اناتولي بالۋشكين مەن قازاقستان يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ مينيسترلىگىنىڭ اراسىنداعى تەكەتىرەس كۇننەن كۇنگە ۇدەپ بارادى. بۇگىن كەزەكتى سوت پروتسەسىندە «ازيا اۆتو» تاعى دا جەڭىلىس تاپتى. نۇر-سۇلتان قالاسى ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى سوت كوللەگياسى 21 قازانداعى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق ەكونوميكالىق سوتتىڭ شەشىمىن قولدامادى. «ازيا اۆتو» اق جانە «ازيا اۆتو كازاقستان» اق اپپەلياتسيالىق شاعىمىن دا قاناعاتتاندىرۋسىز قالدىردى. بۇل تۋرالى «arasha.kz» سايتى جازدى. 

تاراپتاردىڭ ءوزارا قىرعيقاباق بولۋىنا  وسكەمەن قالاسىنداعى اۆتوموبيل قۇراستىرۋ كاسىپورنىنىڭ يەسى، «بيپەك اۆتو» كومپانيالار توبىنىڭ قۇرىلتايشىسى اناتولي بالۋشكيننىڭ مەملەكەت الدىنداعى ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماۋى سەبەپ بولعان.

بيىل ساۋىردە  كومپانيا كەزەكتى رەت يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ مينيسترلىگىنىڭ تالاپتارىن ورىنداماعانى ءۇشىن سوتقا تارتىلدى. كەمشىلىكتەردى جويۋعا ءبىر اي ۋاقىت بەرىلگەنىمەن، اۆتوموبيل قۇراستىرۋشى كومپانيا جاعدايدى وزگەرتۋگە اسىقپاعان. مينيسترلىك پرەفەرەنتسيا، ياعني جەڭىلدىكتەر بەرۋ تۋرالى كەلىسىم شارتتى سوت ارقىلى  بۇزۋعا ءماجبۇر بولدى. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق ەكونوميكالىق سوتى 2017 جىلى 7 ساۋىردە جاسالعان، كەيىن 4 قاراشا  2019 جىلعى №1 قوسىمشا كەلىسىمدەردىڭ كۇشىن جويۋ تۋرالى شەشىم شىعاردى.

ياعني سوت بارىسىندا «ازيا اۆتو» اق جانە «ازيا اۆتو كازاقستان» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ مەملەكەت بيۋدجەتىنەن بەرىلگەن قاراجاتتاردى ماقساتسىز جۇمساعانى دالەلدەندى. «وندىرىستىك كولىك قۇراستىرۋ» ءۇشىن بەرىلگەن قوماقتى قارجى كولىك شاناعىن دانەكەرلەۋ جانە بوياۋعا ارنالعان وندىرىستىك ورىن اشۋعا ەمەس كورشى ەلدەن اۆتوموبيل بولشەكتەرىن ساتىپ اكەلۋگە جۇمسالعانى بەلگىلى بولدى.

وليگارح اناتولي بالۋشكين مەن سالالىق مينيسترلىك اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىك 2020 جىلى كوكتەمدە باستالدى. اۆتوموبيل ءوندىرۋشى جوعارىدا ايتىلعان مىندەتتەمەلەردى  ورىنداۋدىڭ ورنىنا ەرەگىسكەندى ءجون دەپ تاپسا كەرەك. مينيسترلىك ءتورت رەت مۇمكىندىك بەرىپ، ءالىپتىڭ ارتىن باقتىق. الايدا بالۋشكين بيلىكتىڭ بيشىگىنەن يمەنگەن جوق. كەرىسىنشە ەركىنسىپ، كەلىسىم شارت تالاپتارىن اقىرى ورىنداماۋعا بەل بۋىپتى. ءبىز دە قاراپ قالماسپىز دەگەن بەيبىت اتامقۇلوۆ باسقاراتىن ۆەدموستۆو  ماسەلەنى زاڭ جولىمەن شەشۋگە كىرىسىپ كەتتى. اينالىپ كەلگەندە اڭگىمە مىندەتتەمەلەرمەن شەكتەلمەي، وسى كۇنگە دەيىن بەرىلگەن 173 ميلليارد تەڭگەنى مەملەكەت قازىناسىنا قايتارۋ كۇن تارتىبىنە شىقتى.

جانى جانجالعا جاقىن بالۋشكين «بيپەك اۆتو - ازيا اۆتو» كومپانياسى ەلدەگى وزگە كولىك قۇراستىرۋشى كاسىپورىنداردان ەش جەرى كەم ەمەس ەكەنىن، ونىڭ باسەكەلەستەرى نارىقتان تىقسىرۋ ءۇشىن وزىنە قارسى «مايدان باستاعانىن» ايتۋدان جاعى تالعان جوق. كاسىپورىن عيماراتىنا جالدانبالى بلوگەرلەر مەن باق وكىلدەرىن جيناپ، بىرنەشە ساعاتتىق بريفينگ وتكىزۋگە ارلانبادى. قىزدى-قىزدىمەن مەملەكەت بيۋدجەتىنەن قاراجات الىپ، بىراق ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋعا نەگە اسىقپاي جۇرگەنىن ايتۋدىڭ ورنىنا، وزىنە قوعامنىڭ «ايانىش سەزىمىن» تۋدىرۋعا تىرىسىپ باقتى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا تاراعان  بەينەتۇسىرىلىمنەن اناتولي بالۋشكيننىڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزگەن عيماراتتىڭ دا مودەرنيزاتسيادان وتپەگەنىن بايقاۋ قيىن ەمەس. ال كوپ جىلدان بەرى قازىعى قاعىلىپ، بىراق قاڭقاسى عانا تۇرعان كولىك شاناعىن دانەكەرلەپ جانە بوياۋ تسەحى تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات.

اناتولي بالۋشكيننىڭ زاۋىت دەپ جۇرگەن كاسىپورنى سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتەتىن بەكەتتەردەن (تجو) ەش ايىرماشىلىعى جوق. ول كەز-كەلگەن ديلەرلىك ورتالىقتاردا قوسىمشا جوندەۋ قىزمەتتەرىن كورسەتەتىن كولىك كوتەرگىشى بار جوندەۋ ورىندارىنان ارتىق ەمەس. ەڭ قۇرىعاندا جاڭا تەحنولوگياعا ساي  كولىك بولشەكتەرىن دانەكەرلەپ، ارتىنان بوياپ شىعاراتىن كاتافورەزدىك ۆاننا مەن ءوندىرىس كونۆەيەرى دە ءالى كۇنگە دەيىن جولعا قويىلماعان. ونىڭ مەملەكەت الدىنداعى مىندەتتەمەلەرىنە سايكەس، قۇراستىرىلعان كولىكتەردىڭ 50% جەرگىلىكتى جەردە جاسالۋى ءتيىس. يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ مينيسترلىگىمەن قول قويىلعان كەلىسىم شارت اياسىنداعى ينۆەستيتسيا وسى ماقساتقا جۇمسالۋى ءتيىس ەدى. قايتا-قايتا ايتىلىپ  جاۋىر بولعان زاۋىتتىڭ قاداسىنىڭ قاعىلعانىنا دا ون جىل وتكەن. زاۋىت سالۋ ۋادەسىن 2010 جىلى  بەرگەنىن بالۋشكيننىڭ ءوزى دە جوققا شىعارمايتىن بولار.

قازاقستان ءۇشىن بۇل ماڭىزدى جوبانى كەيىنگى ىسىرىپ قويىپ، Forbes جۋرنالىنىڭ بەتىن بەرمەيتىن بايشىكەش نەمەن اينالىسىپ ءجۇردى. اشىق دەرەككوزدەرىندە اناتولي بالۋشكين يەلىك ەتەتىن «بيپەك اۆتو» كومپانيالار توبىنىڭ جاڭادان سالىنعان اۆتوموبيل سالوندارى تۋرالى اقپاراتتار تولىپ ءجۇر. سۋبسيدياعا بەرىلگەن ميللياردتاعان قاراجاتتان كومپانيا 44 ملن اقش دوللارىنا دەمالىس ايماعىن سالۋعا، ال 72 ملن اقش دوللارىن رەسەي فەدەراتسياسىنان اۆتوكولىكتەر ساتاتىن اۆتوسالوندار ساتىپ الۋعا جۇمساعانى تۋرالى جازىلىپ جاتىر.

«بيپەك  اۆتونىڭ» قازاقستاندا 20 فيليالى جۇمىس ىستەيدى. ال رەسەي اۋماعىندا 12 قالادا اۆوموبيل سالوندارى قىزمەت كورسەتەدى. بارناۋىل، كەمەروۆو، نوۆوسيبيرسك، تيۋمەن، ومسك سياقتى وڭتۇستىك ايماقتاعى وبلىس ورتالىقتارىندا ۆاز اۆتوكولىكتەرىن ساتۋمەن اينالىسادى. بۇل تۋرالى كومپانيانىڭ ءوز رەسمي سايتىنان دا كورۋگە بولادى. بالۋشكين رەسەي اۋماعىنداعى اكتيۆتەردى ۇلعايتۋدى جالعاستىرىپ كەلەدى. ول قولدا بار قاراجاتقا قازاقستاندا باياعىدا كولىك زاۋىتىن قايتا جاڭعىرتاتىن جوبالاردى جۇزەگە اسىرسا بولار ەدى. وكىنىشكە قاراي، سۋبسيديا رەتىندە الىنعان ميللياردتاعان تەڭگە قاراجات باسقا جوبالارعا جانە وزگە ەلدىڭ اۋماعىنا جۇمسالىپ كەتكەن. بۇل – ءتيىمسىز مەنەدجمەنت پەن ەلگە دەگەن جاناشىرلىقتىڭ بولماۋىنان. ەرتەڭ كاسىپورىن ءوزىن بانكروت دەپ جاريالاپ، مىڭداعان ادام جۇمىسسىز قالدىرا سالۋدان تايىنبايدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، جاقىندا «بيپەك اۆتو – ازيا اۆتو» حولدينگىنىڭ ەڭبەك ۇجىمى مەملەكەت باسشىسى ق.ك.توقاەۆقا وسكەمەندەگى «ازيا اۆتو» اۆتوموبيل قۇراستىرۋ زاۋىتىنىڭ جۇمىسىن توقتاتۋعا جول بەرمەۋ تۋرالى وتىنىشپەن جۇگىنگەن. وعان يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ مينيسترلىگىنىڭ بيىل ءساۋىر ايىنداعى ونەركاسىپتىك جيناستىرۋ تۋرالى كەلىسىمدى مەرزىمىنەن بۇرىن بۇزۋى سەبەپ بولسا كەرەك. اۆتوونەركاسىپ قوجايىنى جاقىندا زاۋىت جۇمىسشىلارىن بەتكە ۇستاپ، مينيسترلىك سوتتاسۋدى دوعارماسا، كاسىپورىندى توقتاتاتىنىن، ءسويتىپ مىڭداعان جۇمىسشىنى ەڭبەكاقىسىز قالدىراتىنىن مالىمدەدى. بىراق مەملەكەتتىك ورگاندار  مۇنىڭ بوس اۋرەشىلىك ەكەنىن  ەسكەرتىپ، وسى كۇنگە دەيىن ەلدىڭ قازىناسىنان العان قارجىنىڭ ەسەبىن تالاپ ەتتى.

اناتولي بالۋشكين سوڭعى كەزدەرى قازاقستان ۇكىمەتىمەن تەكەتىرەستىڭ قىمباتقا تۇسەتىنىن سەزە باستاعان سىڭايلى. مەملەكەت قارجىنى الىپ، ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماعانى ءۇشىن ەشكىمدى باسىنان سيپاماسى انىق. ينسايدەرلىك اقپاراتتارعا قاراعاندا، «بيپەك اۆتو» قوجايىنى ءوزىنىڭ كومپانياداعى 30 پايىزدىق اكتسياسىن كىممەن بولىسەرىن بىلمەي، دال بولىپ جۇرسە كەرەك. سالالىق مينيسترلىكپەن قايتادان كەلىسىمگە كەلىپ، جەڭىلدىكتەردى قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى كەلىسىم شارتتاردى قايتا قاراۋعا اسا قاتتى مۇددەلى. ول بۇل تىعىرىقتان شىعۋدىڭ قوسالقى جولى رەتىندە تاڭداعان- باق بەتتەرىندە داۋ كوتەرۋ، جۇمىسشىلاردى كوشەگە الىپ شىعۋ سياقتى باستامالاردىڭ «وڭ جامباسقا» كەلمەي تۇرعانىن تۇسىنەدى. بىراق كەۋدەمسوقتىق مىنەزى جار بەرەر ەمەس.

ەڭ وكىنىشتىسى بالۋشكين ءوز ۇجىمىن باسىنا كۇن تۋعاندا عانا ويلايدى. ايتپەسە جاقىندا جاريالاعان بەينەۇندەۋىندە ول جۇمىسشىلاردى «رۇقسات ەتىلمەگەن ميتينگكە» شىعۋعا شاقىرمايمىن. بىراق ولار كەرەك بولسا، زاۋىت ءۇشىن كوشەگە شىعۋعا دايىن دەگەنىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟! شىندىعىندا  اناتولي ميحايلوۆيچ ايتقانداي ءبارىنىڭ كوشەگە شىعۋى  مىندەتتى ەمەس تە شىعار. ەڭبەككەرلەردىڭ جارتىسى پيكەتكە شىققاندا، قالعان جارتىسى كاسىپورىننىڭ ىشىندە جىلىنىپ وتىرا تۇرادى. العاشقى توپ جاۋراعاندا، جىلى جەردە وتىرعاندار ولاردىڭ ورنىن اۋىستىراتىن بولادى.

بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن «جاقسى تۇسىنەتىن» كاسىپكەر بالاباقشانى ءسۇرىپ تاستاعانىن ۇمىتقان جوق شىعارسىز؟  «راحمانوۆسكيە كليۋچي» كۋرورتىن قورشاپ الىپ، ول جەرگە بوتەن ادامدى كىرگىزبەي قويعانىن دا ۇمىتپاعان بولارسىز؟ ونىڭ Jysan Bank اق مەن وزگە دە كوممەرتسيالىق بانكتەر الدىندا نەسيەلىك بەرەشەگىن وتەمەگەنىن ەستەن شىعارماڭىز. وسىنداي ابەستىكتەرىنە قاراماستان ول Forbes بەتىندە جۇرەدى جانە شەتەلدەگى ديلەرلىك ورتالىقتارى مەن بيزنەستىك قۇرىلىمدارىنا جەكە ۇشاعىمەن قاتىنايدى.

دەسە دە قازىر ەل باسشىلارى مەن قوعام وسكەمەن اۆتوموبيل زاۋىتىن سالۋعا بەرىلگەن حالىقتىڭ قاراجاتى قايدا دەگەن ماسەلەگە الاڭداپ وتىر. جۇرتشىلىق يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ مينيسترلىگىنە ساۋالدى توتەسىنەن قويىپ وتىر: قاراجات قازىناعا قايتارالۋى ءتيىس. ەندەشە بالۋشكيننىڭ قارسىلاسىنىڭ ءۋاجى ورىندى ءارى ادىلەتتى. ۋادە ەتىلگەن زاۋىت سالىنۋى كەرەك، ويتپەگەن جاعدايدا جاڭا پرەفەرەنتسيا تۋرالى ويلاۋدىڭ ءوزى ارتىق. الايدا بۇعان «بيپەك اۆتونىڭ» قوجايىنى دايىن با؟ ول جاڭا تەحنولوگيامەن زاۋىت سالماق تۇگىلى ءوزىنىڭ قول استىنداعى جۇمىسشىلاردىڭ سانىنان شاتاسىپ ءجۇر. بالۋشكين ايتقانداي، وسكەمەندەگى زاۋىتت 5 مىڭ دا ەمەس، ءتىپتى 2 مىڭ دا ەمەس، نەبارى 638 ادام ەڭبەك ەتەدى. وسىعان قارماستان زاۋىت جۇمىسشىلارىنىڭ كوبى ءماجبۇرلى دەمالىستا نەمەسە مۇلدەم جۇمىستان شىعىپ كەتكەن.

قازىر اناتولي بالۋشكين ودان وزگە دە كەلىسىم-شارتتاردى تارتىپ العالى جاتىر دەگەن «ەرتەگىنى» ايتا باستاعان. شەتەلدىك كونتراگەنتتەر كاسىپورىن قوجايىنى ءوزىنىڭ كىناسىنەن بارلىق مىندەتتەمەلەردى ورىنداي الماي وتىر. ول قازاقستان ۇكىمەتىنەن تىس ەاەو-تىڭ ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ زاڭدى تالاپتارىن ورىنداعان جوق. مينيسترلىك بالۋشكيننىڭ كونتراگەنتتەرىنە (حالىقارالىق ءىرى كومپانيالار) مىندەتتەمەلەردى ورىنداماعان «ازيا اۆتومەن» كەلىسىم شارتتار بۇزىلعانىن حابارلادى.  بۇل كومپانيالار دا بالۋشكيننىڭ جاۋاپسىزدىعىنا تاڭقالىپ، يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ مينيسترلىگىنىڭ پوزيتسياسىن قولدادى.

بالۋشكين ءوزىنىڭ ايگىلى بەينەۇندەۋىندە ءوزىنىڭ وسىنداي جاعدايعا تۇسۋىنە باسەكەلەستەرىن، ەكونوميكالىق قيىندىقتاردى، پاندەميانى كىنالايدى. شىن مانىندە بۇل داعدارىسقا اكەلگەن ءبىر عانا سەبەپ بار. ول – شەتىنەن بيۋدجەت قاراجاتىن سورىپ،اقىرىندا ۋادە ەتىلگەن زاۋىتتى 10 جىلدان بەرى سالماي قويۋى. شىنىندا كوروناۆيرۋستىڭ كەسىرى تەك ونىڭ كاسىپورنىنا عانا كەسىرى ءتيدى. ال وزىنە تۇك تە بولعان جوق. سول باياعىداي جەكە ۇشاعىمەن ارى-بەرى ۇشىپ، قالاعان جەرىندە ءومىر ءسۇرىپ ءجۇر. ول ۋاقتىنىڭ نەگىزگى بولىگىن وسكەمەندە ەمەس، سوچيدە وتكىزەدى. وعان رەسەيدىڭ كۋرورتتىق ايماعىنان شيپاجاي ساتىپ الۋعا ەشقانداي پاندەميا دا، داعدارىس تا كەدەرگى كەلتىرگەن ەمەس.

قالىپتاسقان جاعدايدان قورىتىندى جاسايتىن بالۋشكين مىرزانى كورىپ تۇرعان جوقپىز.  وليگارح وزىنە مىنا سۇراقتاردى ءبىر ۋاقىت قويىپ كورسە، نە ءبۇلدىرىپ جۇرگەنىن تۇسىنەر مە ەدى، كىم ءبىلسىن؟! الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىكتى تۇسىنەتىن كاسىپكەر مەملەكەتتەن الىپ وتىرعان كومەكتى تارك ەتىپ، بەرگەن ۋادەسى مەن مىندەتتەمەسىن ورىنداماي قويار ما ەدى؟ نيەتى ادال بولسا، جۇمىسشىلارىن كوشەگە شىعارىپ، ەرەۋىل جاساۋعا ادەيى يتەرمەلەر مە ەدى؟ سويتە تۇرا، ءوزى جۇمساق كرەسلودا شالقايىپ، جەكە ۇشاقپەن شەتەلدەگى قازاقستاندىق اقشاعا ساتىپ الىنعان اكتيۆتەرىن ارالاپ جۇرەر مە ەدى؟

قورىتا ايتقاندا، ءبىز وليگارح پەن مەملەكەتتىك ورگاننىڭ اراسىنداعى تەكەتىرەسكە امالسىز كۋا بولىپ وتىرمىز. بيزنەسكە قويىلعان تالاپتىڭ ورىندالماۋىنا كىمنىڭ كىنالى ەكەنىن ەل ءوزى باعامداي جاتىر. كاسىپكەردىڭ ءوز جاۋاپسىزدىعىن سەزىنە وتىرىپ، مەملەكەتكە تالاپ قويىپ، اقپاراتتىق مايدان اشۋى اقىلعا قونىمدى ما؟ اقىرىندا   يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ مينيسترلىگىن سوتقا جۇگىنۋگە يتەرمەلەدى. سەبەبى ماسەلە 173 ميلليارد تەڭگەگە تىرەلىپ تۇر. بۇل تۇرعىدا بەيبىت اتامقۇلوۆتىڭ پوزيتسياسى تاباندى بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. ال  ءوز دەڭگەيىن تانىس-تامىر جانە اقشامەن عانا ولشەيتىن وليگارح قاتەسىن ءتۇسىنىپ، تاۋبەسىنە كەلەر دەپ تىلەيىك. وسى ادىلەتتى شەشىم. ول جۇمىس ورىندارىن ساقتاپ، وندىرىستىك پروتسەستەردى ىلگەرىلەتىپ، شەتەل اسىرعان ميللياردتاردى قايتارۋعا مىندەتتى.

Abai.kz