الاتاۋدىڭ ومىراۋىن ەگىز ەمىپ وتىرعان ەل بولعان سوڭ، قىرعىز جۇرتىنداعى قوعامدىق-ساياسي وقيعالارعا ءمان بەرمەسەك بولبويدى. بۇل رەتتە مەن مىنانى ايتقىم كەلەدى:

قىرعىزداردىڭ وجەتتىگىن، بەلسەندىلىگىن ءوز باسىم قولدايمىن. كەرەك دەسەڭىز، الاڭعا بوز ۇيلەردى تىگىپ تاستاپ، بيلىككە اشىق تالاپ قوياتىن باتىلدىعىنا قىزىعا دا، قىزعانا دا قارايمىن.

قىرعىزدارداعى دەموكراتيا دا قىزىقتىرادى. ولاردا ءباسپاسوز ەركىن، ءسوز بوستاندىعى كۇشتى. ءباسپاسوزدى جەكەلەگەن تۇلعالار قارجىلاندىرا الادى. سوعان سايكەس قىرعىز ءباسپاسوزى دە ايتارىن اشىق ايتىپ، جازارىن اشىق جازادى. الەۋمەتتىك جەلىلەر، اقپاراتتىق پورتالدار بىلاي تۇرسىن، تەلەارنالاردىڭ ءوزى مەملەكەت باسشىسىنان باستاپ ۇكىمەت مۇشەلەرىن، جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتتارىن سىناي الادى.

كەز كەلگەن قىرعىز ازاماتى ءوزىنىڭ تالابىن الدىعا سالىپ، ارزۋ ارمانىن ايتىپ، اق ۇيگە كىرۋگە قاقىلى. پرەزيدەنت پەن پارلامەنت ءۇيىنىڭ الدىندا ون ادام، ءتىپتى ەكى ادام شاعىن ميتينگى وتكىزەتىن مۇمكىندىككە يە. پوليتسيا ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن عانا باقىلاپ تۇرادى.

قىرعىزدىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرى دە قاراپايىم. ەڭ جوعارعى لاۋازىمعا قول ارتقان ۇلىعىنىڭ ءوزى حالىقتىڭ الدىندا كىشىك. ەلمەن ەسەپتەسەدى، ادامشا سويلەسەدى. تىلگە كەلەدى. كوپتىڭ جاعدايىن ۇعۋعا ۇمتىلادى.

حالىقى سياقتى قىرعىز دەپۋتاتتارى مەن ۇكىمەت ادامدارى دا – ەركىن. پارتيالاسىنىڭ نەمەسە ۇكىمەتتەگى ارىپتەسىنىڭ ءىسى جاقپاي ما، جالتاقتامايدى، جالتارمايدى، تۋراسىن ايتادى. كەرەك دەسەڭىز، قارسى تاراپقا شىعىپ كەتەدى. قاتەلەسسە، جاريا تۇردە كەشىرىم سۇرايدى.

قىرعىز حالقى پىسىق، ەڭبەكقور. قىرعىزدار بايتاق دالاسى، استا توك بايلىعى بار قازاقتىڭ بازارىنا اكەلىپ وزدەرى قولدان جاساپ، وندىرگەن دۇنيەسىن ساتادى. جاستارى ءورىپ شەتەلدەردە ءجۇر. تاپقان تايانعاندارىن قىرعىز جاستارى ەلىنە تاسيدى. قىرعىز ايىلدارى سونداي قاجىرلى جاستاردىڭ ارقاسىندا جايناپ تۇر. قىرعىز جاستارى وقۋ-بىلىمىگە دە قۇشتار. وسى كۇنى قايدا بارساڭ دا الدىڭىنان «اسسالاۋماعالايكۋم، بايكە» دەپ قىرعىزدىڭ ورىمىدەي قىز-جىگىتتەرى شىعادى. قىرعىزدار – شەتىنەن پاتريوت. ەلىن جامانداپ، جەرىن جامانداپ، «مەن مۇنداي مەملەكەتتە تۇرمايمىن، كەتەمىن، ازاماتتىعىمدى وزگەرەتىم، ۇلتىمدى وزگەرتەم» دەيتىن قىرعىزدى تاپپايسىڭ. «اتاڭ قوقي، بۇگۇن جاقشى بولماسا، ەرتەڭ گەلەچەك جاقشى بولاد تا» دەيدى ءبىزدىڭ قىرعىز باۋىرلار.

قىرعىزعا تاعى ءبىر قىزعاتىنىڭ – تۇتاس قىرعىز قىرعىز تىلىندە سويلەيدى. ءىشىنارا وزگە ۇلتتار دا ساياسي ناۋقاندار بارىسىندا ايىر قالپاقتى اعايىنىمىزدىڭ تىلىندە سايراپ جۇرەدى. قايبىر جىلى، اقاەۆتىڭ تۇسىندا بولسا كەرەك، بيلىكشىل توپ ورىس تىلىنە دە مەملەكەتتىك مارتەبە بەرەلىك دەگەندە قىرعىزدىڭ تايلىسى مەن تاياقتىسى قالماي الگى باستاماعا قارسى شىقتى. بولدىرماي تاستادى.

مىنە، وسىنداي ەركىن ەلدىڭ ەرىك-جىگەرىن كەيىنگى كەزدەرى كلانارالىق كۇشتەر باسقا ارناعا بۇرىپ بارادى. حالىق قۋاتىن كلان كوسەمدەرى جەكە باستارىنىڭ مۇددەسىنە پايدالانۋدا. سونىڭ سالدارىنان قازىر قىرعىزستانداعى دەموكراتيا دەموكراتيا ەمەس، دەموگوگتاردىڭ ىقپالىنا ءتۇسىپ قالعان بۇقارالىق دۇمپۋگە (وحلوكراتياعا) ۇلاسىپ بارادى. ەگەر بۇل وحلوكراتيا ەمەس، دەموكراتيا بولسا، قىرعىزستان وسى كۇنى ءبىر ناتيجەگە جەتۋى كەرەك ەدى عوي. دەموكرتايا دەگەنىمىزدىڭ ءوزى ناتيجە ەمەس پە؟

مىسالى، قىرعىزدار الدىمەن اقاەۆتى ەلدەن الاستادى. «و!» دەدىك. بيلىككە باكيەۆ كەلدى. باكيەۆ بيلىككە ءبىر ءوزى كەلمەپتى، بانداسىن ەرتە كەلىپتى. ءسويتىپ رەسمي بىشكەكتى باندى جايلادى. قىرعىزدار اق بوز ءۇيدى سامساتىپ تىگىپ جىبەرىپ، جيىن وتكىزدى دە، باكيەۆتى دە ءبىر-اق تۇندە قىر اسىردى. «وپپو!» دەدىك. وتۋىنباەۆانى عانا ورىنتاعىندا وتىرعىزىپ، ورنىنا اتامباەۆتى سايلاعاندا جانە «بارەكەلدى» دەگەنبىز. ويتكەنى اتامباەۆ باكيەۆپەن ۇستاسقان باتىر ەدى. ارتىنان اتامباەۆ تا «كاكاي» بولىپ شىقتى. اتامبەۆ ورنىنا مۇراگەرى جيەنبەكوۆتى قالدىردى. سونداعى ونىڭ ويى – قىرعىزستاندى پارلامەنتتىك رەسپۋبليكا جاساپ، پارتياسى ارقىلى زاڭ شىعارۋشى ورگاندى الۋ ەكەن. ونىسىن ساياساتتا ساق، قىراعى قىرعىزدار ءبىلىپ قويىپ، تاعى دا اتتانعا باستى دا، جيەنبەكوۆ اتامباەۆتى سوتتاپ تىندى. ەندى جيەنبەكوۆتى توڭكەرىپ تاستاپ قايتادان اتامباەۆ پەن ونىڭ اينالاسىنداعىلاردى الديارلاۋعا شاق قالىپ وتىر. بۇنىڭ ارعى جاعىندا «اتامباەۆتى بەكەرگە كۇيدىرىپپىز، وبال جاساپپىز، ازاماتىمىز وسى ەكەن» دەيتىن ەلدىك مۇددەدەن گورى توپتىق، ايماقتىق مۇددە جاتسا كەرەك. ويتكەنى قىرعىزستانداعى ساياسي ايتىس-تارتىس سوڭعى جىلدارى وسىنداي سيپات الىپ ۇلگەردى. ال بۇنىڭ سوڭى جاقسى بولماۋى مۇمكىن.

ءبىز قىرعىزستاننىڭ «بوربور ازياداعى دەموكراتيا ارالى» بولا وتىرىپ، دامىعانىن، تىنىشتىعىن، تۇراقتىلىعىن قالايمىز. قالاي بولعاندا دا بۇل ەل ۇلتتىق كەلىسىم اياسىندا دەموكراتيالىق داڭعىل جولدا ءومىر سۇرسە ەكەن دەيمىز.

داۋرەن قۋاتتىڭ جازباسى

Abai.kz