"نەگiزi, بiزدiڭ قازاق حالقىندا ەكi تiل بار" دەيدi بiر ساتيريك. بiرi - "انا تiلi", ەكiنشiسi - "بالا تiلi". بiز بالامەن ەشقاشان قازاقشا سويلەسپەيمiز. ويتكەنi ول تۇسiنبەيدi دەپ ويلايمىز دا، ونىمەن كەيدە وزiمiزگە دە تۇسiنiكسiز تiلدە سويلەسەمiز. مىسالى، ء"ۇفاي" دەپ، ء"اۋپپا دەيiم", "iش دەيسiڭ بە، پىق دەيسiڭ بە" دەگەن سياقتى "اڭگiمەلەر" ايتامىز. ال بۇل سوزدەردi "كiشكەنتاي ماقاۋ" تۇسiنە مە، جوق الدە، تۇسiنبەي مە، وندا شارۋامىز جوق. ايتەۋiر، ءسابيدiڭ ەسi كiرiپ، تiلi شىققانشا سولاي ايتىپ جۇرە بەرەمiز. كۇندەردiڭ كۇنiندە الگi بالا ء"اۋپپا دەش", "iش دەيiم" دەپ جۇگiرiپ جۇرەدi..

"نەگiزi, بiزدiڭ قازاق حالقىندا ەكi تiل بار" دەيدi بiر ساتيريك. بiرi - "انا تiلi", ەكiنشiسi - "بالا تiلi". بiز بالامەن ەشقاشان قازاقشا سويلەسپەيمiز. ويتكەنi ول تۇسiنبەيدi دەپ ويلايمىز دا، ونىمەن كەيدە وزiمiزگە دە تۇسiنiكسiز تiلدە سويلەسەمiز. مىسالى، ء"ۇفاي" دەپ، ء"اۋپپا دەيiم", "iش دەيسiڭ بە، پىق دەيسiڭ بە" دەگەن سياقتى "اڭگiمەلەر" ايتامىز. ال بۇل سوزدەردi "كiشكەنتاي ماقاۋ" تۇسiنە مە، جوق الدە، تۇسiنبەي مە، وندا شارۋامىز جوق. ايتەۋiر، ءسابيدiڭ ەسi كiرiپ، تiلi شىققانشا سولاي ايتىپ جۇرە بەرەمiز. كۇندەردiڭ كۇنiندە الگi بالا ء"اۋپپا دەش", "iش دەيiم" دەپ جۇگiرiپ جۇرەدi..
امەريكادا سوتسيولوگ-ماماندار نەمiستiڭ، اعىلشىننىڭ، ورىستىڭ نارەستەلەرiنە تاجiريبە جۇرگiزiپتi. ولار جاڭا تۋىلعان نەمiستiڭ شاقالاعىنا نەمiس تiلiندە "ومiرگە قوش كەلدiڭ" دەگەن ءسوزدi ايتقان كەزدە، الگi نارەستە قيمىلداپ، جاعىمدى ءۇن شىعارىپتى. ال قالعان ەكi بالا تىنىش جاتىپتى. ەكiنشi كەزەكتە اعىلشىننىڭ بالاسىنا اعىلشىن تiلiندە ءدال سولاي ايتقان ەكەن، ول دا قوزعالىپتى، ال ورىس پەن نەمiستiڭ بالالارى قيمىلسىز قالعان. "ومiرگە قوش كەلدiڭ" ءسوزiن ورىسشا ايتقاندا، ورىستىڭ نارەستەسi بۇلقىنىپتى. مۇنىڭ سەبەبiن عالىمدار تiلدiڭ ادام گەنەتيكاسىنا تiكەلەي اسەرi بار دەگەندi دالەلمەن تۇسiندiرۋدە. بالا قۇرساقتا جاتقاندا-اق اناسى سويلەگەن تiلدiڭ 70 پايىزىن بويىنا سiڭiرەدi ەكەن. ەندi مىنا قىزىققا قاراڭىز، جاڭادان تiلi شىعىپ كەلە جاتقان بالاعا جات تiلدە سويلەپ، سول تiلدi ۇيرەتە باستاساڭىز، ونىڭ بويىنداعى بۇلقىنىپ شىعىپ كەلە جاتقان انا تiلi مەن جات تiلدiڭ اراسىندا كۇردەلi كۇرەس باستالىپ، بالانىڭ ويى مەن ميى، تiلi قويىرتپاققا اينالاتىن كورiنەدi.
ال قازiر بالالاردىڭ كوپ ايتاتىن ءسوزi - "پاپا" مەن "ماما". بiراق بۇل ەكi ءسوز دە - قازاق تiلiنە جات سوزدەر. دەگەنمەن، بۇلار بiرنەشە جىلدان بەرi قازاق تiلiنiڭ ەڭ كوپ قولدانىلاتىن سوزدەرiنiڭ قاتارىندا كەلەدi. كوپ ادام ەكەۋiن دە ورىستىڭ ءسوزi دەپ تۇسiنەدi. نەگiزi بۇل سوزدەر ەشقانداي ورىستىڭ نەمەسە باسقا دا سلاۆيان حالقىنىڭ ءتول سوزدەرi ەمەس ەكەن. "پاپا" ءسوزi ەرتەدەگi گرەكتەردiڭ "papas" ءسوزi مەن لاتىننىڭ "papa" سوزدەرiنەن شىققان كورiنەدi. ول كەزدە كاتوليكتiك شiركەۋدە دiن قىزمەتكەرلەرiنiڭ ەڭ لاۋازىمدى، ەڭ جوعارى قىزمەتكەرiنە "پاپا" دەگەن اتاۋ بەرگەن. مىسالى، ريم پاپاسى بەنەديكت VIII دەگەن سياقتى. حريستيان دiنiندەگi كاتوليكتiك شiركەۋدiڭ "پاپا" ءسوزi وسى دiن تارالعان ايماقتىڭ بارiنە تارايدى. ال ورىستار حريستيان دiنiنiڭ باسقا تارماعىن ۇستانسا دا "پاپا" ءسوزiن قابىلداپ، سولار ارقىلى قازاق ەلiنە، ياعني بiزگە جەتكەن. سوندىقتان "پاپا" ءسوزiن ورىستاردىڭ ءسوزi دەۋگە بولمايدى. ويتكەنi ورىستاردان باسقا الەمدە قانشاما ۇلت اكەنi "پاپا" دەپ اتايدى. سونىمەن قاتار، "ماما" ءسوزi دە سولاي. الەمنiڭ كوپتەگەن ۇلتتارى انانى "ماما" دەپ اتايدى. بiراق "ماما" ءسوزiنiڭ ەرتەدەگi شiركەۋگە ەشقانداي قاتىسى جوق. ماما لاتىننىڭ "mamma" (ماعىناسى: ايەلدiڭ ەمشەگi) دەگەن سوزiنەن شىققان. بالانى ەمiزەتiن ايەلدi, ياعني انانى "ماما" دەپ اتاۋ ەرتەدەگi لاتىن تiلiنەن شىقتى دەۋگە تولىق نەگiز بار.
قازiر پاپا مەن ماما سوزiنە قۇلاعىمىز ۇيرەنiپ، ول سوزدەردi سانامىزدىڭ سiڭiرiپ العانى سونشا "اكەشiم", " اناشىم" دەيتiن بالالاردىڭ سوزiنە جالت قارايمىز. نەگە؟ ويتكەنi قازاقتىڭ كەيبiر ءتول سوزدەرi وزiمiزگە جات بولىپ قالعان. جانە كۇندەلiكتi تiرشiلiكتە قازاقتىڭ ءتول سوزدەرiن قولداناتىندار وتە از. نەگە دەسەڭiز، قازiر ونداي سوزدەر تەك قانا ادەبي شىعارمالار مەن گازەت-جۋرنالداردا عانا قولدانىلادى دەسە دە بولادى.
ءيا، قازاق بالاسىنىڭ تiلi قازاقشا شىعىپ، اكەسiن "اكە" دەپ، اناسىن "انا" دەپ اتاعانىنا نە جەتسiن، شiركiن؟!.
تۇڭعىش جانۇزاقوۆ،
تاراز قالاسى.
«جاس الاش» گازەتى