قازاقستاندا رەپاتريانتتاردىڭ (قانداس) جەكە مۇلكىنە قاتىستى مىندەتتى تولەمدەر مەن الىمداردى تولەۋدەن بوساتۋدى قاراستىراتىن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر بەكىتىلىپ، جەكەلەگەن تۇزەتۋلەر قابىلدانعان. سونىمەن، «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 22 شىلدەدەگى № 477-IV زاڭى 23-بابىنىڭ 4-1 تارماعىنا سايكەس ەتنيكالىق قازاقتار جانە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرى (قانداس) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنا كەلگەن كەزدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقارالىق شارتتارىنا جانە (نەمەسە) كەدەن زاڭناماسىنا سايكەس، كولىك قۇرالدارىن قوسا العاندا جەكە پايدالانۋعا ارنالعان مۇلكىنە كەدەندىك تولەمدەردى تولەۋدەن بوساتىلادى. 

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كەدەندىك رەتتەۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2017 جىلعى 26 جەلتوقسانداعى №123-VI كودەكسىنىڭ            354-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس ەگەر قازاقستانعا تۇرعىلىقتى تۇرۋعا، قونىس اۋدارۋعا نيەتى بار رەپاتريانتتار (قانداس) نەمەسە جەكە تۇلعالار ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك اۋماعىنا تاۋارلار اكەلەتىن بولسا جەكە پايدالانۋعا ارنالعان تاۋارلارعا قاتىستى كەدەندىك باجدار، سالىقتار تولەنبەيدى. 

بۇدان باسقا، وسى قۇجاتتا 351-باپتىڭ 17-تارماعىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا تۇرعىلىقتى تۇرۋعا قونىس اۋدارۋعا، بوسقىن، رەپاتريانت (قانداس) مارتەبەسىن الۋعا نيەتى بار شەتەلدىك جەكە تۇلعانىڭ وتكىزەتىن جەكە پايدالانۋعا ارنالعان تاۋارلارىنا قاتىستى ۋاقىتشا ساقتاۋعا ورنالاستىرىلاتىن تاۋارلارعا تولەم قاراستىرىلماعان. 

اتالعان زاڭداردىڭ حالىقارالىق شارتتارعا سايكەستىگىنە قاتىستى ايتار بولساق، كورسەتىلگەن تارماقتار ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ءىسىنىڭ قاعيدالارىنا قايشى كەلىپ قانا قويماي، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا كەڭەسىنىڭ «جەكە پايدالانۋعا ارنالعان تاۋارلارعا بايلانىستى جەكەلەگەن ماسەلەلەر تۋرالى» (3-قوسىمشا) 2017 جىلعى 20 جەلتوقسانداعى № 107 شەشىمىمەن بەكىتىلگەن، ولارعا سايكەس ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلىنە تۇرعىلىقتى تۇرۋعا قونىس اۋدارعان بولىپ تانىلعان شەتەلدىك جەكە تۇلعا كەدەندىك باجدار مەن سالىقتاردى تولەۋدەن بوساتىلا وتىرىپ كەز كەلگەن ادىسپەن كولىك قۇرالىن اكەلە الادى. نەگىزگى تالاپتار مىناعان كەلىپ سايادى.

كەدەندىك جانە سالىقتىق جەڭىلدىكتەردى بەرۋ شارتتارى: 

– كولىك قۇرالى جەكە پايدالانۋ ءۇشىن قولدانىلۋى ءتيىس; 

– جەڭىلدىكتەر كولىكتىڭ ءاربىر ءتۇرىنىڭ 1 بىرلىگىنە بەرىلەدى (جەڭىل اۆتوكولىك، موتوكولىك، تىركەمە); 

– ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك اۋماعىنا الدىڭعى تۇرعان ەلدەن اكەلۋ قونىس اۋدارۋشىنىڭ قۇجاتى بەرىلگەن كۇننەن باستاپ 18 ايدان كەشىكتىرىلمەي جۇزەگە اسىرىلادى; 

– جەكە پايدالانۋعا ارنالعان كولىك قۇرالدارى 6 ايدان كەم ەمەس مەرزىمدە نەمەسە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتە بەكىتىلگەن وزگە دە اسا قاتاڭ مەرزىم ىشىندە جەكە مەنشىكتە بولاتىن (مىسالى، رەسەيدە مەرزىم 12 ايدان كەم ەمەس); 

– بۇرىن مۇنداي جەكە تۇلعا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەدەندىك اۋماعىنا اكەلۋدى جۇزەگە اسىرماعان. 

وتانداستاردى اكەلىنەتىن كولىك قۇرالدارىنا كەدەندىك تولەمدەر مەن سالىقتاردى تولەۋدەن بوساتۋ بويىنشا رەسەي پراكتيكاسى:

رەسەي فەدەراتسياسىنا تۇرعىلىقتى تۇرۋعا قونىس اۋداراتىن جەكە تۇلعالار شەتەلدە تۇراتىن وتانداستاردىڭ رەسەي فەدەراتسياسىنا ءوز ەركىمەن قونىس اۋدارۋىنا جاردەم ەتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما  قاتىسۋشىسىنىڭ كۋالىگىنە يە بولسا كەدەندىك تولەمدەر مەن سالىقتاردى تولەمەستەن ءبىر كولىك قۇرالىن اكەلۋگە قۇقىعى بار.  

بۇل رەتتە تەحنيكالىق رەگلامەنت (ەۋرو 4-تەن تومەن ەمەس ەكونوميكالىق كلاسسقا سايكەستىگى) اتالعان باعدارلاما بويىنشا رەسەيگە اكەلىنەتىن اۆتوموبيل تەحنيكاسىنا ارەكەت ەتپەيدى. بۇعان قوسا، كادەگە جاراتۋ الىمى دا باعدارلاما قاتىسۋشىلارى اكەلەتىن كولىك قۇرالدارىنا قاتىستى تولەنبەيدى. 

مىسال. رەسەيدە كولىك قۇرالىن تىركەۋ جانە ەسەپكە قويۋ ءۇشىن قونىستاندىرۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا ەڭ الدىمەن كەلگەندىگى تۋرالى فەدەرالدىق كوشى-قون قىزمەتىن حابارلاندىرۋى قاجەت (شەتەل ازاماتتارى ءۇشىن رەسەيدە ۋاقىتشا تۇرۋعا رۇقسات الۋ – ۋتر 3 جىلعا بەرىلەدى). بۇدان ءارى كەدەندىك قىزمەتكە ۋتر، تولقۇجات، باعدارلاما قاتىسۋشىسىنىڭ كۋالىگىن، كولىكتىڭ تەحنيكالىق تولقۇجاتىن كورسەتۋ قاجەت. وسىدان كەيىن قاتىسۋشى كقت (كولىك قۇرالىنىڭ تولقۇجاتى) الادى. مەملەكەتتىك جول قوزعالىسى قاۋىپسىزدىگىنىڭ ينسپەكتسياسىنا كولىك قۇرالىن تىركەۋ (مەملەكەتتىك ءنومىر الۋ) ءۇشىن كقت، تولقۇجات، ۋتر، باعدارلاما قاتىسۋشىسىنىڭ كۋالىگى، كولىك قۇرالىنا ارنالعان ساقتاندىرۋ ءپوليسى، مەملەكەتتىك باجدىڭ تولەنگەندىگى تۋرالى تۇبىرتەك قاجەت. ناتيجەسىندە كولىك قۇرالىن ۋتر سياقتى 3 جىل مەرزىمگە تىركەيدى.

قازاقستان مەن رەسەيدە رەپاتريانتتاردىڭ كولىك قۇرالدارىن راسىمدەۋى كەزىندە جەڭىلدىكتەر بەرۋ ماسەلەسىن زەردەلەۋ بارىسىندا ەكى مەملەكەتتە دە رەپاتريانتتاردى قولداۋ قاراستىرىلعاندىعى انىقتالدى، دەگەنمەن ەكى ەلدە قابىلدانعان تەتىكتەردىڭ ايىرماشىلىقتارى بار. رەسەيدە نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر قاراپايىم ءارى ناقتى تۇسىندىرىلگەن (رەسەي زاڭناماسىندا جەڭىلدىكتەردى الۋ پروتسەدۋراسى انىق جانە تۇسىنىكتى، ال قازاقستاندىق نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردە كەدەندىك تولەمدەر مەن سالىقتاردان بوساتۋ تەتىكتەرى كۇردەلى ءارى جۇيەسىز تۇسىندىرىلگەن. سونىمەن، قازاقستاندا قابىلدانعان زاڭدار مەن كودەكستەر كولىك قۇرالىن تىركەۋ كەزىندە كادەگە جاراتۋ الىمىن تولەمەۋگە تۇسىنىكسىز جاعدايدا مۇمكىندىك بەرە مە جانە ولاردىڭ اۆتوكولىكتەرىنىڭ ەكولوگيالىق كلاسسى ەۋرو 4 تالاپتارىنا سايكەس كەلمەسە نە ىستەۋ كەرەك؟ 

ناتيجەسىندە، رەپاتريانتتارعا قازاقستانعا كولىك قۇرالدارىن اكەلۋ كەزىندە كەدەندىك باجدار مەن سالىقتاردى تولەۋدەن بوساتۋعا باس تارتقاندا، ولار اۆتوكولىكتى باستاپقى تىركەۋدەن وتۋگە جانە ونى ەسەپكە قويۋعا مىندەتتى (تومەندەگى اقپاراتتى قاراۋ). 

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا شەتەلدىك نومىرلەرى بار اۆتوموبيلدەرگە كەدەندىك رۇقسات بەرۋ جانە تىركەۋ بويىنشا انىقتامالىق اقپارات 

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ءۇشىنشى ەلدەردەن اكەلىنەتىن شەتەلدىك نومىرلەرى بار اۆتوموبيلدەر باستاپقى تىركەۋدەن جانە ەسەپكە قويۋدان وتۋگە مىندەتتى.

اۆتوموبيلدەردى باستاپقى تىركەۋگە جۇمسالاتىن شىعىندار: 

• كادەگە جاراتۋ الىمى;

• كەدەندىك تولەمدەر;

• باستاپقى تىركەۋ الىمى;

• تەحنيكالىق تولقۇجات دايىنداۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك باج سالىعى; 

• مەملەكەتتىك ءنومىر دايىنداۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك باج سالىعى;

• كولىك قۇرالى كونسترۋكتسياسىنىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى كۋالىك تولەمى. 

بۇل رەتتە، كادەگە جاراتۋ تولەمى تەحنيكانى باستاپقى ەسەپكە قويۋعا دەيىن جۇزەگە اسىرىلادى. 

كادەگە جاراتۋ الىمى 

ەڭ تومەنگى كادەگە جاراتۋ الىمى – گيبريدتىك اۆتوموبيلدەردى  قوسپاعاندا، ەلەكترقوزعالتقىشتارى بار اۆتوموبيلدەر ءۇشىن. ولارعا 3 كوەففيتسيەنتى قولدانىلادى، كادەگە جاراتۋ الىمىنىڭ مولشەرى 416 700 تەڭگەگە تەڭ. 

وزگە دە جەڭىل اۆتوكولىكتەر ءۇشىن قوزعالتقىش كولەمى ارقىلى ەسەپتەلەدى: 

• 1 000 كۋب. سم دەيىن – 50 اەك*كوەففيتسيەنت 3 – 416 700 تەڭگە;
• 1 001 كۋب.سم-دەن 2 000 كۋب. سم دەيىن – 50 اەك *كوەففيتسيەنت 7 – 972 300 تەڭگە;
• 2 001 كۋب.سم-دەن 3 000 كۋب. سم دەيىن – 50 اەك *كوەففيتسيەنت 10 – 1 389 000 تەڭگە;
• 3 001 كۋب. سم جوعارى – 50 اەك *كوەففيتسيەنت 23 – 3 194 700 تەڭگە.

كەدەندىك تولەمدەر

ءۇشىنشى ەلدەردەن اكەلىنەتىن جەڭىل اۆتوكولىكتەرگە كەدەندىك باجدار اۆتوموبيل قۇنىنىڭ 12-19% ارالىعىندا قامتيدى. مىسالى، شىعارىلعان ساتتەن باستاپ 7 جىلدان استام ۋاقىت وتكەن كولەمى 3 000 كۋب. سم-گە دەيىنگى اۆتوموبيلگە كەدەندىك تولەم مولشەرى اۆتوموبيل قۇنىنىڭ 19% قۇرايدى. 

باستاپقى تىركەۋ الىمىنىڭ سوماسى اۆتوموبيل جاسىنا بايلانىستى:

– ەكى جىلعا دەيىن جانە – 0,25 اەك (695 تەڭگە);

– ەكى جىلدان ءۇش جىلعا دەيىن– 50 اەك (138 900 تەڭگە);

– ءۇش جىلدان جوعارى – 500 اەك (1 389 000 تەڭگە).

تەحنيكالىق تولقۇجات دايىنداۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك باج سالىعى   1,25 اەك (3 473 تەڭگە) قۇرايدى، مەملەكەتتىك ءنومىر دايىنداۋ ءۇشىن – 2,8 اەك (7 778 تەڭگە).

بۇدان باسقا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ەسەپكە قويۋدان الدىن كولىك قۇرالى كونسترۋكتسياسىنىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى كۋالىك الۋ جانە اتتەستاتتالعان ورناتۋ ورتالىقتارىندا اۆتوكولىكتى ەۆاك باتىرماسىمەن جابدىقتاۋ قاجەت (كۋالىك راسىمدەۋ ءۇشىن شامامەن 50 000 تەڭگە + ورناتۋ ءۇشىن 189 000 تەڭگە = 239 000 تەڭگە).

وسىلايشا، جەڭىل اۆتوكولىكتى باستاپقى تىركەۋ جانە ەسەپكە قويۋ ءۇشىن شىعىندار سوماسى 670 مىڭ تەڭگەدەن باستاپ + اۆتوموبيل قۇنىنان 12-19% كەدەندىك تولەمدەر 4,8 ملن. تەڭگەگە دەيىن  + اۆتوموبيل قۇنىنان 12-19% كەدەندىك تولەمدەر اۋىتقۋى مۇمكىن. 

انىقتاما. مىسالى، ءۇشىنشى ەلدەردەن اكەلىنەتىن كولەمى 3 000 كۋب. سم، 2013 جىلى شىعارىلعان، قۇنى 4,5 ملن. تەڭگە بولاتىن جەڭىل اۆتوكولىكتى باستاپقى تىركەۋ جانە ەسەپكە قويۋ شىعىندارى 3 883 251 تەڭگەنى قۇرايدى، ونىڭ ىشىندە:  

• كادەگە جاراتۋ الىمى – 1 389 000 تەڭگە;
• كەدەندىك باج – اۆتوموبيل قۇنىنىڭ 19 %-ى – 855 000 تەڭگە;
• باستاپقى تىركەۋ الىمى – 1 389 000 تەڭگە;
• تەحنيكالىق تولقۇجات ءۇشىن باج – 3 473 تەڭگە;
• مەملەكەتتىك ءنومىر ءۇشىن باج – 7 778 تەڭگە;
• اۆتوكولىك كونسترۋكتسياسىنىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى كۋالىك – 239 000 تەڭگە.

كورىپ وتىرعانىمىزداي، شەتەلدىك نومىرلەرى بار جەڭىل اۆتوكولىكتى باستاپقى تىركەۋگە جانە ەسەپكە قويۋعا جۇمسالاتىن جالپى شىعىندار قازاقستاندا ەڭ جەڭىل اۆتوكولىك قۇنىنىڭ 86% قۇرايدى. 

وسىمەن بىرگە، ەگەر رەپاتريانتتار اكەلەتىن كولىك بارلىق قويىلاتىن تالاپتارعا سايكەس كەلەتىن بولسا، ولار جەڭىل اۆتوكولىكتى باستاپقى تىركەۋدەن وتكىزۋگە مىندەتتى ەمەس ەكەندىگىن ەسكەرۋ قاجەت. 

جۇمانوۆا ريزا السايقىزى

«وتانداستار قورى» كەاق اقپاراتتىق تالداۋ دەپارتامەنتىنىڭ باس مەنەدجەرى

Abai.kz