تاياۋدا، 18 قازان كۇنى نۇر-سۇلتان قالاسىندا «اۋىل» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پاتريوتتىق پارتياسىنىڭ XVIII قۇرىلتايى بولىپ ءوتتى. قۇرىلتايدا جازۋشى، «قازاق ادەبيەتىنىڭ» باس رەداكتورى داۋرەن قۋات ءسوز الىپ، مەملەككتتىك ءتىل مەن ۇلتتىق مادەني قۇندىلىقتارىمىز تۋرالى ءسوز سويلەدى. ءوز سوزىندە جازۋشى ۇلتتىق مادەني قۇندىلىقتارىمىز بەن مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلدايتىن ۋاقىت جەتكەنىن قاداپ ايتا كەلىپ، «الداعى ءماجىلىس پەن ءماسليحات سايلاۋلارىندا ساياساي پارتيالاردان بۇرىن قازاق ءتىلى جەڭىسكە جەتۋى كەرەك» دەدى. ءبىز داۋرەن قۋاتتىڭ قۇرىلتايداعى ءسوزىن ىقشامداپ بەرىپ وتىرمىز.

بەلگىلى سەميولوگ رولان بارت «ۆوينا يازىكوۆ» ياعني «تىلدەردىڭ مايدانى» شىعارماسىندا قوعامدىق ساناداعى ماسەلەلەر ءتىل ماسەلەسىمەن بايلانىستى دەيدى. ال ءبىز ايتامىز: بىزدە ءتىل ماسەلەسى جوق. (...) بىزدە تىلگە دەگەن قارىم قاتىناستا عانا ماسەلە بار. كوزىمىز جەتتى: ءتىلدى ۇيرەنگىسى كەلمەيتىندەر ۇيرەنبەيدى ەكەن. سويلەگىسى كەلمەيتىندەر بىلە تۇرا سويلەمەيدى ەكەن. وتىز جىل كۇتتىك، ەندى جەتەر! بۇدان ارى كۇتۋگە بولمايدى. ەندى ساياساتقا انا ءتىلىن ارداق تۇتاتىن ازاماتتار مەن مەملەكەتتىك ءتىلدى كەمەل مەڭگەرگەن جىگىتتەر مەن قىزدار ارالاسۋى كەرەك! ولاردىڭ اراسىندا قازاقتى – «ەلىم» دەپ، قازاقستاندى – «وتانىم» دەپ بىلەتىن زامانداستارىمىز، وتانداستارىمىز بولسا، ءتىپتى، جاقسى. ونداي جاعدايدا ءبىزدىڭ الەۋەتىمىز ەسەلەپ ارتا تۇسەدى. «اۋىل» پارتياسى ساياسي كۇرەس جولىندا سونداي جاسامپاز جاستاردى قاتارىنا تارتۋدى الدىنا ماقسات ەتىپ قويۋى كەرەك! ول ءۇشىن الدىمەن پارتيانىڭ مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىندەگى ماقساتى – ايقىن، مۇراتى – بەرىك بولۋعا ءتيىس. بايقايمىن، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ اراسىندا ءالى كۇنگە: «بارىنە تۇسىنىكتى تىلدە سويلەيىن» دەپ، وندىرشەگىن سوزاتىندار كوپ كورىنەدى. ولار، بالكىم، جاقسى ادامدار شىعار، بالكىم، جاقسى اتقارۋشىلار شىعار، بىراق ولار «اۋىل» پارتياسىنىڭ شىن جاناشىرلارى ەمەس. ساياسي ارەناداعى ساياسي پارتيالار پارتياىشىلىك تازارتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتادى. «اۋىل» پارتياسىنا دا سونداي كادرلىق-ساياسي «سانيترايا» كەرەك سياقتى.

بىزدە «قازاق ءتىلىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ كەرەك» دەگەن يدەيا بار. بىراق سول يدەيانى قالاي ىسكە اسىرۋ كەرەكتىگىنە كوپ باس قاتىرمايمىز. ءتىلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ دەگەن ءسوز – ءسوز جارىستىرۋ نەمەسە ءتىل بايلىعىن تارازىعا تارتىپ وتىرۋ ەمەس. اباي ايتقان عوي، «قازاقتىڭ وزگە جۇرتتان ءسوزى ۇزىن» دەپ. ەگەر ءسوز جارىستىرساق، بارىنەن وزۋىمىز مۇمكىن. ءتىل – ءتىرى ورگانيزم. وعان – تىلگە، زامانعا ساي ءومىر ءسۇرىپ، جاڭالانىپ، جاڭعىرىپ، قورىن بايىتىپ تۇرۋ كەرەك. ءتىلدىڭ يننوۆاتسيالانۋى الدىمەن سول ءتىلدى تۇتىناتىن حالىققا كەرەك. حالىق ءوز تىلىندە بارلىق اقپاراتتى الا الاتىن بولسا، وعان وزگە ءتىلدىڭ قاجەتى شامالى.

مەنىڭ انا تىلىندە ءدارىس الىپ جۇرگەن قازىرگى ستۋدەنتتەرگە جانىم اشيدى. ويتكەنى ولارعا كەرەك زاماناۋي وقۋلىقتار تىم تاپشى. اسىرەسە مىناۋ مەديتسينا سالاسىندا وقيتىن بالالارعا وبال-اق. بىلاي قاراساڭ، ءبىلىم مينيسترلىگىنەن وقۋلىقتارعا، عىلىمي ەڭبەكتەردى قولداۋعا قىراۋار قارجى ءبولىنىپ جاتادى. «ە» دەيسىڭ، قۋاناسىڭ. ناتيجە – اناۋ. ستۋدەنتتەر ورىس تىلىندەگى وقۋلىقتاردى قازاق تىلىنە شامالارى جەتكەنشە قوتارادى، ونى سودان سوڭ اعايلار مەن اپايلار ءوز اتتارىنان وقۋلىق ەتىپ شىعارا قويادى. ءسويتىپ پايدا تابادى. ءبىلىم سالاسىندا قازىر «بيزنەستىڭ» وسىنداي ءبىر ءتۇرى جاقسى دامىپ تۇر.

مۇحتار شاحانوۆ اعامىز بۇرىن پارلامەنتتە ستول توقپاقتاپ: «قازاق ءتىلدى گازەتتەردەن ءورىستىلدى گازەتتەر كوپ، ونىڭ كوبى رەسەيدەن كەپ جاتىر»، –دەپ ايقاي سالىپ وتىراتىن. قازىر – عالامتور زامانى. عالامتورعا شەكتەۋ جوق. شەكارا دەگەندى بىلمەيدى ول. بۇرىن ءورىستىلدى گازەت-جۋرنالداردى وقيتىندار وسى كۇنى ءورىستىلدى سايتتار مەن پورتالداردىڭ الدىندا وتىر. رەسەيدىڭ ينتەرنەت-باسىلىمدارى نە ايتسا، سوعان سەنەدى. ال وزگە ەلدىڭ اقپاراتىن كوپ پايدالاناتىن جۇرت –  ءوزى تۇرىپ جاتقان ەلدىڭ ەمەس، اقپارات بەرۋشى ەلدىڭ ازاماتى بولىپ تابىلادى. سەن بىرەۋگە جۇمىس تاۋىپ بەرەسىڭ، اقشا بەرىپ، اس بەرىپ اسىرايسىڭ، ال ونىڭ كوڭىلى باسقا جاقتا. سوندىقتان مەن حالىققا اس بەرۋدەن گورى الدىمەن دۇرىستاپ اقپارات بەرۋ كەرەك دەر ەدىم. اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ءۇشىن، اقپارات مايدانىنداعى باسەكە ءۇشىن مەملەكەت وتاندىق باق-تى، سونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلدى باق-تى، قازاق تىلىندە كونتەنت جاساپ وتىرعان ينتەرنەت-باسىلىمداردى بارىنشا قولداۋى قاجەت.

ءبىز قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك مارتەبەسىنە ساي مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولدانىلمايتىنىنا كوپ رەتتە بيلىكتى كىنالاپ جاتامىز. ول – راس. بيلىك قازاق تىلىندە سويلەمەي قازاقستان تولىق قازاق تىلىندە سويلەپ كەتپەيدى. سول ءۇشىن دە ءبىز بيلىكتەن قازاق ءتىلىنىڭ اتا زاڭىمىزدا كورسەتىلگەن مارتەبەسىن تالاپ ەتە بەرۋىمىز كەرەك. وسى رەتتە مەن «اۋىل» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پاتريوتتىق پارتياسى باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە كورسەتىلگەن: «ءىس جۇرگىزۋدە جانە ءىس-شارالاردى وتكىزۋدە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءفورمالدى تۇردە قولدانىلۋىن جويۋ ارقىلى ونىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قوعامدىق ءومىر مەن ەكونوميكانىڭ بارلىق سالالارىنا تەرەڭ ەنۋىنە جاردەمدەسۋ» دەگەن ۇسىنىسىن ۇمىتپاي كۇن تارتىبىنە قويىپ وتىرۋ كەرەك دەپ بىلەمىن.

جاردەمدەسكەنىمىز ءجون-اۋ. الايدا سول جاردەمىڭدى قايسىبىر ورتا قابىلداي قويار ما ەكەن؟ ويتكەنى، قازاق ءتىلىنىڭ قادامىن اشتىرعىسى كەلمەيتىندەر قاسىمىزدا ءجۇر. ءورىپ ءجۇر. ولاردى ءبىز كۇندە كورىپ ءجۇرمىز. «تاشكەندە ءبىر اپام بار مەنەن دە وتكەن سوراقى» دەمەكشى، كۇندەلىكتى ومىردە، كۇندەلىكتى قارىم-قاتىناستا الگىلەر كەرەمەت بەلسەندى. وكىنىشكە قاراي، ءتىل جاناشىرلارى ولاردان مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىسىن تالاپ ەتە المايدى. تالاپ ەتسە، ۇلتارالىق داۋدى قوزدىرۋشى بولىپ، باسى پالەگە قالىپ شىعا كەلەدى. «كەلگەندە جيەنقۇلعا شىقپايدى ءۇنىمنىڭ» كەرى وسى – ۇندەمەي قۇتىلاسىڭ. ايتسە دە، اينالامىزدا بولىپ جاتقان سان ءتۇرلى وقيعالار، قالىپتى ءومىر ءسۇرۋ مەن قالىپتاسقان قۇندىلىقتار بۇزىلىپ باستاعان مىنا زاماندا بىزدەگى جۇرتتىڭ ءبارى «ۇندەمەس» ويناپ جۇرە بەرمەۋى مۇمكىن. سول ءۇشىن دە ءبارىمىز مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن كوزقاراسىمىزدى شۇعىل وزگەرتۋىمىز كەرەك. سول ءۇشىن دە مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ كەرەك! بۇل جايتتى قازىر ەلىمىزدەگى ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءبارى جاقسى ءتۇسىنىپ وتىر. ءبىز – تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى ءتورت-بەس جىلىندا-اق ەكى رەت كونستيتۋتسيا قابىلداپ، كەيىنگى قابىلدانعان كونستيتتسۋيانىڭ وزىنە بىرنەشە رەت وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ ۇلگەرگەن ەلمىز. ونىڭ سىرتىندا قابات قابىلدانعان زاڭدارىمىز قانشاما؟ بىراق، مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋعا اسىعار ەمەسپىز. بۇعان نە كەدەرگى؟ قارجى جەتىسپەي مە؟ ۋاقىت تار ما؟ مەنشە بولعاندا بۇعان بيلىكتىڭ ساياسي ەرىك-جىگەرى عانا جەتپەي تۇر. باسقا تۇك تە ەمەس!

ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، بۇگىنگى قازاقستان حالقىن قازاق تىلىندە سويلەي الاتىن، جازا الاتىن، سويلەپ، جازا المايتىندارى قازاق ءتىلىن بەلگىلى دارەجەدە تۇسىنەتىن حالىق دەپ ايتا الامىز. وسىنداي بەرەكە بىرلىكتى، وسىنداي مۇمكىندىكتى ءبىز نەگە ورنىمەن پايدالانبايمىز؟ وسى مۇمكىندىكتى پايدالاناۋدىڭ ورنىنا ءبىز نەگە كەرى تارتاتىن كۇشتەرگە ەرىك بەرىپ قويىپ وتىرمىز؟ كەزىندە پورتۋگالدىڭ ۇلى اقىنى فەرناندۋ پەسوا: «مەنىڭ وتانىم – پورتۋگال ءتىلى» دەگەن ەكەن. پورتۋگال اقىنىنىڭ ءسوزىن وزىمىزگە اۋدارىپ ايتساق: «قازاق ءتىلى – قازاقستانداعى بارشا جۇرتتىڭ وتانى». بۇل – اقيقات. جانە سولاي بولۋى كەرەك. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ مىرزا قازاق ءتىلىنىڭ ەلىمىزدەگى ۇلتارالىق ءتىل بولاتىن مۇمكىنىدىگىنە اسا ءمان بەرىپ ءجۇر. ولاي بولسا، الداعى ءماجىلىس پەن ءماسليحات سايلاۋلارىنداعى جەڭىسكە ساياسي پارتيالاردان بۇرىن قازاق ءتىلى جەتۋى كەرەك.

سايلاۋدا قازاق ءتىلى جەڭىسكە جەتۋى كەرەك، مىرزالار!!!

«اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى شەتەل ازاماتتارى مەن ازاماتتىعى جوق ادامدارعا ساتۋعا جانە جالعا بەرۋگە تىيىم سالۋ» ماسەلەسىن دە پارتيا سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى ەتىپ كورسەتىپتى. قودايمىن. قوسارىم: «اۋىل» پارتياسى اگرارلىق سەكتورداعى ماسەلەلەردە ايگىلى «الاش» پراتياسىنىڭ ۇستانىمدارىنان اينىماۋى كەرەك. «الاش» پارتياسى اراحيزمگە كەتىپ قالعان جوق. «الاشتىڭ» ايتقانى، وي-ارمانى، تالاپ-تىلەگى كۇندە الدىمىزدان شىعىپ جاتادى. وعان كۇماندارىڭىز بولماسىن. سول الاششىلار: «قازاقتىڭ مالى وتىن بولىپ جانۋى كەرەك، تۇيمە بولىپ وڭىرگە قادالۋى كەرەك» دەپ كەتكەن ەكەن. بۇل دەگەنىڭىز – بۇگىنگى شيكىزات پەن وزگە دە ونىمدەردى سوڭىنا دەيىن قالدىقسىز وڭدەۋ تەحنولوگياسىن جولعا قويۋ دەگەن ءسوز ەمەس پە؟

پاتشا وكىمەتى «قازاققا 15 دەسياتينادان جەر بەرىلسىن» دەپ جارلىق شىعارعاندا دا الاشورداشىلار وعان قارسى بولعان. ويتكەنى ءار قازاق 15 دەسياتينا جەرگە عانا يەلىك ەتىپ وتىرسا، بايتاق دالاسىنان ايرىلىپ قالۋى مۇمكىن ەدى. جەر ماسەلەسىندە «اۋىل» وسى «الاش» باعىتانان اينىماۋى قاجەت. ويتكەنى «الاش» پارتياسى ۇلتتىق ماسەلەلەردە ۇلكەن كاسىبي دەڭگەيگە جەتكەن، جان-جاقتى دايىندىعى مول، ليبەرالدى پارتيا بولعان. سونداي پارتيا مۇراتىن ءبىز بۇگىن جالعاستىرا الساق، ۇتىلمايمىز!

قازىر قازاققا اقىل ايتاتىندار كوبەيدى. ۇرساتىندار كوبەيدى. قازاققا اقىل ايتىپ، كەيىپ، ۇرسۋ قۇقىعى قۇدايدان حاكىم ابايعا عانا بەرىلگەن. باسقامىزعا بەرىلمەگەن. سونى بىلەيىك. بۇل رەتتە ايتپاعىم: قازاققا ۇرسۋدى عادەت قىلىپ العان بىرەۋلەر: «ءتىل ۇيرەنىڭدەر» دەپ اقىل ايتادى. سوندا قازاق بالاسى قىتايمەن ىستەس بولا قالسا، قىتاي ءتىلىن، وزبەكپەن بىرىگىپ ورىك اعاشىن ەكسە، وزبەك ءتىلىن، ەبەنەكپەن قوسىلىپ ەگىن ەكسە، ەبەنەك ءتىلىن ءبىلۋى كەرەك پە؟ جو-وق، ءىستىڭ ءتىلىن ءبىلۋى كەرەك. ءىستىڭ ءتىلىن ۇيرەنۋى كەرەك. ءتىلدى بىلۋگە ءتيىس ماماندار ءبىلسىن، ال بىلايعى جۇرت ءىستىڭ ءتىلىن تاس قىلىپ ۇيرەنىپ السا بولدى. ينۆەستيتسيانى بارلىق ەل ءوز تىلىندە يگەرىپ وتىر. تەك قازاقستان بيلىگى مەن بيزنەسى عانا يۆەستوردىڭ تىلىنە يكەمدەلۋدى حالىقتان تالاپ ەتەدى. بۇل – وتار ەلدەرگە عانا ءتان احۋال. تىلدىك كەمسىتۋشىلىك، ءوزىن ءوزى قور تۇتۋدىڭ بۇل دا ءبىر كورىنىسى. بۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىز، ەرتەڭ قازاق اۋىلدارىنا دا ينۆەستورلار كەلەدى. سول كەزدە اۋىلداعى قازاق جاستارى يگىلىكتەن قاعىلىپ قالماسى ءۇشىن ايتىپ وتىرمىز.

ءبىلىم سالاسىندا قالا مەن اۋىل مەكتەپتەرىن سالىستىرىپ، تارازى باسىن بىردەن قالا مەكتەپتەرىنە بۇرا قويامىز. ءيا، قالاداعى وقۋ وزىق. قالاداعى مەكتەپتەردىڭ بازاسى جەتىسىپ تۇرماسا دا، اۋىل مەكتەپتەرىنەن باسىمىراق. وسى ارادا مەن ءبىر نارسەگە قايرانمىن. اۋىل مەكتەبى مەن اۋىلدى ارتتا قالعان دەيمىز دە، وزىقتار مەن وزاتتاردى اۋىلدان تابامىز. مىسالى، وليمپيادا جانە الەم چەمپيوندارى: بەكزات ساتتارحانوۆ، ەرماحان ىبىرايىموۆ، مۇقتارحان دىلدابەكوۆتاردىڭ ءبارى  اۋىل مەكتەبىندە وقىپ، قالاعا كەلگەن بالالار. وسى بالالار قازاقتىڭ كوك تۋىن جەلبىرەتىپ، ءانۇرانىن اسقاقتاتتى. اۋىل ءالى دە بولسا، قالاعا ءوزىنىڭ رۋحاني ءام الەۋمەتتىك مول مۇمكىندىگىن سارىقپاي قۇيىپ جاتىر.

بىراق ءبىز اۋىلدى داعدارىستاردىڭ شەگىندە قالدىرىپ بارامىز. ءيا، راس، اۋىلعا كومەك ۇكىمەت تاراپىنان بەرىلىپ جاتقان سياقتى. 2002-2005 جىلدار ارالىعىندا «اۋىل جىلى» باعدارلاماسى قابىلدانىپ،  بيۋدجەتتەن 150 ملرد. اقشا ءبولiندi. ەگەر راس بولسا، وسى «اۋىل جىلدارى» اياسىندا نەگiزگi قوردى قارجىلاندىرۋعا 600 ملرد. تەڭگە جۇمسالىپتى.   سول كەزدەگى ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتiك جوسپارلاۋ مينيسترi قايرات كەلiمبەتوۆ 2006 جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلiگiنە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 91 ملرد. تەڭگە ءبولiنiپ وتىرعاندىعىنان حاباردار ەتكەنى ەسىمىزدە. بۇل قارجىنىڭ 64 ميللياردى اگروونەركاسiپ كەشەنiن دامىتۋعا جۇمسالادى دەپ جوسپارلانعان ەدى. «وسىنشاما مول قارجى قايدا كەتتى؟» دەپ اۋىل جۇرتى ءالى كۇنگە اركىمنەن سۇراپ ءجۇر. سول سۇراقتارعا ەندى «اۋىل» پارتياسى جاۋاپ ىزدەۋى قاجەت دەپ ويلايمىن. باسقاعا بولماسا دا اۋىلشارۋاشىلىعىنا ءبولىنىپ جاتقان قارجى-قاراجاتتى باقىلاۋدى، كوررۋپتسياعا جول بەرمەۋدى پارتيا ءوز مىندەتىنە الۋى كەرەك. سوندا «اۋىل» پارتياسىنا اۋىل حالقىنىڭ سەنىمى ارتا تۇسپەك.

ەندىگى بىرەر ءسوز ۇلتتىق مادەني قۇندىلىقتارىمىزدى قورعاۋ تۋراسىندا بولماق.

وتكەندە وتتى سۋعا مەلدەكتەپ تويىپ العان ءبىر ەسەرسوق قازاقتىڭ كيەلى دومبىراسىن دىڭعىرلاتىپ شەرتكەن بولىپ وتىردى دا، جەرگە ۇرىپ جاردى. دومبىرانى جەرگە ۇرىپ جاراتىن كىم ول؟ بەيباستىڭ سول ءىسى الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاراپ كەتكەن سوڭ الگى نەمە: «تاپ سول كەزدە نە ىستەپ، نە قويعانىمدى بىلمەي قالىپپىن، كەشىرىڭىزدەر» دەپ قۇتىلدى. ءجا، كەشىردىك. قاتەلىك اركىمنىڭ باسىندا بولادى. بىراق، وسىنداي وسپادارلىق ەرتەڭ تاعى دا قايتالانىپ جاتسا، قايتپەكپىز؟ تاعى دا كەشىرىپ قاراپ وتىرامىز با؟ «كيەلى دۇنيەمنىڭ كەپيەتى ۇرادى، توقتات.!سەن دومبىرانىڭ باسىن جارساڭ، مەن سەنىڭ باسىڭدى جارامىن» دەپ ءبىر جىگىت ورتامىزدان جۇلقىنىپ شىقسا، وعان نە دەيمىز؟ كيە، كەپيەت دەگەننەن حابارسىز جاندار ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى تارك ەتۋدى ادەت قىلىپ الماس ءۇشىن بىزگە ونى قورعايتىن زاڭ كەرەك. ياعني، ۇلتتىق مادەني قۇندىلىقتارىمىزدى قورعايتىن زاڭ كەرەك.

دومبىرانىڭ تاستا بەدەرلەنگەن سۋرەتى بار. ول تاستى ارحەولوگتار «6 مىڭ جىلدىق تاريحى بار تاس» دەپ تاپتى. دەمەك، دومبىرا – ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپ قانا ەمەس، ادامزات تاريحىمەن بىرگە جاساپ كەلە جاتقان ادامزاتتىق مادەني قۇندىلىق. بۇنداي قۇندىلىقتى مانسۇقتاۋ ۆاندالدىق ارەكەتكە جاتادى. ال اۋىلدى جەرلەردە، قىردا ءالى قانشاما قۇندىلىقتارىمىز جاتىر. وسىنى ەسكەرەيىك، اعايىن!

داۋرەن قۋات

Abai.kz