جەكسەنبى كۇنى وتەتىن سايلاۋعا وراي «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى دوس كوشىم مىرزامەن سايلاۋ حاقىندا وتكىزىلگەن كونفەرەنتسيا مارەسىنە جەتتى. وقىرماندار جولداعان سوڭعى بىرنەشە ساۋالعا جاۋاپ بەرگەن دوس كوشىم: «سايلاۋعا سەنىم وسى ۋاقىتقا دەيىنگى  سايلاۋلاردىڭ ادىلەتسىز وتكەندىگىنەن عانا كەتتى» دەگەن ويىن جەتكىزىپتى.

«اباي-اقپارات»

- دوس اعا, وي-تولعامدارىڭىزدى وقىدىم, راحمەت!

ءاربىر قالا، اۋداندا سايلاۋ ورتالىقتارى بار. توراعاسى -  نۇروتاننان، ال، ورىنباسارلارى باسقا پارتيالاردان قويىلعان. شىندىعىنا كەلگەندە، ەلدى-مەكەندەردە «كوممۋنيستىك» پارتيا دا، «اق جول» دا، «رۋحانيات» تا جوق. پارتيالاردىڭ بەلسەندى جۇمىسىندا كورمەيسىڭ. بىراق وسىنداي كەزەكتى سايلاۋلاردا الگى پارتيالاردىڭ بارلىعى ارالدىڭ تابانىنا جاسىرىنىپ، سۋ كەلگەن سوڭ قايتا تىرىلگەن تۇز بالىقتار سياقتى قىبىرلاپ جۇرەدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ ساياساتتان با الدە وتىرىككە ابدەن مالدانعان حالىقتىڭ «جاماندىعىنان» با؟ الدە ناۋقان كەزىندە عانا پارتيا ەكەنى ەسىنە تۇسەتىن قۋىرشاقتاردان با؟  بالكىم، بيلىك قوعامدىق ساياسي ينستيتۋتتاردىڭ دامۋىن قالاماي ما؟ بۇعان نە دەيسىز؟

ۇلىقبەك قاپتاعاي

جەكسەنبى كۇنى وتەتىن سايلاۋعا وراي «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى دوس كوشىم مىرزامەن سايلاۋ حاقىندا وتكىزىلگەن كونفەرەنتسيا مارەسىنە جەتتى. وقىرماندار جولداعان سوڭعى بىرنەشە ساۋالعا جاۋاپ بەرگەن دوس كوشىم: «سايلاۋعا سەنىم وسى ۋاقىتقا دەيىنگى  سايلاۋلاردىڭ ادىلەتسىز وتكەندىگىنەن عانا كەتتى» دەگەن ويىن جەتكىزىپتى.

«اباي-اقپارات»

- دوس اعا, وي-تولعامدارىڭىزدى وقىدىم, راحمەت!

ءاربىر قالا، اۋداندا سايلاۋ ورتالىقتارى بار. توراعاسى -  نۇروتاننان، ال، ورىنباسارلارى باسقا پارتيالاردان قويىلعان. شىندىعىنا كەلگەندە، ەلدى-مەكەندەردە «كوممۋنيستىك» پارتيا دا، «اق جول» دا، «رۋحانيات» تا جوق. پارتيالاردىڭ بەلسەندى جۇمىسىندا كورمەيسىڭ. بىراق وسىنداي كەزەكتى سايلاۋلاردا الگى پارتيالاردىڭ بارلىعى ارالدىڭ تابانىنا جاسىرىنىپ، سۋ كەلگەن سوڭ قايتا تىرىلگەن تۇز بالىقتار سياقتى قىبىرلاپ جۇرەدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ ساياساتتان با الدە وتىرىككە ابدەن مالدانعان حالىقتىڭ «جاماندىعىنان» با؟ الدە ناۋقان كەزىندە عانا پارتيا ەكەنى ەسىنە تۇسەتىن قۋىرشاقتاردان با؟  بالكىم، بيلىك قوعامدىق ساياسي ينستيتۋتتاردىڭ دامۋىن قالاماي ما؟ بۇعان نە دەيسىز؟

ۇلىقبەك قاپتاعاي

- مەنىڭشە، ءسىزدىڭ ايتقان سەبەپتەردىڭ بارلىعى دا بار. سايلاۋ كەلگەندە «تىرىلەتىن بالىقتار» - قازاق ەلىندە كوپ پارتيالى جۇيە بار ەكەندىگىنىڭ «دالەلى» رەتىندەگى كولەڭكە كورسەتكىشتەر. ولاردىڭ سايلاۋ اراسىنداعى تىرشىلىكتەرىن، جۇزەگە اسىرعان ءىس-اركەتتەرىن (دۇرىسىندا، ارەكەتسىزدىكتەرىن) حالىق جاقسى  بىلەدى. سوندىقتان بۇگىنگى پارتيالاردىڭ 80 پايىزىن پارتيا دەپ ايتۋ دا قيىن. ەكىنشى ويىڭىزدىڭ دا جانى بار. ەگەر بيلىك كوپپارتيالىق جۇيەنى دامىستقىسى كەلسە، وركەنيەتتى ەلدەردە ونىڭ سان ءتۇرلى مەحانيزىمى بار. وكىنىشكە قاراي، بىزدە سول جولداردىڭ ءبىر دە ءبىرى جوق.

- دەپۋتاتتاردىڭ ىشىندە قازاقستان تاريحىندا «مەن زەينەت جاسىنا كەلدىم»، - دەپ ابىرومەن زەينەتكەرلىككە كەتكەن دەپۋتات بولدى ما؟

- وتكەن شاقىرىلمداعى دەپۋتاتتاردىڭ ىشىندە، ۇمىتپاسام، بىرەۋى (ۇلكەسكەرلەردىڭ ەسەبىنەن ءۇي سالعان الپاۋىت بولۋى كەرەك) ءوز ەركىمەن كەتكەن سياقتى. ناقتى اتى-ءجونى ەسىمدە جوق.

- دوس مىرزا، پرەزيدەنت كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ شەشىمىنە نە سەبەپتى ۆەتو قويدى دەپ ويلايسىز؟ بۇل كەزەكتى ويىن با, الدە جۇرتقا "جاقىنداۋدىڭ" ءتاسىلى مە؟

جاڭاوزەندە بيلىك پارتياسىنان باسقا ساياسي پارتيالار سايلاۋالدى ناۋقانىن جۇرگىزە مە؟ وعان بيلىك رۇقسات بەرە مە، الدە كەدەرگى ويلاپ تابۋى مۇمكىن بە؟

"جاڭاوزەندەگى تۇتىنۋ تاۋارلارىنىڭ باعاسى وزگە ايماقتاردان ارزانداتىلدى" دەپ مەملەكەتتىك باق ايتىپ جاتىر. بۇل ساياسات ەل ءىشىن بولشەكتەمەي مە؟ ازاماتتاردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرادى دەپ ويلامايسىز با؟ جانە ازىق-تۇلىك باعاسىن ارزانداتۋ ارقىلى جاڭاوزەندەگى كۇردەلى جاعدايدى جەڭىلدەتپەك بولىپ وتىرعان بيلىكتىڭ ءىسى كۇلكىلى ەمەس پە؟

سايلاۋدان سەنىم نەگە كەتتى؟

وسىندا قۇرمانعازى راحمەتوۆ دەگەن ازاماتتىڭ مەدالعا قاتىستى سۇراعى بولىپ ەدى. جاڭىلماسام، سىزدەر، "جەلتوقسان" مەدالىن تاعايىنداپ، ونى پرەزيدەنتكە، ن.سابيليانوۆقا جانە تاعى بىرنەشە ادامعا بەرىپسىز. قۇرەكەڭ سول جايلى سۇراپ ەدى، بۇعان نە دەيسىز؟

وسى سايلاۋدا ادىلەتسىزدىكتەر ورىن الىپ جاتسا، حالىق ءوز قۇقىن قورعاپ، (رەسەيدەگىدەي) ادىلدىكتى تالاپ ەتە الاتىنداي دارەجەدە دەپ ويلايسىز با؟ ەگەر ولاي بولماسا، قوعامنىڭ ساياس-قۇقىقتىق ساۋاتىن كوتەرۋ ءۇشىن قانداي كەشەندى شارۋالار جاسالۋ قاجەت دەپ بىلەسىز؟

- پرەزيدەنتتىڭ ۆەتوسىنا مەن دە تۇسىنە المادىم. ەگەر توتەنشە جاعداي ساقتالسا، كانديداتتار حالىقپەن كەزدەسۋ وتكىزىپ، جيىن، شەرۋ جاساي الماسا، سايلاۋدىڭ (كانديداتتار اراسىنداعى تارتىستىڭ) بولعانىنان بولماعانى دۇرىس.

باسقا پارتيالاردىڭ سايلاۋ ناۋقانىن جۇرگىزۋ، جۇرگىزبەۋىن سول پارتيالاردان سۇراۋ كەرەك سياقتى. مەنىڭ كوزقاراسىم - توتەنشە جاعداي كەزىندە سايلاۋ ناۋقانىن جۇرگىزۋدەن باس تارتۋ قاجەت.

ءسىزدىڭ ويىڭىزدى قولدايمىن. ەگەر الەۋمەتتىك ماسەلە شيلەنىسكەن جاعدايدا، حالىقتى تىنىشتاندىرۋ ءۇشىن، تەك سول ايماقتاعى باعانى تومەندەتسە، بۇل - بارىپ تۇرعان اقىماقتىق بولادى.

سايلاۋعا سەنىم وسى ۋاقىتقا دەيىنگى  سايلاۋلاردىڭ ادىلەتسىز وتكەندىگىنەن عانا كەتتى.

«ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسى 1986-1990-نشى جىلدارداعى تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن ازاماتتارعا العىس حات دايىنداپ تاپسىرۋعا مۇرىندىق بولدى. ول حات (بيلىكتىڭ سول كەزەڭدەگى ازاماتتارعا راحمەت ايتپاسى بەلگىلى) 1000-عا جۋىق ازاماتتارعا بەرىلدى. بۇل جۇمىسقا «اق جول» پارتياسى دا ات سالىستى. دەمەك، ءسىز جاڭىلدىڭىز. ال «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامدىق بىرلەستىگى «جەلتوقسان ارداگەرى» دەگەن ءتوس بەلگى شىعارىپ، سونىڭ بىرەۋىمەن مەنى جانە حاسەن قوجا-احمەتتى ماراپاتتادى. (ولار دا بيلىكتەن كۇدەرلەرىن ءۇزىپ، جەلتوقسانشىلاردى  وزدەرى ماراپاتتاۋعا كىرىسكەن سياقتى). باسقا كىمدەرگە بەرەدى، ول جاعىندا مەنىڭ جۇمىسىم جوق. قۇرمانعازىنىڭ سۇراعىن وقىدىم. مەنىڭ تاڭ قالعانىم، ول ازامات «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ قۇرىلعانى ەلدى بولشەكتەپ جىبەرەدى دەگەن وي ايتىپتى. مەنىڭشە، 1989 جىلى قۇرىلعان، حاسەن مەن امانجول سياقتى ازاماتتار باسقارعان ۇيىمنان (ولار پارتياعا دا اينالماقشى بولعان) كەيىن گۇلبارام دا، گۇلنار دە، ءۇمىت تە، باقىتبەك تە، تولەگەن دە ت.ب. ءوز بىرلەستىكتەرىن قۇردى. قۇرمانعازى ولارعا دا وسىنداي ايىپتار تاقتى ما، بىلمەيمىن. قۇرەكە، ءار ادامنىڭ، ءار توپتىڭ قوعامدىق بىرلەستىك قۇرىپ، بەلگىلى ءبىر قوعامدىق  ماقسات ءۇشىن جۇمىس ىستەۋىنە تولىق قۇقىعى بار. بۇل جەردە ىشتارلىق بولماۋى كەرەك. (وقىرماندارعا ايتا كەتەيىن، قۇرمانعازى پرەزيدەنتتىككە تۇسەمىن دەگەندە، «جەلتوقسان اقيقاتى» ات سابىلتىپ، قول جيناپ، ءوز مۇمكىندىكتەرىنشە جۇمىس ىستەگەن. بۇل جۇمىسقا «ۇلت تاعدىرىنىڭ» جەرگىلىكتى بولىمشەلەرى دە ات سالىستى ). ەگەر ولار جۇمىس ىستەي الماسا نەمەسە جاساعان جۇمىستارى ادامداردىڭ كوڭىلىنەن شىقپاسا، حالىق ءوزىنىڭ باعاسىن بەرە جاتادى. «ۇلت تاعدىرى» قۇرىلعاندا دا، بىزبەن جاعالاسىپ، «حالىق دابىلى»، «ەل بولاشاعى» دەگەن ۇيىمدار قۇرىلدى. ءبىز ولارعا شىن كوڭىلىمىزبەن باتامىزدى بەردىك. وكىنىشكە قاراي، ولار ءبىر جىلدىڭ كولەمىندە جۇمىستارىن توقتاتتى... قۇرەكەڭنىڭ تاعى ءبىر اداسۋى - «جەلتوقسان اقيقاتىنىڭ» قۇرىلۋىنا مەنىڭ قاتاسىم بار دەگەن پىكىرى. ولاردىڭ قۇرىلتايىندا مەنىڭ: «ءبىز («ۇلت تاعدىرى») اتقارۋشى ديرەكتورعا جارىماي-اق قويدىق. بىزگە كەلگەن ادامدار ەكى-ءۇش جىلدان سوڭ، وزدەرىنە جاڭا قۇرىلىم قۇرىپ الىپ كەتەدى» دەگەنىم بار. سوندىقتان مەنىڭ «جەلتوقسان اقيقاتىن» قۇرۋعا ەشقانداي دا قاتىسىم جوق. ال، ەگەر ول ۇيىمنىڭ جانە باسقا دا ۇيىمداردىڭ ۇلتتىق باعىتتاعى ءىس-ارەكەتتەرىنە ات سالىسساق، قولداساق - بۇل ءبىزدىڭ ورتاق ماقسات جولىنداعى باستى ۇستانىمىز دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. ءبىر ءبىرىنىڭ ارتىنان شي جۇگىرپەي، «ءبىرىن-ءبىرى باتىر» دەيتىن ۋاقىت الدەقاشان جەتتى. بارلىق ۇلتتىق ۇيىمدار بىزدەردەن ۇلگى السىن!

سوڭى

«اباي-اقپارات»