قازاقستان قۇراماسى 18 قاراشا كۇنى UEFA ۇلتتار ليگاسى اياسىندا ءوز الاڭىندا ليتۆا فۋتبولشىلارىن قابىلداپ، 1:2 ەسەبىمەن جەڭىلىپ قالدى.

وسىلايشا، ءبىزدىڭ قۇراما ءوز توبىنداعى (س ليگاسى، 4-توپ) ءتورت كوماندانىڭ ىشىندە ءتورتىنشى ورىنعا جايعاستى. التى ويىندا العاندارى ءتورت-اق ۇپاي. ەگەر قارسىلاستارى اسا ازۋلى بولىپ، ءوز توبىندا ەڭ سوڭعى ورىن السا، تاعى تۇسىنەر ەدىك. البانيانى ايتپاعاندا توپتاعى وزگە ەكى قۇرامانىڭ دەڭگەيى بىزدەن اسىپ تۇرعان جوق.

قازاقستان - ليتۆا - 1:2

«ۇلتتار ليگاسىنىڭ» ەرەكشەلىگى - تەرەزەسى تەڭ قۇرامالار عانا ءبىر توپتا وينايدى. بۇل تۋرنيردە ءبىزدىڭ فۋتبولشىلار فرانتسيا، يسپانيا سىندى ساڭلاقتارمەن كەزدەسپەيدى. ءوزىمىز دەڭگەيلى البانيا، بەلارۋس، ليتۆامەن ءبىر توپقا تۇسكەن ەدىك. العاش جەرەبە تارتىلعاندا بۇل توپتا تىم قۇرىعاندا ەكىنشى ورىن الارمىز دەپ مەجەلەگەمىز. ناتيجەسىندە كوش سوڭىندا قالىپ قويدىق...

مۇنى از دەسەڭىز جاستار اراسىنداعى ەۋروپا چەمپيوناتىنا ىرىكتەۋ تۋرنيرىندە قازاقستان جاستار قۇراماسى فارەر ارالدارىنان جەڭىلىپ قالدى (2:3). فۋتبولعا ميللياردتاپ قارجى قۇيىپ وتىرعان قازاقستان 50 مىڭ عانا تۇرعىنى بار ارال مەملەكەتكە ەسە جىبەردى.

قازاقستان - فارەر ارالدارى - 2:3 (0:1)

وتكەن اپتادا بولعان وسى ەكى ويىننىڭ ءوزى قازاق فۋتبولىندا مۇلدە دامۋ جوق ەكەنىن كورسەتىپ بەردى. وسىدان ون جىل بۇرىن قالاي ويناپ، قالاي جەڭىلىپ جۇرسەك - سول كورىنىس ءالى وزگەرگەن جوق. سوندا فۋتبولدى دامىتۋعا باعىتتالعان باعدارلامالار قايدا قالدى، بولىنگەن نەشە ءجۇز ميلليارد قارجى قايدا كەتتى؟!

ءبىر قىزىعى ءبىزدىڭ ەلدە مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن بولىنگەن مول قارجى فۋتبولدى جۇيەلى تۇردە دامىتۋعا جۇمسالمايدى. ماسەلەن شەندىلەر ساپالى جاسىل الاڭدار مەن بازالار سالۋ، اۋىل-ايماقتاعى فۋتبولدى دامىتۋ سىندى ماڭىزدى ماسەلەلەردى مۇلدە ەستەن شىعارعان. ەسەسىنە قاپتاعان شەتەلدىك لەگيونەرلەرگە ميلليونداي جالاقى تولەگەندى عانا بىلەدى. مىسال ءۇشىن، سوڭعى 10 جىلدا ەلىمىزدە جالعىز ستاديون سالىندى. ال تاۋەلسىزدىك العالى سالىنعانى 2 ستاديون عانا. ءبىرى ەلوردادا, ءبىرى جاڭا قۇرىلعان وبلىستىڭ ورتالىعى تۇركىستاندا.

ال اكادەميا اشىپ، بالالار فۋتبولىن دامىتۋ، زاماناۋي بازالار سالىپ، ەلدىڭ ءار ايماعىنان تالانتتاردى تابۋ سەكىلدى جۇيەلى جۇمىستار ءبىزدىڭ شەندىلەردىڭ تۇسىنە دە كىرمەيدى. قازاقستاندا دوپ تەپكەن كوپتەگەن شەتەلدىك ويىنشىلار بىزدە ينفراقۇرىلىمنىڭ ناشار ەكەنىن ايتادى. سويتە تۇرا ويىنشىلارعا تولەنەتىن جالاقىنىڭ تىم جوعارى ەكەنىنە تاڭقالىپ جاتادى. ماسەلەن سەربيالىق دجوردجە دەسپوتوۆيچ دەگەن ويىنشى قازاق فۋتبولىنداعى جالاقى مەن ينفراقۇرلىمنىڭ ءبىر-بىرىنە مۇلدە ساي كەلمەيتىنىن اشىق سىناعان بولاتىن.

ەندەشە وسىنىڭ بارىنە كىم كىنالى؟ ارينە قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسى، قازاقستان كاسىپقوي فۋتبول ليگاسى كىنالى. قازاق فۋتبولىنىڭ ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىرىن قولىندا ۇستاپ وتىرعان وسى ەكى ۇيىم نە حالىقتىڭ الدىندا، نە بيلىكتىڭ الدىندا ەسەپ بەرمەيدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءوز بىلگەندەرىن ىستەپ، دارا بيلىك جۇرگىزىپ وتىر.

حالىققا ەسەپ بەرمەيدى دەگەنىمىز: ەلىمىزدەگى فۋتبول كلۋبتارىنىڭ ەشقايسىسى جىلدىق بيۋدجەتى قانشا ەكەنىن، شەتەلدىك سپورتشىلاردى قانشاعا ساتىپ الاتىنىن، ولارعا قانشا جالاقى تولەيتىنىن جاريالاعان ەمەس (بۇعان دەيىنگى ماقالالارىمىزدا ەل فۋتبولىنداعى ەسەپ-قيساپ جايلى بىرنەشە مارتە جازعان ەدىك). تەك 2020 جىلعى پرەزيدەنت جولداۋىنان كەيىن عانا 2019 جىلى فۋتبولعا 34 ميلليارد، 2020 جىلى 37 ميلليارد بولىنگەنى ايتىلدى. بىراق بۇل كاسىپقوي كلۋبتارعا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنگەن قارجى. ال ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان ۇلتتىق قۇراما بۇل قارجىعا ورتاقتاسپايدى.

ۇكىمەتكە جاۋاپ بەرمەيتىنى: بىزدە فۋتبول تۋرالى زاڭ جوق ەكەن. سوندىقتان الادوپتىڭ اينالاسىنداعى ەرەجەلەردى، وزگەرىستەردى قفف شەندىلەرى وزدەرى اقىلداسىپ شەشە سالادى. ونى حالىقتىق تالقىلاۋعا سالۋ نەمەسە پارلامەنتتە داۋىسقا سالۋ دەگەن مۇلدە جوق.

ماسەلەن، وتكەن جىلى قفف ەل فۋتبولى ءۇشىن ءتيىمسىز شەشىم قابىلدادى. رەسەيدىڭ اسەرىمەن ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ويىنشىلارى ءبىزدىڭ ەلدە لەگيونەر سانالمايدى دەگەن ەرەجە ەنگىزدى. وسى شەشىمنىڭ اسەرىنەن ونسىز دا شەتەلدىكتەر كوپ قازاق فۋتبولىنا رەسەي مەن بەلارۋستىڭ ەكىنشى-ءۇشىنشى سورتتى فۋتبولشىلارى قاپتاپ كەتتى.

ەڭ سوراقىسى، وسىنداي ماڭىزدى وزگەرىسكە نە حالىق، نە ەل ۇكىمەتى ارالاسقان جوق. فەدەراتسياداعى بەس-التى شەندى ءبارىن شەشە سالدى. ءتىپتى بۇل يدەيانىڭ باستاماشىسى بولعان رەسەيدىڭ وزىنە مەملەكەتتىك دۋمادا تالقىلانىپ بارىپ قابىلدانعان. ال بىزدە ءبارى باسقاشا. بۇل وزگەرىس رەسەيگە پايدالى. ولارعا قازاقستان، قىرعىزستان، ارمەنيا مەن بەلارۋستىڭ ەڭ ۇزدىك ويىنشىلارى بارادى. ال بىزگە كەرىسىنشە اتالعان ەلدەردىڭ ەڭ ناشار فۋتبولشىلارى كەلەدى.

بۇل بولجام ەمەس، ناقتى دەرەك. بيىل قازاقستان پرەمەر-ليگاسىندا باق سىناپ جاتقان 11 كوماندا ساپىندا 127 شەتەلدىك ويىنشى دوپ تەۋىپ ءجۇر. ونىڭ 115-ءسى رەسمي لەگيونەر رەتىندە تىركەلگەن ء(بىز ەاەو ويىنشىلارىن لەگيونەر رەتىندە قاراستىردىق). ال وتكەن جىلى ەل چەمپيوناتىندا 12 كوماندا بولدى. سول 12 كوماندادا 107 شەتەلدىك ويىنشى بولعان (ونىڭ 92-ءسى رەسمي لەگيونەر). ال بيىل 1 كوماندا از بولعانىنا قاراماستان، شەتەلدىكتەر سانى 20-عا ارتىپ وتىر. وسىدان-اق، قفف-نىڭ جاڭا ەرەجەسى شەتەلدىك فۋتبولشىلار ءۇشىن ءتيىمدى بولعانىن بايقاۋعا بولادى.

ەل چەمپيوناتىنداعى 11 كوماندانىڭ ىشىندە پەتروپاۆلدىق «قىزىلجاردا» شەتەلدىكتەر ەڭ كوپ - 16 ويىنشى. «استانادا» 14, «جەتىسۋ»، «شاحتەر»، «وقجەتپەس» ساپىندا 13-تەن شەتەلدىك ءجۇر. ال شەتەلدىك ويىنشىلار ەڭ ازى «قايسار» مەن «كاسپي». بىراق بۇلاردىڭ وزىندە 9-دان شەتەلدىك فۋتبولشى بار.

مۇنى از دەسەڭىز، قازاقستان كاسىپقوي فۋتبول ليگاسىنىڭ ەرەجەسىنە ارقا سۇيەگەن كلۋبتار وتاندىق ويىنشىلاردى الاڭعا شىعارۋدى قويدى. ءتىپتى نەگىزگى قۇرامدا شىعاتىن 11 ويىنشىنىڭ بىرەۋى عانا قازاقستاندىق بولعان جاعدايلار از ەمەس. قكفل ەرەجەسىندە قازاقستاندىق ويىنشىنى الاڭعا شىعارۋ مىندەتتەلمەگەن. ءبىر ويىندا 6 لەگيونەر، 5 ەاەو ويىنشىسىن شىعارسا دا باپكەر ءوز بىلەدى. «قىزىلجار»، «استانا»، «شاحتەر»، «وقجەتپەس»، «جەتىسۋ» سەكىلدى كلۋبتار ءبىر جىل بويى ءار ويىندا 2-3 عانا وتاندىق ويىنشىلاردى الاڭعا شىعاردى. بۇلارعا قوي دەيتىن ەشكىم تابىلعان جوق.

ەندى ەسەپتەپ كورەيىك. پرەمەر-ليگاداعى 11 كلۋب 2-3 عانا قازاقستاندىق ويىنشىنى الاڭعا شىعارسا، 20-30 عانا وتاندىق فۋتبولشىدا ويىن پراكتيكاسى بار دەگەن ءسوز. چەمپيوناتتا تۇراقتى ويناپ جۇرمەگەن فۋتبولشى ۇلتتىق قۇرامادا قالاي جوعارى دەڭگەيدە ونەر كورسەتەدى. ال جاستار قۇراماسى جايلى ايتۋدىڭ ءوزى ارتىق. جاستار قۇراماسىنا شاقىرىلاتىن ويىنشىلاردىڭ 95%-ى جىل بويى قوسالقى قۇرامدا وتىرادى. وسىدان كەيىن قۇرامادان قانداي ناتيجە كۇتۋگە بولادى؟!

ەندىگى ماسەلە، وسىنداي تۇسىنىكسىز شەشىمدەردى كىمدەر قابىلداپ وتىر، ولار نەگە قولىنداعى مول قارجىنى ەل فۋتبولىن جۇيەلى تۇردە دامىتۋعا جۇمساي المايدى؟ جۇيەلى جۇمىس جاسالماسا، بالالار فۋتبولى، اۋىل-ايماقتاعى ينفراقۇرلىم دۇرىستالماسا، فۋتبولشىلارعا بۇرقىراتىپ جالاقى تولەگەننەن فۋتبول دامىمايدى. ول ءۇشىن باسشىلىق قىزمەتكە ەل سپورتىنا جانى اشيتىن، فۋتبولدى جاقسى بىلەتىن مامان كەلۋى كەرەك. ادىلبەك جاقسىبەكوۆ سەكىلدى كىسىلەر فۋتبولدى 50 جىل باسقارسا دا ەشتەڭە وزگەرتە المايدى.

سومەن البانيا، بەلارۋس، ليتۆانى العا جىبەرىپ، ۇلتتار ليگاسىندا ەڭ سوڭعى ورىن الدىق. ەندى نە بولادى؟ وزدەرىنە شاڭ جۋىتپايتىن قفف باسشىلارى باس باپكەر ميحال بيلەكتى قىزمەتىنەن قۋادى. ودان ەشتەڭە وزگەرمەيدى. ورنىنا تاعى ءبىر سونداي ماماندى تاۋىپ كەلەدى. ول تاعى جەڭىلەدى، تاعى قۋادى. ءسويتىپ جۇرگەندە تاعى 10 جىل وتەدى. قازاق فۋتبولى سول تاز قالپىندا قالا بەرەدى...

سوڭعى 10 جىلدا قازاقستان قۇراماسىندا 6 باپكەر اۋىستى. 5 شەتەلدىك، 1 قازاقستاندىق مامان. ەڭ قىزىعى بۇلاردىڭ ىشىندە ەڭ ءتاۋىر ناتيجەنى جالعىز وتاندىق مامان كورسەتتى. نە ءۇشىن ەكەنى بەلگىسىز ءبىر جىلعا تولماي تالعات ءبايسۋفينوۆتى ورنىنان الىپ، رەسەيلىك بىلىكسىز باپكەر الەكساندر بوروديۋك دەگىندى شاقىردى. ول 7 ويىننىڭ 6-اۋىندا جەڭىلىپ، ماسقارا بولىپ جونىنە كەتتى. جاي كەتكەن جوق، كەلىسىمشارتتى بۇزعانى ءۇشىن قفف-دان مول وتەماقى الدى دەگەن اقپارات بار.

ودان كەيىن اتتاي قالاپ ستانيمير ستويلوۆ دەگەن بوگار باپكەردى شاقىرعان. وعان ءتىپتى ءبىر ميلليون ەۋرو كولەمىندە جالاقى تولەگەن كورىنەدى. بىراق اندوررا سەكىلدى اۋەسقوي قۇرامانى جەڭە الماي ول دا كەتتى. ودان كەيىن قۇراما تىزگىنىن ۇستاعان ميحال بيلەكتىڭ دە تاعدىرى قىل ۇستىنە تۇر. ونى دا قىزمەتىنەن قۋاتىن شىعار...

وسىعان قاراپ وتىرىپ، ماسەلە ويىنشىلار مەن باپكەرلەردە ەمەس، تىكەلەي فۋتبول شەندىلەرىندە ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. فەدەراتسيا باسشىلارى فۋتبولدى جۇيەلى تۇردە دامىتۋمەن ەمەس، كوزالداعى ناتيجە ءۇشىن ءتۇرلى سىناق جاساپ جۇرگەن سەكىلدى. دەمەك، ءار ناشار ناتيجە ءۇشىن باپكەردى قىزمەتىنەن قۋا بەرگەنشە، فەدەراتسيا باسشىلارىنىڭ وزدەرى وتستاۆكاعا كەتكەنى ءجون شىعار. وركەنيەتتى ەلدەردە بولسا، مىناداي ماسقارا جەڭىلىستەردەن كەيىن جاۋاپتى باسشىلار جىلى كرەسلوسىمەن باياعىدا قوشتاسار ەدى!

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz