قاتارلى ەلدەردىڭ ورتاق ۆاليۋتادان تاپقان ولجاسى مول بولدى. ال، يسلانديا، يرلانديا، گرەتسيا سياقتى تومەن دەڭگەيدەگى ەلدەر ۇتىلدى. قارجى داعدارىسىنىڭ سالدارىنا ۇرىندى.
- ەۋروپانىڭ بىرىگۋى كارى قۇرلىقتى قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ ەكسپانتسياسىنان قورعاپ قالا الا ما؟
- ەۋروپادا جاھاندانۋعا قارسى كۇرەس قاتتى ءورشىپ كەلەدى. بىلتىردان بەرى يسپانيا، يتاليا، گرەتسيا ت.ب. ەلدەر ءبىرتۇتاس ەۋروپالىق وداقتى قابىلداۋدان باس تارتىپ، ەۋروپارلامەنتكا دە قارسى شىعۋدا. ولار: «ۇلتتان ۇستەم مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءبارى تاۋەلسىزدىگىمىزدى شەكتەۋى مۇمكىن» دەگەن ۇران سالۋدا. ال، ەندى قىتاي ەكونوميكاسىنان قورعانۋ ماسەلەسىنە كەلسەك، اڭگىمە بىلاي: ەۋروپانىڭ بۇگىنگى تۇتىنۋ نارىعىندا 80 % كۇندەلىكتى تاۋارلاردىڭ ۇلەسى قىتايدان. سوندىقتان ەشقانداي وداق ەۋروپانىڭ ەكونوميكاسىن «قارا قىتايدىڭ» قاپتاۋىنان قورعاي المايدى، ويتكەنى ولار «ۇلى قىتاي قابىرعاسى» بولا المايدى!
- رەسەي، قازاقستان، بەلارۋس ۇشتىگىنىڭ كەدەندىك وداعىنا جىل تولدى. كىم نەدەن ۇتىلدى، نەدەن ۇتتى؟
- رەسەي، قازاقستان، بەلارۋس ۇشتىگىنىڭ كەدەندىك وداعىنان، ارينە، رەسەي ۇتتى. قازاقستان كۇتپەگەن جەردەن جانار-جاعار ماي، كوكونىس، تۇتىنۋ تاۋارلارى، اسىرەسە، شەت ەل اۆتوموبيلدەرىنىڭ بازارىندا باس كوتەرمەس ينفلياتسياعا ۇشىرادى. بۇكىل ءۇش ەل اراسىنداعى وداقتىق اۋىرتپالىقتى قاراپايىم تۇتىنۋشى - ساتىپ الۋشىلار ءوز تابىسىمەن كوتەردى.
- كەدەندىك وداقپەن توقتاماي، بىرىككەن ەكونوميكالىق كەڭىستىككە كىردىك. بۇل قازاقستانعا نە بەرەدى؟ بۇل ساياسي قادامدى قالاي جانە نەمەن تۇسىندىرۋگە بولادى؟
- بىرىككەن ەكونوميكالىق كەڭىستىككە (بەك) كىرىپ ەل تاۋەلسىزدىگىنەن بولشەكتەپ ايىرىلۋىمىز ءسوزسىز. ۇلتتان جوعارعى تۇراتىن بيلىك ورگاندارى ەرتەڭ-اق قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىنىڭ كۇلىن كوككە ۇشىراتىن شەشىم قابىلداۋى مۇمكىن. مۇنداي قاۋىپتى جوققا شىعارۋعا بولمايدى.
- قازاقستان ەكونوميكاسىندا وداقتار مەن كەڭىستىكتەرگە زارۋلىك بار ما ەدى؟
- قازاقستان ەكونوميكاسى شيكىزات وندىرىسىنە باعىتتالعاندىعى بەلگىلى. ەگەر دە قازاقستان يننوۆاتسيالىق جاپونيا، سينگاپۋر، مالايزيا سياقتى ەلدەرمەن وداق، ورتاق كەڭىستىك قۇرسا، ءبىر ءسارى. باسقا ەلدەرمەن، اسىرەسە، رەسەيمەن وداق ءبىزدى كەرى كەتىرەدى.
- بيلىك جاڭاوزەندەگى وقيعادان كەيىن مۇناي گاز سالاسىنداعى ەكونوميكالىق ساياساتقا جانە ينۆەستورلارمەن ارادا جاسالعان كەلىسىم-شارتتاردى قايتا قاراۋى مۇمكىن بە؟
- بيلىك جاڭاوزەندەگى جۇمىسشىلاردىڭ ءادىل تالابىنا 7 اي بويى كوز جۇمىپ قاراپ وتىردى دا اقىرىندا ولاردى وققا بايلادى. ويتكەنى، بۇل جەردە بيلىكتىڭ تابىس كوزى جاتىر، سوندىقتان ەشكىمدى اۋەلى سۋ شاشىپ، ودان سوڭ ءتۇتىن شاشىپ، سوسىن كوزدەن جاس اعىزاتىن گازبەن، ءارى كەتسە رەزينا وقپەن اتۋدىڭ ورنىنا، بىردەن مايدان وعىن بوراتىپ ءولتىردى. بۇل جەردە كىمدە-كىم بيلىكتىڭ تابىس كوزىنە كوز الارتسا، وعان «ءولىم كەلسىن!» دەگەن ۇران وققا اينالادى. ورىس باردى ۆ.ۆىسوتسكي ايتپاقشى: «زدەس ۋ نەگو ينتەرەس، زدەس ۋ نەگو لەجبيششە!»
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
«اباي-اقپارات»
